چکیده چکیده
در راستای دومین کنگرۀ ملی علوم‎انسانی و دومین پیش‎همایش گروه اقتصاد در تبیین نوین‎سازی سرفصل‎های دروس رشتۀ اقتصاد در دورۀ کارشناسی و مآلاً کارشناسی ارشد، موارد ذیل در این نقدنامه ارائه‎خواهد‎شد.
برای نیل به اهداف نوین‎سازی محتوایی و عنوانی، نخست سرفصل‎ها و عنوان‎های دروس رشتۀ اقتصاد از دانشگاه‎های بزرگ دنیا¹ که رتبه‎بندی جهانی زیر 50 را دارند، اخذ گردیده و با مقایسۀ سرفصل‎های مصوّب اولیۀ شورای عالی انقلاب فرهنگی در سی سال گذشته و سرفصل‎های برخی از دانشگاه‎های بزرگ کشور که در سال‎های اخیر با اختیارات هیئت ممیزه تغییراتی در آن داده شده و اجرا می‎گردد، دیدگاه‎های همکاران گرانقدر پیش‎همایش قبلی مقایسه شده و به رشتۀ تحریر درآمده‎است. نتیجۀ این مقاله مشخص می‎کند که عناوین دروس رشتۀ اقتصاد از لحاظ ترکیب و محتوا به یک بازنگری اساسی نیاز دارد.

چکیده چکیده
یکی از معیارهای اساسی ارزشیابی مقالات اعم از علمی ـ پژوهشی و علمی ـ ترویجی، اهمیت و ضرورت مقدمه‎نویسی بر آن است. در این زمینه، صاحب‎نظران عرصۀ تحقیق و پژوهش به یافته‎ها و تجربه‎های ارزشمندی دست‎یافته‎اند که رعایت و به‎کارگیری صحیح این اصول می‌تواند به بهبود کیفیت ساختاری و روش نظام‎مند مقدمه‎نویسی و در نهایت مقالات منجر‎گردد. از جملۀ این اصول در حوزۀ مقدمه‎نویسی می‌توان به ارائۀ زمینه‎ها و دیدگاه دربارۀ موضوع و اهمیت آن، مروری کوتاه بر متون علمی موجود، بیان منطق منجر به انجام پژوهش و بیان هدف مطالعه اشاره کرد‎. پایبندی به این معیارها و رعایت آن به مهارت و دقت فراوان نیاز دارد که نگارنده میزان این توجه را در شش شمارۀ آخر مجلۀ ادبیات فارسی دانشگاه آزاد خوی که جمعاً 53 مقاله را دربرمی‌گرفت، مورد بررسی قرارداد و نتیجه آن شد که اکثر آن‌ها فاقد معیارهای یادشده است.

چکیده چکیده
این مقاله با هدف نقد روشمند کتاب جریان‌‌شناسی سیاسی در ایران به نگارش در‎آمده است. بررسی شکلی، روشی و محتوایی اثر مهم‌‌ترین بخش مقاله است که در حول نقد روشی و محتوایی آن تمرکز یافته است. در متن، پیشنهادهای سازنده و توصیه‎های اصلاحی مناسبی برای بهبود ابعاد روشی و محتوایی اثر ارائه‎شده‎است. سرفصل این نکات به ترتیب زیر است: ضرورت بررسی انتقادی ادبیات موضوع، لزوم بررسی تاریخی و تبارشناختی مفهوم جریان‎شناسی در ادبیات سیاسی ایران، معرفی منابع علمی و آثار اصلی مورد استفاده برای نگارش جریان‎شناسی سیاسی و به طور کلی، توجه مناسب و پایبندی اصولی به معیارهای روشی در پژوهش‎های علوم انسانی که متأسفانه در این متن توجه درخوری به آن‌ها نشده است.

