پژوهشی
زبان و ادبیات عربی
شکوه‌السادات حسینی
دوره 14، شماره 33 ، اسفند 1393، صفحه 1-13
چکیده
چکیدهادبیات و هنر همواره آینۀ تمام‌نمای روند فکری و اندیشۀ بشری و بهترین راه نفوذ در لایه‌های درونی هر جامعۀ انسانی‌اند. برای آشنایی با ارتباط میان جوامع و فرهنگ‌ها هم شایسته‌تر آن است که پژوهش‌گران از بده و بستان‌هایی که میان هنرمندان و نویسندگان در زمینۀ ادبیات و هنر صورت می‌گیرد استفاده کنند و میزان و سطح این روابط را محک بزنند. ...
بیشتر
چکیدهادبیات و هنر همواره آینۀ تمام‌نمای روند فکری و اندیشۀ بشری و بهترین راه نفوذ در لایه‌های درونی هر جامعۀ انسانی‌اند. برای آشنایی با ارتباط میان جوامع و فرهنگ‌ها هم شایسته‌تر آن است که پژوهش‌گران از بده و بستان‌هایی که میان هنرمندان و نویسندگان در زمینۀ ادبیات و هنر صورت می‌گیرد استفاده کنند و میزان و سطح این روابط را محک بزنند. ادبیات تطبیقی، دانش نوپایی که به همین منظور شکل گرفته، در طی دو قرن عمر کوتاه خود شناخت خوب و بسندهای را به جویندگان محورهای مشترک میان اندیشههای انسانی عرضه کرده است. ادبیات تطبیقی با تکیه بر مقارنۀ ملک‌الشعرای بهار و امیرالشعراء شوقی نوشتۀ ابوالحسن امین مقدسی از جمله کتاب‌هایی است که در این حوزه، در ایران، نگاشته شده و نوشتار حاضر به بررسی و نقد آن پرداخته است. مبنای این نوشتار سنجش هماهنگی این کتاب با معیارهای آموزشی در دانشگاههای ایران است و بر این اساس نقاط قوت و ضعف آن مورد اشاره و تحلیل قرار گرفته است.
پژوهشی
زبان و ادبیات عربی
فرهاد رجبی
دوره 14، شماره 33 ، اسفند 1393، صفحه 15-31
چکیده
ایرانیان از دیرباز تا کنون، علاقه‌‌مند به کندوکاو در حوزة زبان و فرهنگ عربی بوده‌‌اند؛ این امر، علاوه بر ضرورت‌‌ها و پیش‌زمینه‌‌های دینی زبان عربی، تا حدود زیادی ناشی از گرایش ایرانی‌‌ها به شناسایی و بحث دربارة امور زیبایی‌شناسی و هنری است؛ از این رو کم‌کم شاهد شکلگیری تدوین آثاری در این زمینه و به دنبال آن، شکلگیری ...
بیشتر
ایرانیان از دیرباز تا کنون، علاقه‌‌مند به کندوکاو در حوزة زبان و فرهنگ عربی بوده‌‌اند؛ این امر، علاوه بر ضرورت‌‌ها و پیش‌زمینه‌‌های دینی زبان عربی، تا حدود زیادی ناشی از گرایش ایرانی‌‌ها به شناسایی و بحث دربارة امور زیبایی‌شناسی و هنری است؛ از این رو کم‌کم شاهد شکلگیری تدوین آثاری در این زمینه و به دنبال آن، شکلگیری فرصتهای نقد هستیم. در حوزة زبان و ادبیات، نقد به معنای داوری، ارزیابی، و بیان نقاط ضعف و قوت صرفاً محدود به آثار هنری و آفرینشهای ادبی نیست؛ بلکه آثاری که به بررسی این محصولات می‌پردازد یا مجموعههایی که گلچینی از آنها را در خود گرد میآورد نیز در چهارچوب نقد واقع میشود. نصوص حیّة من الأدب العربی المعاصر یکی از مجموعههایی است که آثار منظوم و منثوری را از ادبای معاصر عربی در خود جمع کرده است. این کتاب به قلم فرامرز میرزایی، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینای همدان، به نگارش درآمده است. نگارنده در جستار حاضر بر آن است تا با نگرشی منتقدانه ابعاد شکلی و محتوایی اثر را ارزیابی کند؛ با این هدف که بیان امتیازات و کاستیهای این اثر، بتواند راهگشای تدوین اثری بهتر در چاپهای بعدی یا نمونههای مشابه شود.
