چکیده کتاب مقدمه‌ای بر آنالیز موسیقی آتنال توسط انتشارات دانشگاه تهران به سال 1393 منتشر شد. این کتاب دارای چهار فصل است که سه فصل آغازین به معرفی مفاهیم اولیه در تجزیه‌وتحلیل موسیقی آتنال می‌پردازد و فصل چهارم مستقلاً به توصیف ساختار موسیقی دودکافونیک اشاره دارد. مهم‌ترین حسن کار نویسنده در زمینۀ انتخاب تألیف به‌جای ترجمه تلاش وی برای ساده‌سازی مفاهیم و خلاصه‌سازی نمونه‌های ارائه‌شده در خلال متن است که در جای خود کار دانشجوی کم‌حوصلۀ ایرانی را در این زمینه هموارتر می‌کند. بررسی متن کتاب این واقعیت را روشن می‌کند که ادبیات مورداستفاده توسط نویسنده ادبیاتی ساده و به ‌دور از تکلف است. نویسنده در این کتاب بیانی شبیه به بیان کتاب‌های درسی مدرسه‌ای دارد. درمجموع می‌توان گفت کتاب مقدمه‌ای بر موسیقی آتنال ازلحاظ صحت موضوعات طرح‌شده جزو منابع معتبر محسوب می‌شود و مطالعۀ آن کمک شایانی به درک ساختمان آثار آتنال، به‌ویژه از نقطه‌نظر شکل‌گیری مجموعۀ تُن‌ها و سازوکار استفاده از آن‌ها در ساختمان این دست موسیقی در غیاب نقش‌مندی معمول درجات گام‌ها برای آفرینش و ادراک موسیقی قرن بیستمی فراهم می‌کند. البته ضروری است خواننده پیش از مطالعة این اثر منابع موجود در زمینۀ ساختمان و فرم موسیقی تنال را به‌عنوان پیش‌نیاز مطالعۀ این اثر موردمطالعه قرار دهد.

چکیده کتاب باستان‌شناسی جوامع ایران باستان در هزارة سوم پ. م. از کتب تخصصی مربوط به باستان‌شناسی هزارة سوم فلات ایران با نگاهی ویژه به حوزة جنوب شرقی ایران است. این کتاب را «انریکه اسکالونه» تألیف و «سیدمنصور سیدسجادی» ترجمه کرد و در انتشارات سمت با هدف تدریس یا مکملی برای درس باستان‌شناسی ایران در آغاز شهرنشینی منتشر شد. آن‌چه در مقدمة کتاب توسط نویسنده بدان اشاره ‌شده شامل: شناسایی قطب‌های فرهنگی فلات ایران در خلال هزارة سوم پ. م.، درجات دفع و جذب بین آن کانون‌ها، و سپس مطالعة زمینه‌های خاص مبادلاتی است که در این راستا تحلیل نظام‌های تجاری با مرکزیت شوش به‌عنوان یک واحد ایلامی هدف وی را تشکیل می‌دهد. در نوشتار حاضر تلاش می‌شود با درنظرگرفتن رویکرد مورداستفادة نویسنده، که از اعم رویکردهای تحلیلی باستان‌شناسی شهری محسوب می‌شود، کتاب فوق ازنظر شکلی و محتوایی، به‌ویژه جامعیت صوری، نظم منطقی و مبانی، موردبررسی و تحلیل قرار گرفته و نقاط قوت و ضعف آن تشریح شود. نتایج حاصل بیان‌گر نقاط قوت بسیاری ازنظر محتوایی و رعایت اصول تألیف یک اثر بی‌طرفانه است. ازطرفی نیز اثر فوق دارای نقاط ضعفی در ترجمه، ویراستاری و معادل‌سازی اصطلاحات تخصصی، و استفاده از منابع و مبانی باستان‌شناسی مناطق پیرامونی فلات ایران است.

