دوره و شماره: دوره 23، شماره 4 - شماره پیاپی 114، زمستان 1402، صفحه 1-267 (زمستان 1402) 
پژوهشی علم اطلاعات و دانش‌شناسی

گفتار در باب اهمیت ترجمه با مرور و نقد یک کتاب: مدیریت دانش شخصی

صفحه 1-25

https://doi.org/10.30465/crtls.2024.38875.2417

مهدی شقاقی

چکیده در مقالۀ حاضر ضمن نگاهی انتقادی به ترجمه در رشتۀ علم اطلاعات، کتاب مدیریت دانش شخصی نقد شده است. برای نگارش نقد حاضر، از روش تحلیل مفهومی استفاده شده است. پس از بیان اهمیت نقد این کتاب، ابتدا از باب نقد شکلی وارد شده و ظواهر و اجزای کلی کتاب بررسی گردیده است. در این بخش، صفحه‎آرایی، جلد، فونت، صحافی، چاپ، سلفون، عطف کتاب، و طرح روی جلد مورد توجه قرار گرفته است. در ادامه به جایگاه این کتاب در میان کتب مشابه پرداخته شده و سپس درون‎مایۀ اصلی هر یک از فصول کتاب ارائه شده و نقد گردیده است. در ادامه به نقدهای اصلی در دو بخش نقد محتوا و نقد ترجمه، تمرکز شده است. مهمترین نقد بر ترجمۀ فارسی اثر، روی ضعف ترجمه و مصادیق آن متمرکز است و مهمترین نقد بر محتوای آن، که توسط پاولین و گورمن نگاشته شده، متمرکز بر ناتوانی اثر در ارائه راهکارهایی عملی برای مدیریت دانش شخصی توسط دانشجویان و دانش‎پژوهان، و نپرداختن به جنبه‎های اخلاقی مدیریت دانش شخصی در سیاق سازمان است.

پژوهشی علوم اجتماعی

تأملی در ایدۀ اتوپیاییِ زیارت مروری انتقادی بر کتاب امید در آستانگی: واکاوی انسان‌شناختی سه زیارت سانتیاگو دِ کامپوستلا، حج و اربعین

صفحه 27-57

https://doi.org/10.30465/crtls.2024.40094.2521

محمدرضا قائمی نیک؛ صادق افتاده

چکیده کتاب امید در آستانگی: واکاوی انسان‌شناختی سه زیارت سانتیاگو دِ کامپوستلا، حج و اربعین از محمد نصراوی (1399)، از معدود آثاری است که کوشیده تا با طرح ایدۀ اتوپیا و مفاهیم و معانی وابسته به آن، با تأکید بر آراء افرادی نظیر وبر، فوکو و از همه بیشتر، ارنست بلوخ، سه زیارت مذکور در عنوان کتاب را با مطالعه‌ای انسان‌شناختی، با نگاهی اتوپیایی تحلیل کند. ایدۀ اتوپیایی آنطور که ارنست بلوخ تأکید دارد، بر مفهوم هنوز-نه استوار است که می‌کوشد قلمرو «نامتناهی» اتوپیا را در مقابل هستی «متناهی» کنونی قرار دهد. آقای نصراوی، این مفهوم را دربارۀ متعلّق زیارات مذکور و در تحلیل اربعین، آن‌را معادل امام معصوم قرار داده است. در این مقاله با روش تطبیقی، پس از ارائۀ نقدهای صوری، به‌لحاظ محتوایی در نقد ایدۀ بلوخ، با تکیه بر حکمت متعالیه و اصول مشهور آن همچون اصالت وجود، تشکیک وجود و حرکت جوهری، به این ایده می‌پردازیم که قلمرو نامتناهی، نه در مقابل واقعیت و هستی، بلکه عینِ آن است. در نتیجه‌گیری به مخاطرات انحصار هستی به قلمرو حسی-تجربی برای تلقیِ زیارت به‌مثابه یک حالتِ اتوپیایی اشاره شده است که منجر به نادیده‌انگاری وجوه متعددِ آن از جمله اخلاقی‌بودن، شناختی‌ و معرفت‌بخش بودن، بهره‌مندی از هستی و واقعیت، قاعده‌مند بودن و نظایر آنها می‌شود.