پژوهشی
زبان و ادبیات عربی
حجت رسولی
دوره 14، شماره 33 ، اسفند 1393، صفحه 33-48
چکیده
الادب المقارن، اثر محمد سعید جمال‌الدین، ازجمله آثار قابل توجه در موضوع ادبیات تطبیقی است که نخستین‌بار در 1990 منتشر شد. نویسنده مباحث را با رویکرد مکتب فرانسه و با تأکید بر ادبیات فارسی و عربی نگاشته است. اگرچه این اثر مشخصات کتاب درسی را ندارد، ولی با توجه به اهمیت مباحث آن و با عنایت به این‌که به عنوان کتاب کمک‌درسی قابل استفاده ...
بیشتر
الادب المقارن، اثر محمد سعید جمال‌الدین، ازجمله آثار قابل توجه در موضوع ادبیات تطبیقی است که نخستین‌بار در 1990 منتشر شد. نویسنده مباحث را با رویکرد مکتب فرانسه و با تأکید بر ادبیات فارسی و عربی نگاشته است. اگرچه این اثر مشخصات کتاب درسی را ندارد، ولی با توجه به اهمیت مباحث آن و با عنایت به این‌که به عنوان کتاب کمک‌درسی قابل استفاده است، نقد و بررسی آن به منظور تبیین نقاط قوت و ضعف آن ضروری می‌نماید. نقد این کتاب بر اساس دستورالعمل شورای بررسی متون در دو سطح شکلی و محتوایی با مراجعه به متن اثر و با کمک سایر آثار مکتوب بهویژه ترجمة فارسی آن انجام پذیرفت. بررسی کتاب نشان داد که این اثر در شکل و محتوا فاقد مشخصات کتاب درسی است و بر اساس منابع پیشین عربی به نگارش درآمده است و نوآوری چندانی در آن دیده نمیشود. از نظر تناسب و جامعیت مباحث نیز نقطهضعفهایی دارد. نقطة قوت اثر دارا بودن دو بخش نظری و عملی در مباحث و محوریت داشتن ادبیات فارسی پس از ادبیات عربی است.
پژوهشی
زبان و ادبیات عربی
شاکر عامری
دوره 14، شماره 33 ، اسفند 1393، صفحه 49-67
چکیده
الملخصبعد اتصال العرب بالمدنیة الغربیة عن طریق الغزو الاستعماری للدول الغربیة الإمبریالیة واطلاعهم على الحضارة الغربیة الزائفة عن کثب بواسطة البعثات الثقافیة المتوالیة والمستمرة منذ عهد محمد علی باشا حتى یومنا هذا إلى الدول الغربیة، انبهر عدد لابأس به من المثقفین والأدباء العرب، قبل الحرب العالمیة الثانیة وبعدها، بالتقدم الغربی ...