چکیده آموزش نهج‎البلاغه به عنوان یکی از شاخه‎های مهم متون اسلامی در قالب واحدهای درسی اصلی و اختیاری، بیش از سه دهه در دانشگاه‎های ایران مورد توجه قرارگرفته‎است. یکی از شیوه‎های مطرح و تقریباً سنّتی آموزش این متنِ عظیم، بیان آموزه‌‌های دینی، معرفتی، اعتقادی و تربیتی نهج‎البلاغه است. این در حالی است که نهج‎البلاغه در تقسیم‎بندی متون، یکی از شاخه‎های مهم متون ادبی شناخته می‌‌شود؛ لذا، توجه به جنبه‎های ادبی آن امری ضروری در آموزش است، زیرا استادان می‎توانند با استفاده از روش‎های کارآمد و نوین تدریس، مهارت‎هایی همچون صحیح‎خوانی، درک و فهم معنایی، ذوق ادبی و تشخیص ویژگی‎های سبکی حضرت علی (ع) را در دانشجویان افزایش دهند.
امروزه، نظریه‎پردازان و متخصصان آموزش متون ادبی، راهبردهای کارآمدتری را برای آموزش نهج‎البلاغه ارائه‎داده‎اند که نه‎تنها به آموزش آموزه‌‌های محتوایی آن اهمیت می‌‌دهد، بلکه ادبیّت این متن عظیم ادبی را نیز پوشش می‌‌دهد. از این رو، جستار حاضر درصدد معرفی این راهبردها و میزان اجرای آن‌ها در دانشگاه‌‌های تهران است.
روش پژوهش توصیفی ـ تحلیلی و ابزار اصلی آن را پرسشنامة محقق ساخته است. برخی از مهم‎ترین یافته‌‌های پژوهش نشان‎داد که نهج‎البلاغه در دانشگاه‎های تهران به عنوان یک متن ادبی تدریس نمی‎شود و بیشتر به مسائل محتوایی آن توجه می‌شود.

چکیده چکیده
هدف این مقاله بحث در مورد آموزش اقتصاد خرد با رویکرد بومی سازی و نوین‌سازی است. از آنجا که علم اقتصاد دایماً در تحول و پیشرفت است، تحقق این هدف الزاماً مستلزم نوین‎سازی مستمر است. بنابراین، تدریس اقتصاد با رویکرد بومی‌سازی و نوین‌سازی ضرورتی اجتناب‎ناپذیر است. بومی‌سازی اقتصاد در هر جامعه، مستلزم توجه محوری به ساختار، شرایط و واقعیت‎های اقتصادی و توجه به ارزش‎های آن جامعه است. این الزام در جوامع اسلامی، در عمل، به مفهوم لزوم تدریس اقتصاد با رویکرد اسلامی است. موفقیت در این امر مستلزم وجود اقتصاددانان اسلام‎شناس با سابقۀ تدریس و تحقیق کافی و مؤثر و تدوین متون و مواد درسی مناسب و کافی است. بر اساس نتایج این مطالعه، تدریس باید با بررسی و نقد مفهوم انسان اقتصادی آغاز گردد؛ سپس، برخی از ملاحظات روش‎شناختی مورد بررسی قرارگیرد. در این زمینه، لازم است که نظریات علمی به‎ عنوان مجموعه‎ای از گزاره‎های تبیین‎کنندۀ روابط علّی پدیده ها شامل پیش‎فرض‎ها، گزاره های ارزشی و گزاره‎های توصیفی معرفی شوند. باورهای دینی و ارزش‎های اخلاقی در ساختار پیش‎فرض‎ها و تکوین نظریات علمی کاملاً مؤثر هستند. همچنین، باید روش تفکر اقتصادی و شیوۀ به کارگیری رویکردهای خلاق آموزش داده شود و از ترویج صرف نظریه های اقتصادی احتراز گردد. نباید به پیش فرض‎ها و رویکردهای تحلیلی مسلط، ندانسته اعتباری ایدئولوژیک بخشید و بدون تأمل آن‌ها را پذیرفت و ترویج داد. برخلاف ادعای مسلط در ادبیات اقتصادی، رفتار واقعی انسان به‎شدت تحت‎تأثیر ملاحظات اخلاقی و برگرفته از مجموعۀ بسیار غنی از ارزش‎ها و ترجیحات است. شواهد تجربی نیز نشان‎داده‎است که در جوامع پیشرفته ای مانند امریکا، آلمان، روسیه و جوامعی مانند قبایل کوچروی اندونزی، رفتار مردم بر مبنای خودخواهی نیست. در شرایط موجود، با توجه به اقبال نسبی به رویکردهای اخلاق‎مدارانه و دینی به اقتصاد و تقاضای روز‎افزون جوامع اسلامی برای تدوین و تدریس اقتصاد با رویکرد اسلامی، باید تلاش مؤثر کرد تا متون اقتصادی با رویکردی اسلامی تدوین شود. در این ارتباط، تنظیم و ارائۀ سرفصل‎های دروس اقتصاد، به‎ویژه اقتصاد خرد، با رویکرد اسلامی برای تدریس در رشتۀ اقتصاد در مقاطع کارشناسی و بالاتر بسیار مهم و لازم می نماید.

