هنر
بهروز عوضپور؛ نادر شایگان فر
چکیده
ژیلبر دوران در ساحتِ نقدِ حیطۀ هنر پنج روش ابداع کرده و در این ابداع به‌اذعان خود تحت‌تأثیر اسلام ایرانی بوده است، درحالی‌که ما او را اساساً نمی‌شناسیم، آثار او را به فارسی ترجمه نکرده‌ایم، و درخصوص آن‌ها چنان‌که باید‌و‌شاید سخن نگفته‌ایم. بنابر رأی متخصصان، از آثار دوران، آن‌چه نمایان‌گر نظام فکری او و به‌تبع این، زیرایستای ...
بیشتر
ژیلبر دوران در ساحتِ نقدِ حیطۀ هنر پنج روش ابداع کرده و در این ابداع به‌اذعان خود تحت‌تأثیر اسلام ایرانی بوده است، درحالی‌که ما او را اساساً نمی‌شناسیم، آثار او را به فارسی ترجمه نکرده‌ایم، و درخصوص آن‌ها چنان‌که باید‌و‌شاید سخن نگفته‌ایم. بنابر رأی متخصصان، از آثار دوران، آن‌چه نمایان‌گر نظام فکری او و به‌تبع این، زیرایستای روشهای ابداعی اوست کتابی است که بهاقرار خود او نسخۀ توسعهیافتۀ رسالۀ کمحجمی به‌نام سفر و اتاق در اثر خاویر دو‌مستر است؛ همانکه تحلیل آن موضوع این نوشتار است. در این رساله نظام فکری نوینی تبیین می‌شود که آبستن روش نوینی از نقادی است: یعنی اسطورهسنجی. رساله مبتنیبر نظام مذکور است و روش مدنظر به تحلیل اثری از داستاننویس فرانسوی دو‌مستر پرداخته است. این تحلیل سه رکن اصلی دارد: ادبی، روانشناختی، و اسطورهشناختی. بر این رکنها نقدهایی وارد است که در بدنۀ این نوشتار مدنظر قرار میگیرند. بااینهمه، نباید از نظر دور داشت که نظام مذکور، یعنی اسطورهشناسی تحلیلی، از کاربردیترین اسطورهشناسیهای هنری است، چنان‌که روش مدنظر، یعنی اسطورهسنجی، از کاربردیترین روشهای نقادی هنری است.
هنر
لیلا غفاری؛ جمال عرب زاده
چکیده
مقولۀ بازنمایی از عهد باستان تاکنون در شمار مؤلفه‌های ذاتی هنر بوده و عنصر لاینفک در تعریف آن به شباهت اثر هنری با واقعیت اشاره دارد، چنان‌که حد اعلای آن به رونوشتی از عالم واقع درآمدن است. به‌باور ایوا بئر، نویسندۀ کتاب پیکر انسان در هنر اسلامی، مفهوم بازنمایی در ادوار مختلف اسلام متفاوت است با آن‌چه امروزه از آن مراد می‌شود. مؤلف ...
بیشتر
مقولۀ بازنمایی از عهد باستان تاکنون در شمار مؤلفه‌های ذاتی هنر بوده و عنصر لاینفک در تعریف آن به شباهت اثر هنری با واقعیت اشاره دارد، چنان‌که حد اعلای آن به رونوشتی از عالم واقع درآمدن است. به‌باور ایوا بئر، نویسندۀ کتاب پیکر انسان در هنر اسلامی، مفهوم بازنمایی در ادوار مختلف اسلام متفاوت است با آن‌چه امروزه از آن مراد می‌شود. مؤلف در این کتاب به معیارهای متفاوت در بازنمایی بصری انسان قائل است و خاستگاه آن‌ها را در ویژگیهای فرهنگی و بومی جوامع مبدأ برمیشمارد، همانطورکه درجهت ارائۀ روند بازنمایی بصری انسان در هنر اسلامی از دستهبندی قومی ـ ملیتی و رویکرد درزمانی بهره جسته است. لذا در این نوشتار سعی می‌شود تا پس از مرور و بررسی شکلی و روش‌شناختی کتاب، برمبنای فصولی که نویسنده آورده است، به تحلیل مفهوم بازنمایی بصری انسان در هنر اسلامی پرداخته شود. همچنین، برحسب موارد مقتضی با اشاره به مصادیق و حکایات سایر رسالات ادبی و هنری اسلامی دیدگاه مؤلف در این مقوله موردنقد و بازبینی واقع خواهد شد.
هنر
مرضیه قاسمی
چکیده
حوزة هنر ایران، به‌رغم تولیدات گسترده و جریان‌هایی که درطول قرن‌های متمادی با آمد‌و‌شد سلسله‌های متعدد به خود دیده، اصولاً در دورة قاجار است که به‌شکلی نظام‌مندتر مدون شده است و در این جهت عرصه‌ای ذیل تاریخ‌نگاری هنر، به‌خصوص در حیطة طبقه‌بندی یا معرفی آثار، و نه هنرمندان، پدید می‌آید. کتاب هنر ایران، براساس این رویکرد، نخستین ...