ترویجی علوم سیاسی

نقدی بر کتاب Myths of Empire: Domestic Politics and International Ambition (افسانه‌های امپراطوری: سیاست‌های داخلی و جاه‌طلبی بین‌المللی)

صفحه 59-83

https://doi.org/10.30465/crtls.2024.44746.2716

سید پارسا حجازی؛ محمد جعفر جوادی ارجمند

چکیده جک اسنایدر به عنوان یک نوواقع‌گرای تدافعی، گرچه خود را وفادار به سنت ساختارگرایی والتز نگه داشته است؛ اما تفاوت بزرگ او که این اثر، در توجه او به ساختارهایی است که در قیاس با ساختار نظام بین‌الملل، در سطح تقلیل‌گرایانه قرار می‌گیرند. نویسنده با ترکیب سطوح ذکر شده، تصویر واضح‌تری از علل جنگ و توسعه‌طلبی‌های بدون توجیه برخی کشور‌ها ارائه می‌کند. از جمله ساختار‌های اشاره شده در اثر اسنایدر می‌توان به تفاوت‌های موجود در سیستم‌های سیاسی ملت-دولت‌ها و تاثیر این تفاوت‌ها در سیاست‌گذاری خارجی اشاره کرد. نویسنده بسیاری از ریشه های تصمیمات توسعه طلبانه[i] را در بعد روانشناختی نیز جستجو می‌کند و از طرف دیگر علل احتمالی تفکرات توسعه طلبانه را در تحمیل‌های ساختاری سطح کلان نیز مورد بررسی قرار می‌دهد، که از دیدگاه وی در اکثر مواقع در جایگاهی ثانویه هستند. گرچه این تحمیل‌ها در بیشتر اوقات مورد استفاده طیف توسعه طلب یک کشور قرار می‌گیرند تا با استفاده از تکنیک های پروپاگاندایی و بزرگنمایی مخاطرات خارجیPaper Tiger)
(Imaging  در جهت بسیج منابع سیاسی و حرکت به سوی توسعه‌طلبی افسار گسیخته حرکت کنند.

پژوهشی علوم سیاسی

نقد کتاب جامعه و فرهنگ روسیه

صفحه 85-109

https://doi.org/10.30465/crtls.2021.35346.2162

سیده مطهره حسینی

چکیده آثاری که درباره روسیه نوشته شده‌اند، اندکند و بیشتر صبغه ادبی، سیاسی، ژورنالیستی یا امنیتی دارند. کتاب جامعه و فرهنگ روسیه کوشیده است نگاهی عمومی و فراگیر به مبحث فرهنگ در جامعه روسیه داشته باشد که کمتر مورد توجه مطالعات روسیه واقع شده است. این مقاله پس از معرفی کتاب و نویسنده، نوع توجه نویسنده به مبحث جامعه و فرهنگ روسیه نقد و تحلیل شده است. بدین منظور، بستر و خاستگاه اثر بررسی شده، سپس با نقد درون ساختاری به تحلیل و بررسی میزان انسجام و نظم منطقی اثر و اشکالات ظاهری، دستوری و تایپی؛ و روش‌شناختی آن می‌پردازد و نقاط قوت محتوایی آن را نیز باز می‌گوید. در ادامه نقد برون ساختاری (مبنایی) از کتاب شده و پس از تحلیل و بررسی میزان هماهنگی مفاد اثر با اصول و مبانی مفروض آن و بیان قوت‌ها و تناقضات موجود، میزان ارتباط و چالش مفاد اثر با مبانی و اصول دینی و اسلامی بحث شده است.

پژوهشی علوم سیاسی

بررسی انتقادی کتاب Global Historical Sociology (جامعه‌شناسی تاریخی جهانی)