چکیده فرهنگ و هنر ایران آن‌چنان پیچیده و غنی است که بیش از یک‌سده است که پژوهش‌گران به کشف و توصیف و توضیح آن پرداخته‌اند و هم‌چنان نیز دروصف آن قلم می‌زنند. کتاب تاریخ فرهنگ و هنر ایران نیز ازجمله کتاب‌هایی در این زمینه است که برای معرفی فرهنگ و هنر ایران در دوران پیش‌ از اسلام به دانشجویان و علاقه‌مندان تهیه و تدوین شده است. نگارنده در این کتاب تلاش کرده است تا با دیدگاهی درزمانی (Diachronic) به معرفی و بحث (هرچند مختصر) درمورد ابعاد مختلف هنر و فرهنگ ایران پیش‌ از اسلام بپردازد. چنین تلاش‌هایی قطعاً در آشنایی نسل جوان کشور با فرهنگ‌های گذشتۀ جامعۀ ایران و به‌ویژه ایران باستان مفید است و در وضعیت امروزی که بحران هویت گریبان جامعۀ ما را گرفته راه‌گشا خواهد بود. نوشتار حاضر نخست، این اثر را معرفی می‌کند و چهارچوب شکلی و محتوایی آن را بررسی و توصیف می‌کند. سپس، هم درمورد شکل و هم درمورد محتوا پیش‌نهادهایی را ارائه می‌کند که نگارنده امیدوار است درصورت به‌کارگیری آن‌ها در چاپ‌های بعدی کتاب، موجب بهبودی کیفی آن شود و نگارندگان کتاب را هرچه بیش‌تر به هدف اصلی‌شان نزدیک کند.

چکیده نگارنده در این متن در تلاش است با بررسی هدف‌مند کتاب عکاسی برای تماشا براساس محورهای چهارگانة معرفی کلی اثر و مؤلف، تحلیل بیرونی و خاستگاه اثر و مؤلف آن، تحلیل درونی و جایگاه اثر، و نقد و ارزیابی اثر از جنبه‌های مختلف ارزش‌ها و کاستی‌های کتاب را شناسایی کند و بتواند سیمای مناسبی از ویژگی‌های کاربردی و شکلی آن به‌دست دهد. در این مسیر، نگارنده در مقدمه با ترسیم دیدگاهی کلی‌نگر به ترجمۀ‌ متون عکاسی در ایران، وضعیت کلی جامعة عکاسی ایران را در زمان چاپ کتابِ موردنظر برمی‌شمارد. سپس، به‌تفصیل مندرجات کتاب را از منظرهای پیش‌نهادی می‌سنجد و با ارزیابی موارد مفید و کاستی‌های کتاب به این نتیجه می‌رسد که باوجود کاستی‌های موجود، اعم از ساختار کتاب و ایراد‌های ترجمه، فواید این کتاب برای جامعة کنونی عکاسی، و به‌ویژه جامعة دانشگاهیِ کشور، بسیار بیش از کاستی‌های آن است؛ به‌شرط آن‌که به‌نحوی مطلوب به مراکز دانشگاهی و هنری معرفی شود.

چکیده در این مقاله یکی از کتاب‌‌های ترجمه‌شده در حوزۀ‌ باستان‌‌شناسی موردنقد و بررسی قرار گرفته است. این نوشته ماهیت و اهمیت کتاب اصلی را بررسی نمی‌کند، که در نوع خود کتاب معتبری است، بلکه هدف از آن بیان کاستی‌‌ها و ابهام‌هایی است که در نسخة ترجمه‌‌شده دیده می‌‌شود. مشکلات و کاستی‌‌های ترجمة کتاب موردبحث در چندین مقوله موردبحث و ارزیابی قرار گرفته است؛ ازجمله ترجمة غیردقیق، ترجمة نامفهوم یا اشتباه، خوانش دشوار، و ناهم‌‌خوانی در ترجمه. ایراد اصلی کتاب ترجمة واژه‌‌به‌‌واژه یا تحت‌‌اللفظی است که موارد متعددی به‌منزلۀ شاهد، هم‌راه با ترجمة پیش‌نهادی این قلم، آورده شده است. نداشتن درک و دریافت درست از موضوع و مباحث کتاب، از دیگر ایرادهای جدی کتاب موردبحث است. این مورد نیز با مثال‌‌های متعدد نشان داده شده و بحث شده است. از دیگر ایراد‌های کتاب کاربست برابرنهاده‌‌های اشتباه، ناآشنا، یا گاه به‌‌کلی اشتباه است که باعث شده است سودمندی و اثرگذاری کتاب برای خوانندۀ‌ فارسی‌‌زبان به کمینه‌‌مقدار برسد. ترجمه، چاپ، و انتشار کتابی ازاین‌دست با چنین کیفیت نازلی ازسوی انتشارات «سمت» قابل‌تأمل است.