چکیده چکیده
سرفصل دروس در دانشگاه‎ها معیار استانداردسازی منابع درسی برای استاد و دانشجو است تا در چارچوب مشخص به تدریس و تحصیل بپردازند. آنچه در این پژوهش مبنای نظرسنجی از دانشجویان قرارگرفت، آخرین سرفصل دروس کارشناسی علوم سیاسی مصوّب وزارت علوم، تحقیقات و فنّاوری است که به استثنای دانشگاه‎هایی که مبادرت به تدوین سرفصل مستقل دروس کرده‎اند، سایر دانشگاه‎ها می‎توانند مورد استناد و استفاده قراردهند. به نظر اکثریت پاسخگویان، دروس عمومی تأثیر چندانی بر افزایش توان کارشناسی و علمی دانشجو ندارد. قریب به اتفاق پاسخگویان، تقسیم دروس علوم سیاسی را به دو گروه الزامی و انتخابی باعث بهبود برنامۀ آموزشی می‎دانند. سایر موارد که دانشجویان در پاسخ خود به آن توجه کرده‎اند، عبارت‎اند از: کمبود تعداد واحدهای برخی از دروس، تعداد زیاد واحدهای برخی دروس دیگر، خالی‎بودن جای برخی از دروس، وجود برخی از دروس غیرضروری، موضوعات مشابه و مباحث تکراری در بعضی از دروس، ضرورت رعایت ارائۀ پیش‎نیاز در برخی از دروس، عدم ارتباط و هماهنگی دروس دورۀ کارشناسی از حیث کاربردی با زمینه‎های شغلی آیندۀ فارغ‎التحصیلان علوم سیاسی در حوزه‎های کارشناسی جامعه.

چکیده چکیده
در این مقاله، کتاب اقتصاد کلان دکتر رحمانی و اقتصاد کلان برانسون به عنوان متون درسی برای دوره‎های کارشناسی و کارشناسی ارشد مؤسسات آموزش عالی کشور از جهت رویکرد تحلیلی و روزآمدی مورد بررسی قرارگرفته‎است. رویکرد تحلیلی هر دو متن، بر اساس چارچوب سنتی در آموزش اقتصاد کلان و طبق رویکرد سنتز نئوکلاسیک ـ کینزی است. برای سنجش روزآمدبودن و رویکرد تحلیلی، اقتصاد کلان دکتر رحمانی با اقتصاد کلان بلانچارد به عنوان یک متن درسی استاندارد مبتنی بر سنتز نئوکلاسیک ـ کینزی مقایسه شده است. اقتصاد کلان برانسون نیز با اقتصاد کلان رومر به عنوان یک متن استاندارد برای اقتصاد کلان پیشرفته، از جهت روزآمدی مقایسه شده و مفاهیم پوشش داده‎نشده در مقاله ذکر گردیده است.