بیشتر
حوزة هنر ایران، به‌رغم تولیدات گسترده و جریان‌هایی که درطول قرن‌های متمادی با آمد‌و‌شد سلسله‌های متعدد به خود دیده، اصولاً در دورة قاجار است که به‌شکلی نظام‌مندتر مدون شده است و در این جهت عرصه‌ای ذیل تاریخ‌نگاری هنر، به‌خصوص در حیطة طبقه‌بندی یا معرفی آثار، و نه هنرمندان، پدید می‌آید. کتاب هنر ایران، براساس این رویکرد، نخستین تحقیق مستقلی است که یک بریتانیایی، به‌نام رابرت مرداک اسمیت، آنهم در دورهای که کمتر شناختی از ماهیت و کیفیت آثار هنری ایران وجود داشته، تدوین کرده و نوشته است. این کتاب با هدفِ معرفی و توصیفِ آثار هنری ایران برای موزة ساوت کنزینگتون انگلستان (ویکتوریا و آلبرت امروزی) در عصر قاجار و مشخصاً دورة ناصری بهرشتة تحریر درآمده و اگرچه پارهای از مباحث آن امروزه بدیهی یا بهلحاظ محتوایی قابلبازنگری است، در مواردی، با اطلاعات و نظرهای ارزندهای همراه است و سرآغاز جریان مهمی تحت عنوان «شرقشناسی» است که اساسِ مطالعاتِ حوزة عظیمتری به‌نام «هنر اسلامی» در پرتو آن تکوین و تحول یافته است.
هنر
مریم کامیار
چکیده
کتاب هندسه و تزئین در معماری اسلامی بررسی هندسه در معماری اسلامی، به‌قلم پرفسور گل‌رو نجیب‌اغلو، اثر ارزش‌مندی در حوزۀ معماری اسلامی است. این کتاب در سال 1995 در انتشارات ویکلی (Weekly) چاپ شده است. اگرچه محتوای کتاب در توصیف معماری و هنر اسلامی است، چنان‌که از مقدمۀ کتاب دانسته می‌شود، این کتاب دراصل برای مخاطب غربی نوشته شده است. نویسنده ...
بیشتر
کتاب هندسه و تزئین در معماری اسلامی بررسی هندسه در معماری اسلامی، به‌قلم پرفسور گل‌رو نجیب‌اغلو، اثر ارزش‌مندی در حوزۀ معماری اسلامی است. این کتاب در سال 1995 در انتشارات ویکلی (Weekly) چاپ شده است. اگرچه محتوای کتاب در توصیف معماری و هنر اسلامی است، چنان‌که از مقدمۀ کتاب دانسته می‌شود، این کتاب دراصل برای مخاطب غربی نوشته شده است. نویسنده نخستین دلیل از نگارش این کتاب را کوششی برای تعدیل باوری عمومی دربارۀ هندسه و مراحل تدوین و بحث در معماری اسلامی میداند و همچنین تلاش می‌کند که رویکرد منفی دربارۀ هندسۀ هنر اسلامی را در دیدگاههای غربی تصحیح کند، زیرا چنین نگرشی سبب شده است نوعی بیمیلی به برابرنهادن آثار معماری اسلامی با آثار بزرگ معماری کلاسیک غرب بهوجود آید. ازسویدیگر، در این کتاب، نجیب‌اغلو میخواهد انتقادهایی از سوی غرب را رد کند و به آن‌ها پاسخ دهد که معماری اسلامی را تا سطح اثری تدویننشده فرو میکاهد. نجیب‌اغلو در فصل پایانی کتاب از دیدگاه غربی به مستندات تدوینشدۀ معماری اسلامی مینگرد و برخی از نکتههای مغفولماندۀ علوم هندسی ازجمله روشنساختن مفهومسازی، ضبط، و انتقال طراحی معماری در جهان اسلام را برجسته می‌کند.
هنر
معصومه کریمی؛ کورس سامانیان
چکیده
حدود نیم‌قرن پیش بنیان‌های فکریِ مفهوم هنر اسلامی به‌چالش کشیده شد. پایان دوران استعمار، ایجاد زمینه برای گسترش تفکر اسلامی، و به‌تبع آن برپایی موزه‌های هنر اسلامی در غرب این گرایش را به‌ویژه پس از حادثۀ یازده سپتامبر 2001 به‌اوج رساند. هم‌زمان، موزه‌شناسی نیز به دیدگاهی مؤثر برای مطالعۀ هنر سرزمین‌های اسلامی بدل شد و این بار ...
بیشتر
حدود نیم‌قرن پیش بنیان‌های فکریِ مفهوم هنر اسلامی به‌چالش کشیده شد. پایان دوران استعمار، ایجاد زمینه برای گسترش تفکر اسلامی، و به‌تبع آن برپایی موزه‌های هنر اسلامی در غرب این گرایش را به‌ویژه پس از حادثۀ یازده سپتامبر 2001 به‌اوج رساند. هم‌زمان، موزه‌شناسی نیز به دیدگاهی مؤثر برای مطالعۀ هنر سرزمین‌های اسلامی بدل شد و این بار موزه بهمثابۀ تولیدکنندۀ دانش هنر اسلامی و مفسر این حوزه ایفای نقش کرد. کتاب هنر اسلامی و موزه: رویکردهایی به هنر و باستان‌شناسی جهان اسلام در سدۀ 21 م نخستین منبع جامعی بود که در این حوزه در سال 2012 منتشر شد. نوشتار حاضر، با هدف بازشناسی رویکردهای غالب به هنر اسلامی در موزه‌های اروپایی و آمریکایی، با بهرهگیری از روش تحلیل محتوا و با نگاهی موزهشناسانه، به مطالعۀ ساختاری و محتوایی این کتاب میپردازد. یافته‌های این تحلیل نشان می‌دهد که درکنار مزیتهای کتاب که تا حد زیادی عمدۀ چالشهای کنونی را پوشش داده است، کاستیهایی نیز از منظر رویکرد بنیادینش به مقولۀ موزه، ارتباط میان مقاله‌ها و زیرعنوان برخی فصلها، غلبۀ نگاه تاریخ هنری، غلبۀ نگاه شیءمحور، و تمرکز اکثر مطالعات بر یک یا دو حوزۀ جغرافیایی بهچشم میخورد.
