زبان و ادبیات عربی
محمدرضا نجاریان؛ نفیسه رئیسی مبارکه
چکیده
پژوهش در شعر عربیِ سعدی بههیچروی چه از لحاظ کیفیّت و چه از لحاظ کمیّت همتراز اشعار فارسی این شاعر پرآوازه ایرانی نیست، این سخن در تصحیح و شرح متنِ این اشعار آشکارتر است. کتاب بررسی اشعار عربی سعدی بر مبنای نقد کاربردی برای نخستینبار در سال 1395 در انتشارات دانشگاه شهید مدنی آذربایجان به چاپ رسید. امیر مقدّم متّقی مؤلّف کتاب ...
بیشتر
پژوهش در شعر عربیِ سعدی بههیچروی چه از لحاظ کیفیّت و چه از لحاظ کمیّت همتراز اشعار فارسی این شاعر پرآوازه ایرانی نیست، این سخن در تصحیح و شرح متنِ این اشعار آشکارتر است. کتاب بررسی اشعار عربی سعدی بر مبنای نقد کاربردی برای نخستینبار در سال 1395 در انتشارات دانشگاه شهید مدنی آذربایجان به چاپ رسید. امیر مقدّم متّقی مؤلّف کتاب کوشیدهاست، در پژوهشِ خویش، اشعار عربی سعدی را براساس نظریۀ پژوهشیای با نام نقد کاربردی بسنجد. او این نقد را، از انواع نقد عملی برمبنای تأثیر بر خواننده معرفیمیکند. کتاب او در سال 1397 به چاپ دوم رسید. نویسنده مطالب کتاب را در سه فصل، گردآورده است. ابتدا چارچوب نظری بحث، سپس زندگی و آثار سعدی و در پایان بررسی اشعار عربی سعدی را بر مبنای نقد کاربردی تدوین کردهاست. در این مقاله کوشش بر این است که کتاب یاد شده در چهار محورِ ساختار پژوهشی، سعدیشناسی، مستندسازی اطلاعات و مراجع درون متنی، خطاها و نارساییهای محتوایی توصیف، تحلیل و نقد شود. شیوۀ پژوهشی نارسا و بیسامان، نظریۀ پژوهشی نادرست و بیتوجّهی نویسنده به اصل ارجاع در پژوهش، نویسنده را از تدوین کتابی علمی و دانشگاهی که شعر عربی سعدی را به مخاطب بازشناسد، دور کرده است.
زبان‌های خارجی
حمیده بهجت
چکیده
با نگاهی به تاریخ ادب اقوام و ملت‌‌های کهن درمی‌‌یابیم که حماسه‌‌ها بنیادی‌‌ترین و تأثیرگذارترین آثار پهنۀ ادبیات‌اند. بزرگ‌‌ترین نقش‌‌آفرینان این حماسه‌‌ها قهرمانانی‌اند که در ناخودآگاه جمعی بشر ریشه دارند و وجود و حضورشان پاسخی به آرزوها، آرمان‌‌ها، و نیازهای انسان است. ازاین‌رو، قهرمان‌‌سازی پدیده‌‌ای خفته ...
بیشتر
با نگاهی به تاریخ ادب اقوام و ملت‌‌های کهن درمی‌‌یابیم که حماسه‌‌ها بنیادی‌‌ترین و تأثیرگذارترین آثار پهنۀ ادبیات‌اند. بزرگ‌‌ترین نقش‌‌آفرینان این حماسه‌‌ها قهرمانانی‌اند که در ناخودآگاه جمعی بشر ریشه دارند و وجود و حضورشان پاسخی به آرزوها، آرمان‌‌ها، و نیازهای انسان است. ازاین‌رو، قهرمان‌‌سازی پدیده‌‌ای خفته در نهاد بشریت است. اقوام هندوایرانی و بهتبع آن ایرانیان و ژرمنها نیز از این قاعده مستثنا نیستند و همین امر پدیدآمدن حماسههای شگرفی چون شاهنامه و سرود نیبلونگن را موجب شده است. سرود نیبلونگن جایگاه ویژهای در ادبیات آلمانی دارد. درواقع، این اثر ارزشمند میراث فرهنگی و گنجینۀ ملی زبان آلمانی محسوب میشود. جستار حاضر میکوشد تا با نقد و بررسی این کتاب به شناخت هرچه بیشتر و بهتر آن کمک و ادیبان زبان فارسی را به خوانش این اثر ترغیب و تشویق کند. این پژوهش نخست بهاجمال سرود نیبلونگن را معرفی میکند و پس از ارائۀ خلاصهای موجز از داستان به شرح مفاهیم اسطوره، حماسه، و تاریخ می‌پردازد. سپس، در یک بررسی دقیق، ساختار و محتوای این حماسه نقد میشود. در این جهت، عناصر اسطورهای و تاریخی اثر مشخص میشود.