چکیده چکیده
این تحقیق تلاش می‌کند تا ضمن شناخت وضع موجود تدوین پایان‌نامه در دانشگاه‌های کشور در حوزۀ اقتصاد و بانکداری اسلامی، چالش‌های موجود در این زمینه را مورد بررسی قرارداده و راه‌حل‌هایی ابتدایی نیز ارائه‎نماید. به منظور بررسی وضع موجود، نمونه‌ای از پایان‌نامه‌های دفاع‎شده در دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، علامه طباطبایی، امام صادق (ع)، تربیت مدرس، مفید، الزهرا (س) و علوم اقتصادی را مورد بررسی و تحلیل قرارمی‌دهد. یافته‌های این تحقیق که بر اساس روش کتابخانه‌ای و تحلیل محتوا به‎دست‎آمده‌اند، نشان‎می‌دهد که بخش قابل‎توجّهی از پایان‌نامه‌های دفاع‎شده به موضوعات اقتصاد متعارف پرداخته و در بهترین حالت همان موضوعات را برای اقتصاد ایران کاربردی کرده‌اند. از این رو، مواردی که در آن‌ها مستقیماً به حوزه‌های مفهومی و کاربردی اقتصاد و بانکداری اسلامی توجّه شده باشد، بسیار محدود است. علاوه بر این، به‎نظرمی‌رسد چالش‌ها و علل معیّنی موجبات ضعف پژوهش را در حوزۀ اقتصاد و بانکداری اسلامی فراهم آورده‌اند که نمی‌توان نسبت به آن‌ها بی‎تفاوت بود. یافته‌های این تحقیق دلالت‌های مشخّصی به منظور اصلاح نظام پژوهش اقتصاد و بانکداری اسلامی در کشور ارائه‎می‌دهد.

چکیده چکیده
دکتر خسروپناه در کتاب رویکرد استاد مطهری به علم و دین به بررسی آرای مرحوم مطهری در باب علم، دین و مفهوم‌‌شناسیِ علمِ دینی پرداخته است. وی ضمن برشمردن چهار نوع رابطه میان علم و دین، به بررسی علل جدایی علم و دین در غرب پرداخته است و متعاقباً ضمن فریضه‌دانستن علم در سنت اسلامی به توافق علم و دین در این سنت اشاره کرده و دلایل و محاسن این امر را توضیح داده است.
مطهری معیارِ دینی‌بودن علم را «نافع‌بودن» آن برای جامعة اسلامی می‌شمارد و هر علمی را که مقدمة عمل به واجب کفایی و یا عینی باشد، دینی می‌انگارد. به رویکرد علم‌شناختی و همچنین معیار استاد مطهری ایراداتی وارد است که خسروپناه بدان‌ها اشاره‌ای نکرده است. ایراداتی همچون عدم تمییز بین علوم دقیقه با علوم انسانی و اجتماعی، عدم تمییز بین علم و تکنولوژی، عدم توجه بر ساختار درونی علم و ناکارآمدی معیار نافع‌بودن در تمییز علم دینی از علم غیر دینی. از نظر مطهری در اسلام رابطة عقل و دین هم رابطة ملازمه است و ریشة تعارضات عقل و دین در غرب به اشکالات و اشتباهات کلیسا برمی‌گردد.

چکیده چکیده
در نظام آموزشی ما علوم انسانی، با وجود فرهنگ غنی اسلامی ـ ایرانی، کاستی‌های فراوانی دارد. علوم تربیتی که شاخه‌ای از علوم انسانی است، به دنبال پرورش انسان‌‌های مؤثر و کارآمدی است که استعدادهای آن‌ها شکوفا شده است. در تعلیم و تربیت اسلامی تربیت انسان کامل با بهره‌گیری از معارف دینی امکان‌پذیر است. موفقیت نظام‌های آموزشی، مستلزم توجه به آموزه‌های وحیانی است. از سوی دیگر یافته‌های بشری در علوم تربیتی نیز نباید مغفول واقع شود. در این رابطه به سه رویکرد تعلیم و تربیت اسلامی به منزلة نظام توصیفی، استنباطی و استنباطی ـ تأسیسی اشاره شده است تا نسبت علوم تربیتی با معارف وحیانی تبیین شود. در این مقاله موضوع علوم انسانی، انسان و ماهیت او که موضوع اصلی علوم انسانی است، نسبت بین علوم تربیتی و تعلیم و تربیت اسلامی و عناصر مهم آن بررسی می‌شود.