چکیده منطقۀ هلال حاصل‌خیز، که نخستین یک‌جانشینی و اهلی‌‌گری توسط بشر در آن صورت پذیرفته است، در آسیای جنوب غربی قرار دارد. میان‌‌رودان، یکی از بخش‌‌های مهم این منطقه، نقش ویژه‌‌ای در رویدادهای معیشتی، اقتصادی، و اجتماعی دوران پیش از تاریخ داشته است. کتاب باستان‌‌شناسی پیش از تاریخ بین‌‌النهرین، همانند هر اثر دیگری، امتیازات و کاستی‌‌هایی دارد. مهم‌‌ترین ویژگی مطلوب کتاب برخورداری از اطلاعات نسبتاً جامعی دربارۀ پیش از تاریخ سرزمین میان‌‌رودان است که با متنی روان و قابل‌فهم در اختیار خواننده قرار داده شده است. جامع‌‌نبودن کتاب ازنظر مؤلفه‌‌های شکلی از بارزترین نقیصه‌های آن است. مباحث توصیفی مفید و نسبتاً کاملی که در کتاب مطرح شده در فهرست مطالب متبلور نشده است. جدول‌‌ها، تصاویر، و نقشه‌‌های به‌کاررفته مطلوبیت کافی ندارد. جای خالی جمع‌‌بندی و نتیجه‌‌گیری کاملاً در کتاب مشهود است. عدم تجزیه و تحلیل داده‌‌های باستان‌‌شناختی و عدم نقد نظریه‌‌های مطرح در زمینة پیش از تاریخ میان‌رودان از مهم‌‌ترین ایرادهای محتوایی کتاب است. دوره‌‌بندی دوران نوسنگی در چهارچوب مشخصی صورت نگرفته است. دوران فراپارینه‌‌سنگی، آغاز نوسنگی، و نوسنگی مناطق لوانت و میان‌‌رودان از دهة 1990 میلادی به بعد به‌طور دقیق تقسیم‌‌بندی نشده است. نظریات باستان‌‌شناختی فرهنگ‌‌های پیش از تاریخ سرزمین میان‌‌رودان نیز در کتاب نقد علمی نشده است. جای تحلیل وضعیت پیچیدگی‌‌های اقتصادی ـ اجتماعی شمال و جنوب میان‌‌رودان در دوران مس ـ سنگی و مفرغ نیز در کتاب خالی است.

چکیده این مقاله به بررسی و نقد کتاب شکل‌گیری و توسعۀ آغاز نگارش در ایران (از پیش‌نگارش تا آغاز ایلامی) اختصاص دارد. موضوع این کتاب یکی از بنیادین‌ترین بزنگاه‌های همة فرهنگ‌های انسانی و انسانیت است؛ چگونگی شکل‌گیری خط و نگارش درمیان فرهنگ‌های انسانی و خاستگاه‌های باستان‌شناختی آن. در این مقاله تلاش می‌شود تا ضمن برشماری نقاط قوّت و ضعف این کتاب، اهمیت کنکاش عمیق‌تر در موضوع آن تشریح و نشان داده شود. خواهد آمد که نویسنده باوجود اشراف نسبی بر منابع و آثار در پرداخت و تبیین بنیان‌ها، شالوده‌ها، و مؤلفه‌های باستان‌شناختی، معرفت‌شناختی، و چیستی‌شناختی نمایانی خط و نگارش به‌شکلی منسجم و جامع درمانده و موضوعی را که می‌توانست عرصه‌ای برای طرح پرسش‌ها درمورد تطور فرهنگ و قوای شناختی و معرفتی انسان باشد، در سه فصل ازهم‌گسیخته و فاقد ساختارهای نظری و روش‌شناختی انسجام‌بخش رها کرده است. درادامه، برخی از مهم‌ترین مسائل باستان‌شناختی و معرفت‌شناختی مربوط به دلایل و پی‌آمدهای تکوین و تطور خط و نگارش طرح می‌شود و نشان داده می‌شود که این رویداد هرجا واقع‌شده، ازجمله ایران، کلیت انسان‌بودن و تعریف از انسانیت را درمعرض دگرگونی‌های بنیادین قرار داده است.