هنر
مریم کهوند
چکیده
با توسعۀ ارتباطات دیداری در عصر حاضر، نقد متون دیداری به‌منظور رمزگشایی معانی و بیان مفاهیم آن از اهمیت خاصی برخوردار می‌شود. تحلیل گفتمان انتقادی، به‌عنوان یکی از رویکردهایی که بافتار و زمینههای اجتماعی هردو را موردتوجه قرار می‌دهد، بررسی گفتمان‌ها را در متون هنری امکان‌پذیر ساخته است. هدف از پژوهش حاضر معرفی گفتمان دیداری ...
بیشتر
با توسعۀ ارتباطات دیداری در عصر حاضر، نقد متون دیداری به‌منظور رمزگشایی معانی و بیان مفاهیم آن از اهمیت خاصی برخوردار می‌شود. تحلیل گفتمان انتقادی، به‌عنوان یکی از رویکردهایی که بافتار و زمینههای اجتماعی هردو را موردتوجه قرار می‌دهد، بررسی گفتمان‌ها را در متون هنری امکان‌پذیر ساخته است. هدف از پژوهش حاضر معرفی گفتمان دیداری یا دیدمان به‌‌منزلۀ روشی برای خوانش آثار دیداری است و بحث نظری آن به روش‌شناسی دیدمان انتقادی اختصاص دارد که مدلی تلفیقی از روش‌شناسی رُز و فرکلاف است. در بخش تحلیل مقاله، مجموعۀ آثار کمپین تبلیغاتی بانک ملت با هدف تبیین کارکرد دیدمان آن براساس مؤلفه‌های متنی تصاویر و زمینههای بازنمایی آن خوانده و نقد شده است. در این خوانشِ تحلیلی ساختار فناوری، پیکره‌بندی تصاویر، و تأثیرات اجتماعی آثار در سه لایۀ متن، کنش گفتمانی، و کنش اجتماعی با برشمردن مصداق‌های هریک موردبحث قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش در تحلیل آثار بیان‌گر آن است که کارکرد گفتمانی این سلسله تبلیغات برجسته‌کردن ارزش معنوی پول به‌عنوان سرمایۀ ملی ـ فرهنگی و ترویج هم‌دلی و میهن‌دوستی در مخاطبان است که طی آن سفارش‌دهنده از نهادی اعتباری و مالی به نهادی فرهنگی تغییر هویت می‌یابد.
هنر
جلال محدثی؛ هادی ندیمی
چکیده
سخن از نسبت معماری و دین سابقه‌ای آشنا در ایران معاصر خصوصاً در نظرورزی‌های حوزۀ هنر، شهر، و معماری اسلامی دارد. تبار این ادبیات، پشت‌گرم به میراثی انباشته درطول سالیان، به پژوهش‌هایی با رویکرد تاریخ‌نگارانه می‌رسد. این تبار در سیر تاریخی شکل‌گیری خود، در گذرگاه‌هایی نقادانه، متحول شده است. این گذرگاه‌ها را در چهار دستۀ ...
بیشتر
سخن از نسبت معماری و دین سابقه‌ای آشنا در ایران معاصر خصوصاً در نظرورزی‌های حوزۀ هنر، شهر، و معماری اسلامی دارد. تبار این ادبیات، پشت‌گرم به میراثی انباشته درطول سالیان، به پژوهش‌هایی با رویکرد تاریخ‌نگارانه می‌رسد. این تبار در سیر تاریخی شکل‌گیری خود، در گذرگاه‌هایی نقادانه، متحول شده است. این گذرگاه‌ها را در چهار دستۀ نقد اصلاح‌گر، نقد تحول‌خواه، نقد روش‌شناسانه، و نهایتاً نقد در موضع انکار و مخالفت می‌توان قرار داد. با مرور مبانی و معیارهای این نگرش‌ها می‌توان به‌استقرا زمینههای بروز چالش و آسیب در نظرورزی‌های حوزۀ هنر و شهر و معماری اسلامی را شناخت. از آن جمله می‌توان به ابهام مفهومی، گوناگونی تلقی‌ها، پیش‌فرض و پیش‌داوری، تعمیم‌های ناروا، و... اشاره کرد. این مرور نقادانه و آسیب‌شناسانه، هرچند پسینی و گذشته‌نگر است، گامی برای مواجهۀ سامان‌مند با گستردگی و گوناگونی دیدگاه‌ها در ادبیات موضوع است. علاوه‌برآن، شایسته است از منظری پیشینی نیز به مبادی و مبانی روش‌شناسی این حوزه از نظرورزی توجهی دوباره کرد. به‌نظر می‌رسد که روش پژوهش در نسبت هنر، شهر، معماری، و دین (به‌فراخور سخن از «نسبت» و برپایۀ ماهیت چند‌رشته‌ای طرفین نسبت) ناگزیر از رویکرد بینارشته‌ای است؛ آن‌چه می‌تواند معیاری برای ارزیابی پژوهش‌های گذشته و چراغ راهی برای پژوهش‌های آینده باشد.