زبان و ادبیات فارسی
امیرحسین زنجانبر؛ ایوب مرادی
چکیده
کتاب ادبیات کودک در ایران درس‌نامه‌‌ای دانشگاهی است که اکثر سرفصل‌‌های وزارت علوم را برای دو واحد درس «ادبیات کودک» در مقطع کارشناسی پوشش میدهد. نویسندۀ کتاب مذکور، محمد دهریزی، از مؤلفان کتاب «نگارش» دورۀ متوسطه، دانش‌‌آموختۀ ادبیات و از شاعران و نویسندگان حوزۀ کودک و نوجوان است که آثارش برندۀ جایزه‌‌های متعددی ...
بیشتر
کتاب ادبیات کودک در ایران درس‌نامه‌‌ای دانشگاهی است که اکثر سرفصل‌‌های وزارت علوم را برای دو واحد درس «ادبیات کودک» در مقطع کارشناسی پوشش میدهد. نویسندۀ کتاب مذکور، محمد دهریزی، از مؤلفان کتاب «نگارش» دورۀ متوسطه، دانش‌‌آموختۀ ادبیات و از شاعران و نویسندگان حوزۀ کودک و نوجوان است که آثارش برندۀ جایزه‌‌های متعددی شده است. کتاب یادشده نخستینبار در سال 1388 با عنوان ادبیات کودکان و نوجوانان ایران و ویرایش جدید آن در سال 1399 منتشر شد. کتاب مذکور وجوه مثبت بسیاری دارد، اما به‌دلیل ضعف‌‌های روششناختی مشترکی که با بسیاری از کتاب‌‌های تألیفی ادبیات کودک دارد پژوهش حاضر ترجیح میدهد، بیش از این‌که از منظر استحسانی به این کتاب نگاه کند، از منظری انتقادی آن را در بوتۀ نقد قرار دهد. کتاب‌‌ها به‌‌اندازه‌‌ای که بـتـوانند پارادایم‌‌های یک نظریه را به‌‌صورت سلسله‌‌مراتب نظام‌‌مند به خواننده ارائه بدهند، کارکرد علمی دارند. ازهمین‌رو، هدف اصلی این مقاله بررسی روش نظام‌‌مندسازی الگوواره‌‌های نظری معرفی‌‌شده در کتاب است. در همین جهت، کتاب موردنظر در شش محور نقد و بررسی میشود: آموزش، روش‌‌مندی، محتوا، ویرایش، فصل‌‌بندی، و زیبایی‌شناسی. این پژوهش برای نخستینبار در ایران کتابی را از حوزۀ ادبیات نظری کودک و نوجوان موردنقد قرار میدهد.
زبان و ادبیات فارسی
علیرضا محمدی کله‌سر
چکیده
روش‌شناسی پژوهش ادبی، بهویژه در حوزة استناد، با اخلاق پژوهش پیوندی ژرف دارد. به‌عبارت‌دیگر، اشکالات روششناختی می‌توانند خطاهای اخلاقی را نیز در‌پی داشته باشند. در مقالة حاضر، کتاب درس‌گفتارهای نقد ادبی عبدالحسین زرین‌کوب از همین منظر موردنقد قرار گرفته است. مرز مبهم میان گفتار نویسنده و گفتار نقل‌شده از منابع این کتاب ...