صفحه 111-136

https://doi.org/10.30465/crtls.2024.44798.2718

مهدی زیبائی

چکیده اگر ظهور حوزه مطالعاتی جامعه­شناسی تاریخی را واکنشی به روش­شناسی علم در عصر مدرن بدانیم، بدون شک، پیوند جامعه­شناسی تاریخی و محیط بین­الملل واکنشی به تقلیل نقش بین­الملل در بروز رویدادها و تحولات داخلی دولت­ها است. به عبارت دیگر، تاثیرپذیری تحولات داخلی از محیط بین­الملل زمینه­ساز ظهور یک حوزه مطالعاتی نوین شده است که طی سال­ها یا دهه ابتدایی قرن میلادی حاضر با عناوین مختلفی چون جامعه­شناسی تاریخی بین­الملل یا جامعه­شناسی تاریخی روابط بین­الملل و ... مطرح می­گردد. کتاب جامعه­شناسی تاریخی جهانی به دنبال پاسخ به این سوال می­باشد که امکان تحلیل روابط بین کشورها در سطحی پایین­تر یا بالاتر از دولت میسر است؟ به باور نویسندگان ارتباط بین دولت­ها به واسطه ماهیت اجتماعی آن تنها به روابط بین دستگاه­های سیاسی ختم نمی­شود. بررسی­های بعمل آمده گویای آن است ابهام در امکان ادغام متدولوژیک حوزه­های جامعه­شناسی و تاریخ از یک سو و بی­توجهی به جایگاه دولت در دگرگونی­های بین­المللی یا همپوشانی آن با حوزه نوظهور مطالعات جهانی باعث وجود کاستی­هایی در انسجام نظری و محتوایی دیدگاه مطروحه در این اثر شده است؛ با این حال، نگرش مذکور می­تواند در آینده با دقت بیشتری مورد توجه و توسعه قرار گیرد. در مقاله حاضر سعی خواهد شد با نگاهی انتقادی و در چارچوب روش­های قیاس و استقراء نقاط قوت و ضعف این اثر بیان شود.

پژوهشی علوم سیاسی

بررسی انتقادی کتاب دیپلماسی زیست محیطی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر

صفحه 137-162

https://doi.org/10.30465/crtls.2022.38284.2361

حاکم قاسمی

چکیده در کتاب دیپلماسی زیست محیطی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر اقدامات ایران برای حفاظت از محیط زیست دریای خزر تبیین شده است. نویسنده اثر ضمن بررسی اقدامات صورت گرفته در این حوزه، در چارچوب روش سوات از یک سو به معرفی نقاط قوت و ضعف دیپلماسی زیست محیطی ایران پرداخته و از سوی دیگر فرصت ها و تهدیدهای پیش‌روی این دیپلماسی را معرفی کرده است. نویسنده با اتکا به یافته های حاصل از اجرای سوات، پیشنهادهایی را برای تقویت دیپلماسی زیست محیطی ارائه کرده است. این اثر می‌کوشد خواننده را با وضعیت دیپلماسی زیست محیطی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر آشنا سازد، و از این جهت دارای امتیازات فراوانی است. اما در عین حال ضعف هایی دارد. ضعف‌های اثر در دو بخش شکلی و محتوایی قابل تقسیم بندی است. وجود اشکالات نگارشی و ویرایشی، و فقدان بخش نتیجه گیری مهمترین اشکال شکلی، و کاربرد نامناسب روش سوات و ابهام در کاربرد مفهوم دیپلماسی مهمترین اشکال محتوایی اثر است. رفع این اشکالات می تواند به ارتقاء کیفی اثر منتهی شود. در این مقاله با رویکردی نقادانه تلاش شده است ضمن معرفی کتاب دیپلماسی زیست محیطی جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر و اشاره به امتیازات آن، ضعف ها و نارسایی های اثر بیان گردد تا در چاپ های بعدی مورد توجه نویسندگان آن قرار گیرد.

ترویجی فلسفه

تحلیل کتابExpressionism in Philosophy: Spinoza (بیان‌گری در فلسفه: اسپینوزا)

صفحه 163-183

https://doi.org/10.30465/crtls.2024.46772.2786

شیرین کریمی زنجانی اصل

چکیده به‌باور دلوز، بیان‌گری آن رشته‌ای است که هستی‌شناسی اسپینوزا، معرفت‌شناسی، فیزیک، و نیز اخلاق را به‌هم متصل می‌کند. به‌‌عبارت‌دیگر، منطق بیان‌گری منطق حاکم ‌بر تمام حوزه‌های مختلف فلسفۀ اسپینوزاست و به همین دلیل دلوز نام مفصل‌ترین پژوهش خود درباب اسپینوزا را بیان‌گری در فلسفه: اسپینوزا می‌گذارد. در این مقاله کوشش می‌شود تا مروری بر این کتاب شود و ضمن بررسی یکایک بخش‌ها، مفاهیم طرح‌شده در آن‌ها، و روند فصل‌ها، نشان داده شود که دلوز چگونه حضور منطق بیان را در هریک از وجوه فلسفۀ اسپینوزا شناسایی می‌کند. به‌ این ‌ترتیب، مفاهیم اساسی در خوانش دلوز از اسپینوزا آشکار خواهد شد. به‌علاوه، خواهیم دید در هستی‌شناسی، درون‌ماندگاری چه نسبتی با بیان‌گری دارد و چگونه دلوز با شناسایی دو سطح بیان‌گری ـ‌ طبیعت خلاق و طبیعت مخلوق ـ سه‌گانه‌های جوهر و نتایج حاصل ‌از آن، و نیز نظریۀ حالات متناهی را شرح می‌دهد. در فیزیک، رجوع به بدن به‌مثابۀ بیانی از جوهر و بنابراین درجۀ اشتدادی از توان خواهد بود. به‌ همین ‌ترتیب، سه‌گانۀ بیان‌گریِ حالت‌مند شرح داده می‌شود. در معرفت‌شناسی بسندگیِ ایدۀ حقیقی بر بیان‌گری آن دلالت دارد. در اخلاق مسئله بر سر ظرفیت و توانی است که از آن‌جایی به بدن و ذهن انسان متعلق است که ذهن و بدن بیانی از جوهر و بنابراین درجه‌ای از توان هستند.