هنر
مژده مخلصی
چکیده
بررسی و نقد کتاب هنر و زیبایی در قرون وسطی، اثر اومبرتو اکو و ترجمۀ فریده مهدوی دامغانی، موضوع مقالۀ پیش‌روست. روی صحبت این نوشتار بر کیفیت ترجمۀ این کتاب است و نقد و بررسی کتاب اصلی، که به‌قدر کافی نزد اهل این حوزه شناختهشده و معتبر است، محل تمرکز نخواهد بود و تنها به‌اختصار به پیشینه، مباحث، سرفصلها، و نیز اهمیت آن پرداخته ...
بیشتر
بررسی و نقد کتاب هنر و زیبایی در قرون وسطی، اثر اومبرتو اکو و ترجمۀ فریده مهدوی دامغانی، موضوع مقالۀ پیش‌روست. روی صحبت این نوشتار بر کیفیت ترجمۀ این کتاب است و نقد و بررسی کتاب اصلی، که به‌قدر کافی نزد اهل این حوزه شناختهشده و معتبر است، محل تمرکز نخواهد بود و تنها به‌اختصار به پیشینه، مباحث، سرفصلها، و نیز اهمیت آن پرداخته خواهد شد. به‌منظور ارزیابی کیفیت ترجمه، 25 صفحۀ نخست از متن فارسی کتاب مزبور با نسخۀ انگلیسی آن، که به‌عنوان منبع در ابتدای کتاب آمده، مقابله شده و انتقادات در چهار مقوله دستهبندی و ارائه شدهاند و در هر مورد، علاوهبر توضیح، ترجمهای نیز پیشنهاد شده است. شمار فراوان ایرادات واردشده از لزوم بازنگری جدی در ترجمۀ کتابی چنین بااهمیت، که غالباً به‌عنوان منبع مورداستفادۀ دانشجویان و علاقهمندان مباحث مربوط به هنر و زیبایی شناسی قرار میگیرد، سخن میگوید.
هنر
محمد علی مراتی
چکیده
این مقاله به کتاب انسانشناسی موسیقی الن مریام (۱۹۲۳-۱۹۸۰) نگاهی منتقدانه دارد، درحالی‌که روند تاریخ موسیقی‌شناسی قومی (ethnomusicology) این اثر را به‌عنوان یکی از مبانی این رشته موردتوجه قرار می‌دهد. دانش موسیقی‌شناسی و ارتباط آن با انسانشناسی بعد از نیمۀ دوم قرن بیستم به‌نوعی با موسیقی و انسان به‌تدریج گره خورده است. این مقاله قصد ...
بیشتر
این مقاله به کتاب انسانشناسی موسیقی الن مریام (۱۹۲۳-۱۹۸۰) نگاهی منتقدانه دارد، درحالی‌که روند تاریخ موسیقی‌شناسی قومی (ethnomusicology) این اثر را به‌عنوان یکی از مبانی این رشته موردتوجه قرار می‌دهد. دانش موسیقی‌شناسی و ارتباط آن با انسانشناسی بعد از نیمۀ دوم قرن بیستم به‌نوعی با موسیقی و انسان به‌تدریج گره خورده است. این مقاله قصد دارد تا با درنظرگرفتن محورهای اساسی و بنیادین «انسان موسیقایی» این اثر را در نظریههای معاصر بررسی کند. احتمالاً طرح برخی مبانیهای مریام در این کتاب، برای خود او نیز اگر امروز زنده بود با چالشهایی مواجه بود. روند این نقد و بررسی در روش‌ها و اندیشه‌های موسیقی‌شناسی تطبیقی مقایسههایی خواهد داشت که در یکیدو دهۀ اخیر دوباره با انجمنهای بینالمللی موسیقی احیا شده است، اما نگاه اساسی این مقاله نقد معاصر درونرشتۀ موسیقی‌شناسی قومی است که به استفاده از نظریهها و روشهایی مستقلتر از علوم انسانی یا علوم اجتماعی معتقد است.
هنر
محمدرضا مریدی
چکیده
مطالعات منطقه‌ای هنر مدرن و معاصر در سرزمین‌های اسلامی طی دو دهۀ گذشته توسعه یافته است. در این مقاله، به مهم‌ترین کتاب‌ها در این حوزۀ مطالعاتی پرداخته شده و این پرسش دنبال شده است که چه روش‌ها و رویکردهایی در مطالعات منطقه‌ای هنر مدرن و معاصر سرزمین‌های اسلامی در پیش گرفته شده است؟ منابع در پنج دسته بررسی شدند: اول کتاب‌هایی که ...