بیشتر
روش‌شناسی پژوهش ادبی، بهویژه در حوزة استناد، با اخلاق پژوهش پیوندی ژرف دارد. به‌عبارت‌دیگر، اشکالات روششناختی می‌توانند خطاهای اخلاقی را نیز در‌پی داشته باشند. در مقالة حاضر، کتاب درس‌گفتارهای نقد ادبی عبدالحسین زرین‌کوب از همین منظر موردنقد قرار گرفته است. مرز مبهم میان گفتار نویسنده و گفتار نقل‌شده از منابع این کتاب از مهمترین اشکالاتی است که در این مقاله بر آن تکیه شده است. این ابهام ابعاد گوناگونی دارد که مهمترین آنها یکسانانگاریِ منابع و یکسانانگاری مفاهیم و اصطلاحات تخصصی است. به‌عبارت‌دیگر، به‌دلیل محو تمایز میان گفتار نویسنده و منابع، استناد به منابع مختلف به‌شکلی است که گویی هیچ تفاوتی میان این منابع با یکدیگر و هم‌چنین میان دیدگاه نویسنده با آنها وجود ندارد. این امر موجب نوعی بدیهیانگاری در تعریف مفاهیم اصلی نیز شده است. درپایان نیز نشان داده شده که این خطای روششناختی پیآمدها و لغزشهای اخلاقی آشکاری نیز داشته است.
زبان و ادبیات عربی
اویس محمدی
چکیده
کتاب تحلیل النصوص الأدبیة؛ قراءات سردیة فی النثر و الشعر، اثری در حوزۀ نقد ادبی است که در آن چند شعر و داستان کوتاه از ادیبان معاصر عرب نقد شده است. در تحلیل‌های کتاب صرفاً به نظریه‌های نقدی تکیه نشده، بلکه تحلیلی زیبایی‌شناسانه از متون نیز ارائه شده است. بااین‌حال، کاستی‌هایی در آرای نظری و خوانش‌های کتاب دیده ...
بیشتر
کتاب تحلیل النصوص الأدبیة؛ قراءات سردیة فی النثر و الشعر، اثری در حوزۀ نقد ادبی است که در آن چند شعر و داستان کوتاه از ادیبان معاصر عرب نقد شده است. در تحلیل‌های کتاب صرفاً به نظریه‌های نقدی تکیه نشده، بلکه تحلیلی زیبایی‌شناسانه از متون نیز ارائه شده است. بااین‌حال، کاستی‌هایی در آرای نظری و خوانش‌های کتاب دیده میشود که شایستۀ نقد است؛ بهویژه این‌که این کاستی‌ها در بسیاری از مقاله‌ها دیده میشود. در مقالۀ حاضر، کتاب در سطح ساختار و محتوا نقد شده است. برای نقد این کتاب، منابع نظری اصلی مرتبط با مباحث مطرح‌شده در آن به‌شکلی دقیق و چندباره قرائت شده و با استناد به آن، محتوای کتاب نقد شده است. ارجاع‌ندادن به منابع اصلی، عدم ذکر نام لاتین اصطلاحات نقد، استفاده‌نکردن از پانویس‌های توضیحی یا استفادۀ نادرست از آن و ناهمگونی ساختاری متون روایی برگزیده بارزترین اِشکال‌های ساختاری کتاب‌اند. تقلیل مکتب‌های نقدی و مفهوم خوانش و تعمیم رویکردهای کلاسیک نقد روان‌کاوانه و جامعه‌شناختی بر تمامی نظریه‌های این دو حوزه و ارائۀ خوانش‌هایی نامنسجم و تأثری مهمترین ایرادهای محتوای کتاب است که نمونه‌های آن در بیان آرای پراکنده، کلی‌گویی‌ها، بدیهی‌گویی‌ها، و عدم استناد به منابع معتبر نظری دیده میشود.
زبان و ادبیات عربی
فرهاد رجبی
چکیده
نقد ادبی یکی از شاخه‌‌های پژوهشی در حوزة ادبیات است و از دیرباز توجه خاصی به آن شده و همواره بهمنزلة راه‌کار و معیاری برای تحلیل، ارزش‌گذاری، و تصحیح متون ادبی به‌کار رفته است. امروزه، با‌توجه‌به گستردگی و تنوع تولیدات ادبی این شاخه از دانش بشری میکوشد از بیشتر یافتههای علمی برای تقویت توان و تسلط خود در انجام وظایف ...