پژوهشی فلسفه

در تقلیل‌گرایی هستی‌شناختی؛ بررسی و نقد کتاب دروغ/ ارادۀ آزاد

صفحه 185-211

https://doi.org/10.30465/crtls.2024.41212.2701

سید یزدان هاشمی اصل؛ محسن شکری

چکیده کتاب دروغ/ ارادۀ آزاد بررسی دو سؤال کلیدی و مهم را مطمح‌نظر قرار داده است: 1. پدیدۀ دروغ چیست و چگونه می‌‌توان مکانیسم کارکردی آن را کنترل کرد؟ 2. آیا انسان صاحبِ ارادۀ آزاد است که به تکالیف اخلاقی وفادار بماند؟ نویسنده در تحلیل پدیدۀ دروغ، دیدگاه خود را، از منظری فلسفی، با تأکید بر پی‌آمدهای منتج‌شده از یک عمل (بدبودن نتیجۀ دروغ) بیان می‌‌کند. بدین معنا که نتیجۀ واکنش انسانی در عرصۀ عمل بر کنشِ عصبِ زیست‌‌شناختی تقدم و برتری دارد؛ زیرا در بررسی پدیدۀ ارادۀ آزاد، نگرشی طبیعت‌‌گرایانه (علمی ـ تجربی) اتخاذ می‌‌کند. بدین معنا که بر تقدم کنشِ زیست‌‌شناختی بر نتیجۀ واکنش انسانی در عرصۀ عمل اصرار می‌‌ورزد. نوشتار حاضر، ضمن معرفی دقیق و تفصیلی این کتاب، در تلاش است تا اثر را از حیث ساختاری، محتوایی، شکلی، و روش‌‌شناختی موردبازخوانی انتقادی قرار دهد. بررسی‌‌های نوشتار حاضر نشان می‌‌دهد، نویسنده به‌عنوان یک فیلسوف غیر‌‌سیستماتیک، توانسته است ایدۀ اصلی خود را به‌شکلی نسبتاً منسجم پردازش کند، اما نتایج حاصل از بررسی‌‌ها و تأملات علمی ـ فلسفی وی گواه این است که کتاب از نظر محتوایی و روشی در دام جبرگرایی/ تقلیل‌‌گرایی‌‌ هستی‌‌شناختی در حوزۀ سلسه‌‌مراتب‌‌ معرفتی علم گرفتار شده است. به‌نظر می‌‌رسد رویکرد تلفیقیِ (فلسفی/ علمی/ الحادی) نویسنده حامل نوعی پارادوکس منطق درونی است. این پارادوکس در چهارچوب دو گونه نقد، نقد ساختاری از بطن استدلال نویسنده و نقد برون‌گفتمانی از منظر سنت فکری ایرانی ـ اسلامی موردواکاوی قرار خواهد گرفت. از دیگر نقایص کتاب می‌‌توان به ایرادات نگارشی و ویرایشی آن اشاره کرد. 