بیشتر
مطالعات منطقه‌ای هنر مدرن و معاصر در سرزمین‌های اسلامی طی دو دهۀ گذشته توسعه یافته است. در این مقاله، به مهم‌ترین کتاب‌ها در این حوزۀ مطالعاتی پرداخته شده و این پرسش دنبال شده است که چه روش‌ها و رویکردهایی در مطالعات منطقه‌ای هنر مدرن و معاصر سرزمین‌های اسلامی در پیش گرفته شده است؟ منابع در پنج دسته بررسی شدند: اول کتاب‌هایی که هنر این منطقه را زیر مفهوم «هنر اسلامی مدرن» مطالعه کرده‌اند، دوم کتاب‌هایی که هنر منطقه را زیر عنوان «هنر خاورمیانه» مطالعه می‌کنند، سوم کتاب‌هایی که هنر اسلامی را زیر عنوان «هنر عرب» دنبال کرده‌اند، چهارم منابعی که به «هنر در مرزهای ملی» پرداخته‌اند و بر روایت ایرانی، عربی، و ترکی تأکید کرده‌اند، و پنجم کتاب‌هایی که زیر عنوان‌های کلی‌تر هم‌چون «فرهنگ بصری اسلامی» به هنر مدرن در سرزمین‌های اسلامی پرداخته‌اند. بررسی منابع نتایج زیر را به‌دست آورد: اول، معرفی مهم‌ترین کتاب‌ها و پژوهش‌گران در مطالعات هنر مدرن کشورهای اسلامی؛ دوم، مطالعۀ تطبیقی رویکردها و روش‌ها در مطالعات منطقه‌ای هنر اسلامی مدرن؛ سوم، تأکید بر چشم‌انداز فراملی‌گرا در مطالعات منطقه‌ای، چراکه مطالعۀ هنر اسلامی مستلزم فرارفتن از روایت‌های ملی‌گرایانه از هنر در کشورهای اسلامی است؛ چهارم، تأکید بر جنبه‌های کم‌ترپرداخته‌شده در روش‌ها و مطالعات انجام‌شده دربارۀ هنر مدرن و معاصر کشورهای اسلامی.
هنر
مهران هوشیار
چکیده
فرهنگ نقد و نقدپذیری در دوران معاصر یکی از شاخص‌‌های پیشرفت علمی و نشانه‌‌های پیشرفت فرهنگی در جوامع توسعه‌یافته بوده و جریان‌‌سازی این حرکت بنیادی رسالت معتبرترین محافل علمی ـ پژوهشی و آموزشی در دنیا قرار گرفته است. کتاب هم‌کنش زبان و هنر با محتوای موضوعی در زمینههای هنری، ادبیات، و معماری شامل چهارده مقالۀ ارائه‌شده ...
بیشتر
فرهنگ نقد و نقدپذیری در دوران معاصر یکی از شاخص‌‌های پیشرفت علمی و نشانه‌‌های پیشرفت فرهنگی در جوامع توسعه‌یافته بوده و جریان‌‌سازی این حرکت بنیادی رسالت معتبرترین محافل علمی ـ پژوهشی و آموزشی در دنیا قرار گرفته است. کتاب هم‌کنش زبان و هنر با محتوای موضوعی در زمینههای هنری، ادبیات، و معماری شامل چهارده مقالۀ ارائه‌شده در سلسله نشستهای تخصصی بوده که حدود دو دهۀ پیش (1379) در اختیار خوانندگان قرار گرفته است. در این مقاله تلاش شده است تا، ضمن معرفی کتاب، بازنگریِ انگیزۀ برگزاری این هماندیشی و ساختار محتوایی آن موردارزیابی قرار گیرد و درخصوص محتوای موضوعی هریک نیز نگاهی نقادانه صورت گیرد. درنهایت، مهم‌ترین یافتهها در این پژوهش انتقادی مشخص کرد که برگزاری چنین نشستهایی در دهۀ 1380 شمسی در نوع خود فعالیتی ارزشمند و الگویی مناسب برای ورود به حوزۀ نظری و مفاهیم انتقادی علوم انسانی و به‌خصوص رشتههای مرتبط با هنر است و باوجود محدودیت و کمبود منابع مکتوب در اینگونه رشتهها (حتی تاکنون) تلاش درجهت چاپ و نشر تألیفاتی در زمینۀ مبانی نظری و فلسفۀ هنر بستری درجهت ارتقای جایگاه فرهنگ و هنر را برای مخاطب و نسلهای بعد فراهم میسازد.
هنر
آزاده پشوتنی‌زاده
چکیده
فرش عرب‌جنی نمونه‌ای از فرشهای سلیمانی است که اجزای تصویری آن به‌صورت نمادین و چکیده‌نگاری‌شده ظهور یافته‌اند. این نمونه از فرش برخلاف دیگر فرشهای سلیمانی، در دستۀ فرشهای تصویریِ صرف قرار نمی‌گیرد. ترکیبات فرمی و رنگی آن بیننده را به عالم نیروهای ماوراءالطبیعه پیوند می‌زند. یک نویسندۀ غیرایرانی در کتابش به‌نام فرش‌ها ...