بیشتر
الملخصبعد اتصال العرب بالمدنیة الغربیة عن طریق الغزو الاستعماری للدول الغربیة الإمبریالیة واطلاعهم على الحضارة الغربیة الزائفة عن کثب بواسطة البعثات الثقافیة المتوالیة والمستمرة منذ عهد محمد علی باشا حتى یومنا هذا إلى الدول الغربیة، انبهر عدد لابأس به من المثقفین والأدباء العرب، قبل الحرب العالمیة الثانیة وبعدها، بالتقدم الغربی فی شتى المجالات وحاولوا تطبیق ما علموه وما تعلموه على واقع الأمة العربیة المتخلف شکلاً لا روحاً غافلین أو متغافلین عن ثوابت الأمة وثقافتها المعجونة بروح الإسلام.وما کتاب المرایا المحدبة (من البنیویة إلى التفکیک) للدکتور عبد العزیز حمودة، أستاذ اللغة الإنجلیزیة والنقد فی الجامعات المصریة والعربیة، إلاّ خطوة مبارکة على سبیل کشف زیف النقد الغربی وإعادة الثقة إلى أبناء الأمة العربیة بثقافتهم المجیدة.یتکون الکتاب من أربعة فصول وتمهید وقائمة حوت هوامش الکتاب ومراجعه وتعریف مختصر بالمؤلف فی نصف صفحة.طباعة الکتاب جیدة من ناحیة صف الحروف وترتیب الصفحات وغلافه یدخل ضمن التصمیم الثابت والساذج لکتب سلسلة عالم المعرفة. أسلوبه جید ومفرداته مأنوسة فصیحة والکتاب یخلو من المقدمة التی یستبدلها المؤلف بالتمهید الذی یخصصه لبیان علة تألیف الکتاب، وقد استعمل المؤلف کافة الأدوات والوسائل العلمیة المستخدمة فی البحث العلمی.لم یستطع المؤلف أن یحول دون تداخل المباحث وتکرارها وانعدام التسلسل المنطقی فی بیان الأفکار، لکنه استطاع أن یستعمل المصطلحات النقدیة وما یعادلها بشکل دقیق.الکتاب لیس منهجاً دراسیاً ولم یتمّ تألیفه لهذا الغرض، لذلک فهو یفتقر إلى المنهج التدریسی الذی یتدرج مع أفهام الطلبة، والتمارین الدراسیة، والنصوص التطبیقیة التی تعین الطلبة على فهم مضامین الکتاب، لکنه یمکن الاستفادة منه کمرجع أو مصدر مکمّل لدرس النقد الأدبی.لقد استطاع المؤلف بکل جدارة أن یُبسِّط المفاهیم الفلسفیة العویصة للحداثة وأن یقربها إلى الأذهان بحل رموزها الشائکة، وهو ما یُعتبر إنجازاً مهماً على هذا الصعید عجز عنه الکثیر من النقاد.
پژوهشی
زبان و ادبیات عربی
صلاح‌الدین عبدی
دوره 14، شماره 33 ، اسفند 1393، صفحه 49-67
چکیده
مکاتب ادبی و روش‌ها، اهداف، و ویژگی‌های آن رهاورد مغرب‌‌زمین است. با وجود این، باید به بررسی مکاتب غربی همت گماشت. در این راستا مؤلف شرقی، که برای نگارش مکاتب ادبی تلاش می‌کند، نباید ویژگی‌های بومی و محلی را در اثر خود فراموش کند. یوسف عید در کتاب المدارس الادبیة و مذاهبها، که در دو جلد نوشته شده است، انواع مکاتب ادبی غرب را بررسی ...
بیشتر
مکاتب ادبی و روش‌ها، اهداف، و ویژگی‌های آن رهاورد مغرب‌‌زمین است. با وجود این، باید به بررسی مکاتب غربی همت گماشت. در این راستا مؤلف شرقی، که برای نگارش مکاتب ادبی تلاش می‌کند، نباید ویژگی‌های بومی و محلی را در اثر خود فراموش کند. یوسف عید در کتاب المدارس الادبیة و مذاهبها، که در دو جلد نوشته شده است، انواع مکاتب ادبی غرب را بررسی کرده و تلاش نموده است ویژگی‌های ادبی مکاتب مغرب‌‌زمین را در مراحل ادبی عربی اجرا نماید. او جلد اول کتابش را به بررسی تئوریک و نظری مکاتب اختصاص داده است؛ جلد دوم نیز ظاهراً به بررسی و تطبیق اشعار و متون با تئوریها و آرایی است که در جلد اول مطرح نموده است. این اثر اشکالاتی دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد: عدم تناسب حجم و محتوای کتاب برای یک درس دوواحدی، عدم ظهور و بروز شخصیت علمی نویسنده در کتاب، عدم تناسب محتوای کتاب با تواناییهای فراگیران به سبب وجود اصطلاحات مبهم و سخت و نبود تعریفی برای آن، یک دست نبودن بررسی مکاتب ادبی در هر دو جلد کتاب، و عدم جامعیت متن مذکور. در این پژوهش، به شیوة توصیفی ـ تحلیلی به نقد و تحلیل کتاب این نویسندة گرانقدر پرداخته شده است.