چکیده کتاب بنیان‌های نظری و عملی موسیقی فیلم با رویکرد سینمای کشورهای اسلامی نخستین اثر منتشرشده در ایران است که به مطالعۀ مبانی نظری و عملی کاربرد موسیقی در سینما پرداخته و با نگاهی نو مهم‌ترین عناصر و ابزار هنری موسیقی و درام را در بستر «قابلیت بیان مشترک» بررسی کرده است. در این اثر با بررسی نقشِ موسیقی فیلم در صنعتِ سینمای مصر، زوایای جدیدی از جایگاه موسیقی در سینمای کشورهای اسلامی، از زاویۀ دیدِ هنرمند شرقی نشان داده شده و با مقایسۀ دو فیلم مذهبی محمد رسول الله (ص) و مصائب مسیح (ع) ازمنظر «بازنمایی موسیقی فیلم»، کارکردِ هم‌سویِ موسیقی در بیان لایه‌های معنایی فیلم طرح گردیده است. این مقاله به برخی نقاط قوت کتاب هم‌چون: کیفت مطلوب بررسی عناصر و ابزار هنری موسیقی و درام، تحلیل‌های منسجم و چندوجهی مرتبط با سینمای مصر، نوآوری در طرح مبحث بازنمایی موسیقی فیلم‌های مذهبی و بیان رسا و روان اشاره کرده است. هم‌چنین با نقد شکلی اثر دربارۀ صفحه‌آرایی، کیفیت چاپ عکس‌ها، ویرایش تخصصی، و اغلاط چاپی اشکالاتی طرح کرده و در تحلیل محتوا به مسائلی نظیر تأثیر فقدان عنوان‌بندی فصل دوم بر انسجام معنایی آن، عدم جامعیت مباحثی مانند «فرم و سازگزینی» و «بازنمایی موسیقی» به‌علت ضعف تألیف و عدم استناد کافی به منابع موجود پرداخته است.

چکیده باستان‌‌شناسی دانشی است که بخش زیادی از اطلاعات آن می‌‌بایست با تأمل در بقایای انسان گذشته به‌دست آید. این اطلاعات ازطریق پژوهش‌‌های میدانی کسب می‌‌شوند که می‌‌توان آن‌ها را در دو بخش اصلیِ بررسی سطحی آثار و کاوش باستان‌‌شناسی دسته‌‌بندی کرد. بسیاری از آثار باستانی مدام درحال تخریب هستند و توجه درست به آثار و ثبت همه‌جانبة شواهد در بررسی‌‌های سطحی بسیار حائز اهمیت است. فعالیتِ دیگرِ میدانیِ باستان‌‌شناسی، یعنی کاوش، کاری تخریبی است. به این مفهوم که نهشته‌‌های یک محوطة باستانی که درطول هزاره‌‌ها روی هم انباشته شده‌‌اند پس از کاوش به‌ جای اولیة خود باز نمی‌‌گردند و دقت در استخراج اطلاعات باید به‌گونه‌‌ای باشد که نهایت اطلاعات موجود از نهشته‌‌های باستانی حاصل گردد. برای به‌دست‌‌آوردن این اطلاعات و نیز به کسب نتایج مطلوب، بایستی از روش‌‌ها و اصول پژوهشی درستی تبعیت کرد. این روش‌‌ها همان اصولِ علمیِ فعالیت‌‌های میدانی باستان‌‌شناسی هستند که در دروس باستان‌‌شناسی با عنوان «روش کاوش و بررسی آثار باستانی» آموزش داده می‌‌شود و در کتاب‌‌هایی با محتوای باستان‌‌شناسی میدانی نگاشته می‌‌شوند. کتاب موردبحث یکی از این کتب است که موردمطالعه قرار گرفته و مواردی مشخص شده که برای بهبود مطالب نیازمند بازبینی و تصحیح است.