بیشتر
فرش عرب‌جنی نمونه‌ای از فرشهای سلیمانی است که اجزای تصویری آن به‌صورت نمادین و چکیده‌نگاری‌شده ظهور یافته‌اند. این نمونه از فرش برخلاف دیگر فرشهای سلیمانی، در دستۀ فرشهای تصویریِ صرف قرار نمی‌گیرد. ترکیبات فرمی و رنگی آن بیننده را به عالم نیروهای ماوراءالطبیعه پیوند می‌زند. یک نویسندۀ غیرایرانی در کتابش به‌نام فرش‌ها و هنر فرش عرب‌جنی را بررسی کرده است. به‌علاوه، گنجانیدن بخش مجزایی از کتاب برای معرفی و ارائۀ یک نمونۀ تصویری تاکنون منتشرنشدۀ فرشی که به‌ندرت در موطن خویش (فارس) بافته شده است و اکنون نیز نمونه‌ای از آن در ایران موجود نیست از دلایل اهمیت نقد این کتاب است. روش تحقیق در این نوشتار تحلیلی ــ محتوایی و توصیفی است. فرش عرب‌جنی را کوچندگان استان فارس بافته‌اند و نمایندۀ فرهنگ ایلیاتی و باورهای دینی ایشان است. در متون مختلف ادبی و فرهنگ فولکور ایران همواره فارس را «مُلک سلیمان» نامیده‌اند. آمیختگی داستان‌های حضرت سلیمان در بخش اعتقادهای دینی و جغرافیایی با خضر نبی و ایزدبانوی ناهید به‌علت اشتراک وظایفشان باعث ایجاد شباهت و هم‌سانی آن‌ها شده است. دراین‌باره، دست‌بافته‌های ذهنی‌باف و بداهۀ ایلیاتی بستر مناسبی را برای به‌تصویرکشیدن باورهای بومی و دینی مردمان این خطه فراهم آورده است.
هنر
عابد تقوی
چکیده
یکی از موضوع‌های بحث‌برانگیز در باستان‌شناسی و هنر جهان اسلام چیستی هنر اسلامی است. پژوهش‌گران متعددی دربارۀ خاستگاه، چیستی، و حوزۀ عمل هنر دوران اسلامی مقاله‌ها و کتابهای تخصصی نگاشته‌اند. آن‌چه معیار تمایز اندیشه‌های معاصر در تفسیر هنر به‌معنای اسلامی آن قلمداد می‌شود معطوف به مبانی نظری و چهارچوب‌های تفسیری است که ...
بیشتر
یکی از موضوع‌های بحث‌برانگیز در باستان‌شناسی و هنر جهان اسلام چیستی هنر اسلامی است. پژوهش‌گران متعددی دربارۀ خاستگاه، چیستی، و حوزۀ عمل هنر دوران اسلامی مقاله‌ها و کتابهای تخصصی نگاشته‌اند. آن‌چه معیار تمایز اندیشه‌های معاصر در تفسیر هنر به‌معنای اسلامی آن قلمداد می‌شود معطوف به مبانی نظری و چهارچوب‌های تفسیری است که هریک با رهیافتهای گوناگون آن را بررسی کرده‌اند. رهیافتهایی که بهواقع، نقش بهسزایی در بیان منسجم و متقن از پدیدههای هنری در جهان اسلام داشتهاند. کتاب هنر اسلامی در زمرۀ کتابهای مرتبط با حوزۀ شناخت هنر دوران اسلامی است که با تکیه بر رهیافت تاریخینگری به رشتۀ تحریر درآمده است. بررسی این کتاب نشان می‌دهد که باوجود گستردگی حاکمیت سیاسی حکومتها در جهان اسلام، نویسنده توانسته است نمایی کلی از تحولات را در مقیاس محلی عرضه کند؛ بهطوریکه با تمرکز بر نقاط مهم جغرافیایی، دستاوردهای هنری مسلمانان را در توالی فرهنگی نظاممندی بیان کرده است.
هنر
مجید سرسنگی؛ صادق رشیدی؛ فرهاد امینی
چکیده
کتاب نمایش در دورۀ صفوی، نوشتۀ یعقوب آژند، اثری است که مؤلفِ آن با شیوه‌ای تاریخ‌نگارانه اجراهای نمایشی رایج در دورۀ صفویه و ریشه‌ها و پیشینۀ این شیوه‌های اجرایی را ذکر می‌کند و درنتیجه، از نظر تاریخی از اهمیت مطالعاتی ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله ابتدا با قیاس مختصری از این اثر با برخی از دیگر آثار چاپ‌شده در زمینۀ تاریخ ...
بیشتر
کتاب نمایش در دورۀ صفوی، نوشتۀ یعقوب آژند، اثری است که مؤلفِ آن با شیوه‌ای تاریخ‌نگارانه اجراهای نمایشی رایج در دورۀ صفویه و ریشه‌ها و پیشینۀ این شیوه‌های اجرایی را ذکر می‌کند و درنتیجه، از نظر تاریخی از اهمیت مطالعاتی ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله ابتدا با قیاس مختصری از این اثر با برخی از دیگر آثار چاپ‌شده در زمینۀ تاریخ نمایش در ایران، جایگاه آن را در بین این آثار تبیین کردیم و وجوه ممتاز آن را مشخص کردیم. درادامه، ضمن بررسی روش فصلبندی و شیوۀ ارائۀ این تاریخ‌نگاری و مقایسۀ آن با شیوه‌های رایج تاریخ‌نگاری تئاتر این اثر را به‌‌منزلۀ اثری در حوزۀ تاریخ تئاتر ایران موردنقد قرار دادیم. درهمینباره، با استفاده از نظریۀ «اجرا» برخی گونههای ذکرشده در اثر، بهمثابۀ گونههای اجرایی موردبررسی قرار گرفتند و نقاط قوّت و ضعف آن‌ها نیز بیان شد و درپایان، با بررسی رویکرد کلی اثر در رابطه با تاریخ‌نگاری نمایش، جایگاه اثر به‌‌منزلۀ اثری دانشگاهی ارزیابی شد.