پژوهشی مدیریت و سیاست‌گذاری

نقد کتاب مباحثی در مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته

صفحه 213-244

https://doi.org/10.30465/crtls.2023.39999.2516

زهرا رجائی؛ فاطمه بسکابادی؛ حدیث مهماندوست

چکیده کتاب مباحثی در مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته تألیف دکتر غلامرضا ملک‌زاده عضو هیئت‌علمی گروه مدیریت دانشکدۀ علوم اداری و اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد است. این کتاب را، که چاپ دوم و ویرایش دوم است، انتشارات اسفند و امور چاپ دانشگاه فردوسی مشهد چاپ و صحافی کرده است. کتاب در یازده فصل تنظیم شده است و به‌خوبی گویای این نکته است که چگونه ویژگی‌های محوری پژوهش‌های سازمانی تحت‌تأثیر تغییرات ساختارها و ویژگی‌های سازمان‌های معاصر قرار می‌‌گیرند و این را تبیین می‌کند ‌که چه نوع از پویایی‌‌ها و ویژگی‌‌های جدیدی در حوزه‌های پژوهشی در حال ظهورند. باتوجه‌به اهمیت مطالعات موردی برای تفهیم بهتر مطالب درسی ضرورت پرداختن به این مبحث نمایان می‌‌گردد. هدف از مقالۀ حاضر بررسی و نقد کتاب مباحثی در مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته است. روش ارزیابی و نقد این اثر اسنادی ـ تحلیلی و مطابق با الگوی پیش‌نهادی شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی در چهارچوب معرفی کلی، بررسی شکلی، و محتوایی اثر است. مهم‌ترین بخش نقد هر کتاب ارزیابی محتوایی آن است که از منظر بررسی نقاط قوت کتاب حاضر می‌توان به مواردی ازجمله ذکر اهداف یادگیری، ارائۀ خلاصه و سؤالاتی برای خودآزمایی درابتدا و پایان فصول، استفاده از مدل در تجزیه‌وتحلیل مباحث مدیریت رفتار سازمانی، ارائۀ مطالب مرتبط و سؤالات کاربردی درجهت بحث و هم‌فکری در کلاس، رفع شکاف مباحث تئوری موردبحث با اشاره به اتفاقات واقعی در محیط سازمان‌ها، و استفاده از نظم منطقی در ترتیب قرارگیری موردکاوی‌‌ها اشاره کرد و به بررسی نقاط ضعف آن ازجمله عدم انطباق و پوشش سرفصل‌های ارائه‌شده با سرفصل‌های مصوب وزارت علوم، غفلت در استفاده از فهرست شکل‌‌ها، نمودارها، و جداول، نبود فهرست اصطلاحات و واژگان کلیدی (واژه‌نامه)، عدم استفاده از منابع فارسی و لاتین به‌روز، و عدم ذکر برخی از منابع داخل متن در فهرست منابع پرداخت. درنهایت، با افزودن مباحث نوین و منابع جدید، رفع نکات ویرایشی و نگارشی، و ذکر موردکاوی‌هایی از سازمان‌های ایرانی می‌توان در غنای این کتاب ارزش‌مند کوشید.

ترویجی مدیریت و سیاست‌گذاری

بررسی و نقد کتاب مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینه‌ای

صفحه 245-267

https://doi.org/10.30465/crtls.2023.40719.2570

احسان عابدی

چکیده در حوزۀ پژوهش‌های کیفی کتاب‌های مرجع زیادی وجود دارد که هریک به دلیلی مشروعیت و مقبولیت مناسبی میان خوانندگان کسب کرده‌اند. کتاب مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینه‌ای، به‌قلم اشتراوس و کوربین با ترجمۀ ابراهیم افشار ازجمله کتاب‌های موفقی است که در این حوزه به‌رشتۀ تحریر درآمده، نُه بار به‌چاپ رسیده، و به‌عنوان منبع درسی مقاطع تحصیلات تکمیلی مورداستفاده قرار گرفته است. در این مقاله تلاش می‌شود تا با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی، با ذکر شواهد و مستندات، و برمبنای معیارهای ارزیابی معرفی‌شده از سوی شورای نقد و بررسی متون و کتب علوم انسانی به نقد منصفانه و بدون سوگیری کتاب مذکور پرداخته شود. نقدها از دو نظرگاه شکلی و محتوایی ارائه شدند. بر این اساس، نقاط قوت اصلی کتاب، جامعیت محتوا درخصوص نظریۀ زمینه‌ای، دیدگاه منسجم و ساختارمند نسبت به موضوع، و ارائۀ مثال‌های کاربردی هستند. درعین‌حال، این اثر نقاط قابل‌بهبودی دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به فقدان توجه کافی به مرحلۀ آماده‌سازی و ارائۀ گزارش پژوهش، روزآمد‌نشدن موضوعات باوجود تجدید چاپ‌های متعدد کتاب، و بی‌توجهی به سایر روش‌های پژوهش کیفی اشاره کرد.