پژوهشی
زبان و ادبیات عربی
صادق عسکری
دوره 14، شماره 33 ، اسفند 1393، صفحه 69-92
چکیده
چکیدهنقد و تحلیل انتقادی تولیدات علمی باعث شناساندن نقاط ضعف و قوت تألیفات گذشتگان گردیده، و درنتیجه اجتناب از نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت را به دنبال خواهد داشت. بنابراین، می‌توان گفت که رسیدن به کمال مطلوب در تدوین منابع دانشگاهی فقط پس از نقدهای سازنده میسر است. بر این اساس و به درخواست شورای بررسی متون پژوهشگاه علوم انسانی وزارت ...
بیشتر
چکیدهنقد و تحلیل انتقادی تولیدات علمی باعث شناساندن نقاط ضعف و قوت تألیفات گذشتگان گردیده، و درنتیجه اجتناب از نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت را به دنبال خواهد داشت. بنابراین، می‌توان گفت که رسیدن به کمال مطلوب در تدوین منابع دانشگاهی فقط پس از نقدهای سازنده میسر است. بر این اساس و به درخواست شورای بررسی متون پژوهشگاه علوم انسانی وزارت علوم، تاریخ الأدب العربی فی العصرین المملوکی و العثمانی اثر هم‌کار ارجمند آقای جهانگیر امیری، نقد و بررسی شده است. نتایج به‌دست‌آمده از نقد و تحلیل اثر فوق‌الذکر نشان می‌دهد که کتاب حاضر به رغم برخی نکات قوت که بارزترین آن اختصار و تسهیل برای دانش‌جویان است، به عنوان کتابی دانشگاهی متأسفانه نواقص فراوانی در عرصه‌های شکل و محتوا دارد. مهم‌ترین نواقص شکلی این کتاب عبارت‌اند از: بندهای طولانی و چندسطری، آشفتگی و فقدان و حدت رویه در ثبت ارجاعات و معرفی شخصیت‌ها در پانوشت. مهم‌ترین نواقص محتوایی آن نیز عبارت‌اند از: فقدان فصل‌بندی دقیق و عدم تسلسل منطقی مباحث در برخی فصل‌ها، انتخاب عناوین نا‌مناسب برای برخی فصل‌ها و مباحث، فقدان تناسب بین محتوای کتاب و سرفصل درس مربوطه، و در نهایت فقدان تجزیه و تحلیل و نقد و در نتیجه فقدان نوآوری و تولید علم. امید است نویسندة محترم با بازبینی و برطرف نمودن نواقص مذکور باعث ارتقای کیفیت علمی این اثر دانشگاهی گردد.
پژوهشی
زبان و ادبیات عربی
عیسی متقی‌زاده؛ کبری روشنفکر؛ سجاد اسماعیلی
دوره 14، شماره 33 ، اسفند 1393، صفحه 93-108
چکیده
چکیدهسرفصل درسی به منزلة یکی از ارکان اصلی آموزش، در کنار راه‌بردهای تدریس و کتاب‌‌های مناسب، می‌‌تواند نقش به‌‌سزایی در تحقق و پیش‌برد اهداف هر درس داشته باشد. یکی از دروس پایة رشتة زبان و ادبیات عربی در مقطع کارشناسی، که نقش کارامدی در تقویت مهارت‌‌های ترجمه، خواندن، ذوق ادبی، و سبک‌شناسی دارد، درس «متون نظم و نثر عربی» ...