هنر
علی شیخ‌مهدی؛ ارسلان مقدس
چکیده
مؤلف کتاب آشنایی با مبانی سینما و نقد فیلم درصدد است که خواننده را به مفاهیم ضروری برای نقد فیلم مجهز کند. با این هدف، نویسنده ابتدا تعریف‌های مربوط به زیبایی‌شناسی و ساختار فیلم، ژانرهای سینمایی، و سینمای مستند را آورده است و با ذکر نمونه‌ها و بیان مفاهیم پایه‌ای هرکدام به روشن‌شدن مبحث کمک می‌کند. مؤلف دَه رویکرد متفاوت را به ...
بیشتر
مؤلف کتاب آشنایی با مبانی سینما و نقد فیلم درصدد است که خواننده را به مفاهیم ضروری برای نقد فیلم مجهز کند. با این هدف، نویسنده ابتدا تعریف‌های مربوط به زیبایی‌شناسی و ساختار فیلم، ژانرهای سینمایی، و سینمای مستند را آورده است و با ذکر نمونه‌ها و بیان مفاهیم پایه‌ای هرکدام به روشن‌شدن مبحث کمک می‌کند. مؤلف دَه رویکرد متفاوت را به مطالعات سینمایی ارائه می‌دهد و پسازآن عناصر تکنیکی سازندۀ تصویر سینمایی و قواعد تدوین تداومی را بررسی می‌کند. او با بیان تقابل میان نظریهپردازان رئالیست و فرمالیسم وجوه تمایز آنان را بیان می‌کند و هر دو رویکرد را در تحلیل فیلم مفید میداند. اما رویکردهای دهگانۀ گفتهشده در کتاب دقت و جامعیت لازم را برای تحلیل فیلم ندارند. تأکید بسیار بر سینمای هالیوود و همچنین امتیاز ویژه قائلشدن برای کارگردان، درجایگاه مؤلف، باوجود تحلیلهای متنمحوری که پسازآن تکوین یافتند، از روزآمدبودن مطالب کتاب میکاهد.
هنر
علیرضا طاهری؛ بتول معاذالهی
چکیده
این مقاله تلاشی است برای نقد کتاب هنر چگونه می‌تواند زندگی شما را دگرگون کند نوشتۀ آلن دوباتن و جان آرمسترانگ. مبانی این کتاب هم‌چون نگاه دیویی بر احیای پیوند تجربۀ زیبایی‌شناختی و زندگی عادی تکیه دارد. براساس اندیشۀ پراگماتیستی دیویی، اگر هنر را در جایی دور قرار دهیم و سپس از آن تمجید کنیم یا این‌که فقط خود را به این مشغول کنیم که ...
بیشتر
این مقاله تلاشی است برای نقد کتاب هنر چگونه می‌تواند زندگی شما را دگرگون کند نوشتۀ آلن دوباتن و جان آرمسترانگ. مبانی این کتاب هم‌چون نگاه دیویی بر احیای پیوند تجربۀ زیبایی‌شناختی و زندگی عادی تکیه دارد. براساس اندیشۀ پراگماتیستی دیویی، اگر هنر را در جایی دور قرار دهیم و سپس از آن تمجید کنیم یا این‌که فقط خود را به این مشغول کنیم که آثار هنری بزرگ را برگزینیم و فقط به بررسی آن‌ها همت بگماریم، از فهم «نقش هنر» در تمدن عاجز و ناتوان خواهیم بود. نویسندگان کتاب تلاش شایستهای می‌کنند تا همسو با دیویی از سطحِ توصیفِ هنر در موقعیتی دور از تجربۀ زیستۀ انسانها فراتر روند و مفهوم آن را در ساختاری عملی و کاربردی صورتبندی کنند. آن‌ها با اشاره به مشکلات مخاطب در برخورد با هنر توضیح میدهند که هنر بهمثابۀ ابزاری می‌تواند دربرابر بسیاری از مصائب دوران معاصر چه در حوزۀ خصوصی و چه در سطح عمومی چونان ابزاری مؤثر حاضر شود.
هنر
سمیرا عرب؛ سیدعبدالمجید شریف‌زاده
چکیده
سخن‌گفتن و تحلیل نظری صنایع دستی در عین سهل‌بودن دشوار است. صنایع دستی امری آشنا و ملموس در زندگی روزمره است که بدون نیاز به شناساندن و تلاش برای فهمش هرگونه توضیحی در آن بدیهی به‌نظر می‌رسد. کتاب آشنایی با کارگاه‌های صنایع دستی ایران را فریبا مصطفوی در سال 1395 گردآوری کرده است و در انتشارات مهر نوروز به‌چاپ رسیده است. اگرچه ...