چکیده شهر به‌مثابۀ شکل تعیّن‌یافتۀ روابط اجتماعی و مناسبات انسانی از جایگاه ویژه‌ای در تاریخ و باستان‌شناسی برخوردار است. این اهمیت به‌اندازه‌ای است که تأسیس نخستین شهرها و تشکیل اولین نهادهای شهری نقطه‌عطفی در فرایند تحول و تطور جوامع انسانی تلقی می‌شود. شهرهای ساسانی که شکل تکامل‌یافتۀ شهر و شهرنشینی را در آخرین سده‌های دوران باستان به‌نمایش می‌گذارند، در کتابی با عنوان شهرهای ساسانی موردبحث و بررسی واقع شده‌اند. این کتاب به قلم رضا مهرآفرین است و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها در سال 1393 آن را منتشر کرده است. اگرچه کتاب یادشده مجموعۀ اطلاعات ارزشمندی دربارۀ برخی از شهرهای شناخته‌شدۀ ساسانی را شامل می‌شود، همانند هر اثر علمی دیگری شامل کاستی‌هایی است که در مقالۀ پیش‌رو آورده می‌شود. در نگاهی کلی، نقاط ضعف اثر یادشده را می‌توان در بهره‌نگرفتن‌ جامع از منابع و پاره‌ای ایرادهای محتوایی خلاصه کرد.

چکیده دورۀ ماد از مهم‌ترین ادوار تاریخی ایران به‌شمار می‌‌رود، زیرا در این دوره اقوام ایرانی/ آریایی برای نخستین‌بار موفق به تشکیل حکومت در غرب ایران کنونی شدند. این دولت زمینۀ پیدایش و شکوفایی امپراتوری هخامنشی را فراهم کرد و بسیاری از اصول حکومت‌داری، اجتماعی، مذهبی، و به‌طور کلی بنیادهای تمدنی را به شاخۀ دیگری از ایرانیان منتقل کرد. از این حکومت به‌علت کمبود منابع مستند تاریخی، خصوصاً ایرانی و آثار باستان‌شناختی، اطلاعات چندانی در دست نیست. این عوامل سبب شده است تا انتشارات قابل‌توجهی از دورۀ ماد دردست‌رس باستان‌شناسان و مادپژوهان قرار نداشته باشد و دانشجویان رشتۀ باستان‌شناسی از بدو تأسیس این رشته متکی‌به جزوات پراکنده‌ای باشند که به‌گونه‌ای ناقص و تکراری در اختیارشان قرار می‌گرفت.انتشار کتاب باستان‌شناسی دورۀ ماد خلأ اطلاعات باستان‌شناسی این دوره را تاحدود زیادی ترمیم کرد و برای دانشجویان رشتۀ باستان‌شناسی این فرصت را به‌وجود آورد تا در یک مجلد، تمامی اطلاعات مربوط به سرفصل دروس یادشده را موردمطالعه قرار دهند. این کتاب دارای امتیازات فراوانی است که سعی می‌شود ضمن برشماری و یادآوری آن‌ها به برخی از کاستی‌ها نیز اشاره شود تا نویسندۀ کتاب ضمن بازبینی در چاپ‌های آتی، درصورت صلاح‌دید، از این پیش‌نهادها نیز استفاده کند.

چکیده در زمینة باستان‌شناسی میدانی کتاب‌های بسیاری در سطح جهان نگاشته شده است، ولی تعداد کتاب‌های منتشرشده دراین‌باره در ایران چندان زیاد نیست. یکی از کتاب‌هایی که در این حوزه در ایران منتشر شده درآمدی بر باستان‌شناسی میدانی نوشتۀ پیتر ال. دروت و ترجمۀ حجت دارابی است. این کتاب به‌عنوان یک کتاب درسی دانشگاهی برای درس «روش کاوش و بررسی آثار باستانی» در رشتة باستان‌شناسی منتشر شده است، ولی تمامی مباحث مطرح در این درس را شامل نمی‌شود. از نقاط قوت این کتاب آسان و مختصر‌ بودن و هم‌چنین طرح مباحث مربوط به کاوش در نظمی منطقی و قابل‌فهم است. علاوه‌براین، باید به ترجمة خوب کتاب اشاره کرد، اگرچه با انجام ویرایشی دقیق بر کیفیت آن افزوده می‌شد. مهم‌ترین نقاط ضعف کتاب کم‌توجهی به بررسی میدانی باستان‌شناسی، نداشتن ارتباطی نزدیک با مسائل باستان‌شناسی ایران و خاورمیانه و نبود برخی قسمت‌های لازم در یک کتاب درسی، هم‌چون معرفی منابع برای مطالعة بیش‌تر و خلاصه و جمع‌بندی از مطالب هر مبحث است. درمجموع این کتاب می‌تواند به‌عنوان یک راه‌نمای مختصر برای کاوش باستان‌شناسی مفید باشد، ولی به‌عنوان یک کتاب درسی کاستی‌هایی را در بر دارد.