بیشتر
چکیدهسرفصل درسی به منزلة یکی از ارکان اصلی آموزش، در کنار راه‌بردهای تدریس و کتاب‌‌های مناسب، می‌‌تواند نقش به‌‌سزایی در تحقق و پیش‌برد اهداف هر درس داشته باشد. یکی از دروس پایة رشتة زبان و ادبیات عربی در مقطع کارشناسی، که نقش کارامدی در تقویت مهارت‌‌های ترجمه، خواندن، ذوق ادبی، و سبک‌شناسی دارد، درس «متون نظم و نثر عربی» است. برای این درس هر چند سال یکبار از سوی شورای برنامهریزی درسی وزارت علوم سرفصلی پیشنهاد میگردد، ولی با توجه به نارضایتی برخی از استادان این رشته، به نظر میرسد سرفصل موجود با اهداف مورد انتظار این درس همخوانی کامل را ندارد. از این رو نویسندگان در پژوهش حاضر میکوشند با استفاده از نظر استادان، به نقد و آسیبشناسی سرفصل این درس بپردازند و در نهایت سرفصلی متناسب با این درس پیشنهاد دهند. برخی از یافتههای پژوهش نشان داد که سرفصل موجود بسیار کلی است و شایسته است در دو بخش نظم و نثر به طور جداگانه طراحی گردد.
پژوهشی
زبان و ادبیات عربی
دانش محمدی؛ خلیل پروینی
دوره 14، شماره 33 ، اسفند 1393، صفحه 109-125
چکیده
چکیدهالفنون الأدبیة و أعلامها فی النهضة العربیة الحدیثة از جمله مهم‌ترین آثار أنیس الخوری المقدسی است که در آن به تحلیل فنون نثری و أعلام آن در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم می‌پردازد. این جستار می‌کوشد با بررسی این کتاب بر اساس معیارهای تألیف کتاب آموزشی، نقاط مثبت و منفی این اثر را به عنوان پژوهشی در حوزة تاریخ ادبیات ...
بیشتر
چکیدهالفنون الأدبیة و أعلامها فی النهضة العربیة الحدیثة از جمله مهم‌ترین آثار أنیس الخوری المقدسی است که در آن به تحلیل فنون نثری و أعلام آن در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم می‌پردازد. این جستار می‌کوشد با بررسی این کتاب بر اساس معیارهای تألیف کتاب آموزشی، نقاط مثبت و منفی این اثر را به عنوان پژوهشی در حوزة تاریخ ادبیات تبیین کند. در این بررسی ابتدا تحلیل بیرونی اثر شامل معرفی کلی مؤلف و اثر، خاستگاه تاریخی و اجتماعی اثر، و مؤلف و موضوعات اصلی و کانونی اثر صورت خواهد گرفت. سپس ویژگی‌های شکلی و محتوایی کتاب بررسی خواهد شد. از مهم‌ترین مواردی که در بخش محتوایی بررسی میشود رویکرد تحلیلی و روش نقدی نویسنده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که رویکرد نویسنده در این کتاب رویکرد علمی ـ فنی و روش نقدی او فنی و جامعهشناختی است. از جمله نقاط ضعف کتاب فقدان هماهنگی میان عنوان کتاب و مباحث اصلی آن است. همچنین از جمله نقاط قوت کتاب ارائة روشمند فنون نثری و اعلام آن و دربرگرفتن حجم بالای دیدگاههای نقدی و تحلیلی در کنار مسائل تاریخی است.