بیشتر
سخن‌گفتن و تحلیل نظری صنایع دستی در عین سهل‌بودن دشوار است. صنایع دستی امری آشنا و ملموس در زندگی روزمره است که بدون نیاز به شناساندن و تلاش برای فهمش هرگونه توضیحی در آن بدیهی به‌نظر می‌رسد. کتاب آشنایی با کارگاه‌های صنایع دستی ایران را فریبا مصطفوی در سال 1395 گردآوری کرده است و در انتشارات مهر نوروز به‌چاپ رسیده است. اگرچه این کتاب بهطور کلی مجموعهای از تصویرهای ارزشمند با کیفیت مطلوب برای معرفی برخی کارگاه‌های صنایع دستی است، اما همانند هر اثر علمیِ دیگری کاستی‌‌های شکلی و محتواییای دارد که در این جستار سعی شده نقدی انتقادی بر آن نگاشته شود. در این پژوهش با تکیه بر روش کتابخانهای برخی گزارههای غیرعلمی آن که سبب گمراهشدن خواننده (هنرمندان) می‌شود و از پژوهشی به پژوهش دیگر منتقل میگردد تبیین شده است. در همین راستا، به کاستیها اشاره می‌شود و نظرات انتقادی ذیل هریک از مباحث بیان خواهد شد.
باستان شناسی
مرتضی عطایی
چکیده
در میان هنرهای دوران اسلامی سفال‌گری یکی از متنوع‌ترین و جذاب‌ترین هنرها به‌شمار می‌آید و همواره موردتوجه باستان‌شناسان و پژوهش‌گران هنر اسلامی قرار داشته است. ازهمین‌رو، کتابهای تخصصی و کاتالوگ‌های زیادی به زبان‌های مختلف دربارۀ این هنر و معرفی انواع و شیوه‌های آن به چاپ رسیده است که بسیاری از آن‌ها براساس آثار مجموعه‌های ...
بیشتر
در میان هنرهای دوران اسلامی سفال‌گری یکی از متنوع‌ترین و جذاب‌ترین هنرها به‌شمار می‌آید و همواره موردتوجه باستان‌شناسان و پژوهش‌گران هنر اسلامی قرار داشته است. ازهمین‌رو، کتابهای تخصصی و کاتالوگ‌های زیادی به زبان‌های مختلف دربارۀ این هنر و معرفی انواع و شیوه‌های آن به چاپ رسیده است که بسیاری از آن‌ها براساس آثار مجموعه‌های خصوصی یا موزهها تهیه و تنظیم شدهاند. در نوشتار پیشرو ترجمۀ یکی از این کتاب‌ها بررسی و نقد می‌شود که درواقع یک جلد از مجموعهای چندجلدی است که به معرفی آثار هنری اسلامی موجود در مجموعۀ ناصر خلیلی اختصاص یافته است. بررسی دقیقِ ترجمۀ کتاب، که با عنوان سفال اسلامی به چاپ رسیده است، نشان می‌دهد که این اثر باوجود کیفیت ظاهری درخور توجهِ چاپ و روانی نسبی متن در برخی بخشها، در زمینۀ ترجمه و ویرایش کاستیها و ضعفهایی جدی دارد. ازجمله مهمترینِ این ضعفها می‌توان به اشکالهای جدی و پرتعداد در ضبط اسامی خاص، به‌ویژه نامهای جغرافیایی و محوطههای باستانی، ناآشنایی مترجم با اصطلاحات و واژگان تخصصی سفال و هنر اسلامی، اشتباهها و ابهامها در ترجمه، و درنهایت، توضیحهای جهتدار و پراشتباه ویراستار اشاره کرد.
هنر
حامد فاردار؛ مسعود سفلایی شهر بابک
چکیده
در این نوشتار سعی شده است تا کتاب ژانر فیلم؛ از کلاسیک تا پساکلاسیک در محورهای معرفی کلی اثر و مؤلف، تحلیل بیرونی، تحلیل درونی، و جایگاه اثر بررسی شود و امتیازها و کاستی‌‌های آن تبیین شود. احساس کمبود در تولید و تنوع ژانر در سینمای ایران و نیاز به آگاهی بیشتر در زمینۀ مطالعات ژانر چاپ کتابهای بیش‌تری را در این حوزه ضروری کرده ...
بیشتر
در این نوشتار سعی شده است تا کتاب ژانر فیلم؛ از کلاسیک تا پساکلاسیک در محورهای معرفی کلی اثر و مؤلف، تحلیل بیرونی، تحلیل درونی، و جایگاه اثر بررسی شود و امتیازها و کاستی‌‌های آن تبیین شود. احساس کمبود در تولید و تنوع ژانر در سینمای ایران و نیاز به آگاهی بیشتر در زمینۀ مطالعات ژانر چاپ کتابهای بیش‌تری را در این حوزه ضروری کرده است. به همین علت، کوشش ناشر و مترجم در ارائۀ اثری تحلیلی که فرایند تحول ژانر هالیوود از کلاسیک به پساکلاسیک را بررسی کرده و ژانرهای فیلم را در زمینههای مختلف تاریخی، فرهنگی، سیاسی، و صنعتی تبیین و معرفی می‌کند ستودنی است. در این متن، نگارنده تلاش کرده است با ارائۀ برخی از عمدهترین مسائل نظریۀ ژانر در ارتباط با کتاب و شرحی مختصر از انواع کتابهای چاپ‌شده در حوزۀ ژانر، به اشکالهای شکلی، ترجمهای، و ویرایشی کتاب اشاره کند تا مواردی را که بایستۀ اصلاحاند نشان دهد.