پژوهشی
زبان و ادبیات عربی
فرامرز میرزایی؛ حسین ابویسانی
دوره 14، شماره 33 ، اسفند 1393، صفحه 147-169
چکیده
چکیدهتألیف کتابی فراگیر دربارة شعر امروز عرب کاری بس دشوار می‌نماید، زیرا گسترة جغرافیایی، تاریخی و موضوعی آن امکان چنین آفرینشی را فراهم نمی‌آورد. از این رو هر کتابی که در این زمینه نوشته شده است فقط بخشی از نیاز فراگیران و خواهندگان را در سطوح گوناگون برآورده می‌کند. کتاب الاتجاهات والحرکات فی الشعر العربی الحدیث نوشتة «سلمی ...
بیشتر
چکیدهتألیف کتابی فراگیر دربارة شعر امروز عرب کاری بس دشوار می‌نماید، زیرا گسترة جغرافیایی، تاریخی و موضوعی آن امکان چنین آفرینشی را فراهم نمی‌آورد. از این رو هر کتابی که در این زمینه نوشته شده است فقط بخشی از نیاز فراگیران و خواهندگان را در سطوح گوناگون برآورده می‌کند. کتاب الاتجاهات والحرکات فی الشعر العربی الحدیث نوشتة «سلمی خضراء جیوسی» نیز با همین چالش روبهرو است. ارزیابی این کتاب نشان می‌دهد که نویسنده در ارائة موضوعات شعر معاصر عرب و تدوین کتاب از رویکردی تاریخی ـ نقدی و بر اساس تقسیمبندی جغرافیایی بهره برده است. این امر کتاب مذکور را از ارائة موضوعی و منظم خارج می‌کند و تداخلهای ناخواستهای بر نویسنده تحمیل می‌کند. لذا این کتاب را باید در زمرة آن دسته از نوشتههای «دائرةالمعارفی» به شمار آورد که تلاش نویسنده گردآوری حداکثر اطلاعات پیرامون یک موضوع و ارائة آن در سیر تاریخیاش است که همین امر این کتاب را به مرجعی برای پژوهش‌گران شعر معاصر تبدیل کرده است.
پژوهشی
زبان و ادبیات عربی
سیّد فضل‌الله میرقادری
دوره 14، شماره 33 ، اسفند 1393، صفحه 127-141
چکیده
آثار منتشرشده در زمینة نقد ادبی دو دسته‌اند: دستة اول آثاری است که جنبة پژوهشی دارد و با بررسی زوایای گوناگون نقد ادبی و بر اساس یکی از شیوه‌های نقد ادبی به ارزیابی آثار می‌پردازد. دستة دوم کتاب‌هایی است که با طرح بعضی از مباحث اصولی و اساسی نقد ادبی صبغة آموزشی دارد. مناهج النقد الأدبی الحدیثاز نوع دوم است که در این مقاله، به سبب ...
بیشتر
آثار منتشرشده در زمینة نقد ادبی دو دسته‌اند: دستة اول آثاری است که جنبة پژوهشی دارد و با بررسی زوایای گوناگون نقد ادبی و بر اساس یکی از شیوه‌های نقد ادبی به ارزیابی آثار می‌پردازد. دستة دوم کتاب‌هایی است که با طرح بعضی از مباحث اصولی و اساسی نقد ادبی صبغة آموزشی دارد. مناهج النقد الأدبی الحدیثاز نوع دوم است که در این مقاله، به سبب جهتگیری مناسب با دیدگاههای اسلام و فرهنگ کشورهای اسلامی و محتوای علمی، برای ارزیابی و نقد برگزیده شد. پس از بررسیهای ظاهری و محتوایی و یادآوری برجستگیها و برتریهای این کتاب نسبت به آثار دیگر و ذکر بعضی از نارساییها، پیشنهادات اصلاحیای ارائه شد که به نظر میرسد پس از بررسی و اصلاح، کتابی مناسب و مطابق با اهداف درسی برای تدریس در دورة کارشناسی خواهد شد.