بیشتر
نقد ادبی یکی از شاخه‌‌های پژوهشی در حوزة ادبیات است و از دیرباز توجه خاصی به آن شده و همواره بهمنزلة راه‌کار و معیاری برای تحلیل، ارزش‌گذاری، و تصحیح متون ادبی به‌کار رفته است. امروزه، با‌توجه‌به گستردگی و تنوع تولیدات ادبی این شاخه از دانش بشری میکوشد از بیشتر یافتههای علمی برای تقویت توان و تسلط خود در انجام وظایف محوله استفاده کند. نکتة بدیع این‌که، آثار نقدی نیز هرازگاهی درمعرض نقد و ارزیابی واقع میشوند. به همین منظور، مقالة حاضر بر آن است تا با خوانشی تحلیلی ـ انتقادی، یکی از کتب نقدی در حوزة زبان و ادبیات عربی را بررسی کند. ازاین‌رو، کتاب دراساتٌ فی الأدب العربی الحدیث، نوشتة محمد مصطفی هداره، برگزیده شد تا ضمن ارائة گزارشی مختصر از محتویات کتاب در دو مقولة شکلی و محتوایی به مواضع قوت و ضعف آن اشاره شود. نتایج نشان میدهد که کتاب حاضر دربردارندة اطلاعاتی مفید است و با‌توجه‌به پرداختن به دو بخش شعر و نثر گستردگی مطلوبی دارد، اما بهنظر میرسد به‌دلیل نداشتن روشی علمی در نقد و رعایتنکردن برخی اصول پذیرفتهشده در این حوزه، به بازبینی و اعمال تغییرات اساسی نیاز دارد.
زبان و ادبیات عربی
بهنام فارسی
چکیده
نقد کتاب‌‌های دانشگاهی از مهمترین روش‌ها برای بررسی میزان کارآمدی آن‌‌هاست که مزایا و معایب آنها را بر‌‌می‌‌شمرد و بدین طریق راه را برای تمامی کسانی که قصد نویسندگی در حوزه‌‌ای مشخص دارند هموار میکند. کتاب نقد ادبی اثر «نعیم عموری» سعی دارد که مکاتب و روش‌‌های نقد ادبی را به دانشجویان زبان و ادبیات عربی معرفی ...
بیشتر
نقد کتاب‌‌های دانشگاهی از مهمترین روش‌ها برای بررسی میزان کارآمدی آن‌‌هاست که مزایا و معایب آنها را بر‌‌می‌‌شمرد و بدین طریق راه را برای تمامی کسانی که قصد نویسندگی در حوزه‌‌ای مشخص دارند هموار میکند. کتاب نقد ادبی اثر «نعیم عموری» سعی دارد که مکاتب و روش‌‌های نقد ادبی را به دانشجویان زبان و ادبیات عربی معرفی کند. این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی و آماری در‌پی آن است تا کتاب حاضر را در دو حوزة ساختاری و محتوایی ارزیابی کند. نتیجه آنکه نویسندة این کتاب در حوزة ساختاری موفقتر عمل کرده است، هرچند در این حوزه نیز کاستی‌هایی بهچشم میخورد. بهنظر میرسد که در سطح ساختاری باید به تقویت زبان علمی توجه بیشتری شود و تحلیل دقیقتر مبانی نظری و نمونهآوری برای نظریهها و کاربردیکردن آنها از مهمترین نکاتی است که باید در حوزة محتوایی رعایت شود.
زبان‌های خارجی
حسن زختاره
دوره 18، شماره 8 ، آبان 1397، ، صفحه 167-186
چکیده
نقد تاریخی حقیقت اثر را در برونمتن یا همان انگارة مؤلف میجست. نگاه این رویکرد به مرحلة آفرینش اثر گرایش داشت و نیت مؤلف را تنها معنای قطعی و یگانه حقیقت اثر میانگاشت. ناکارآمدی آن در بررسی برخی از آثار، نبود توجه کافی به متن و بهرهگیری از دستاوردهای رشتههای گوناگون علوم انسانی در پژوهشهای ادبی زمینه را برای ...
بیشتر
نقد تاریخی حقیقت اثر را در برونمتن یا همان انگارة مؤلف میجست. نگاه این رویکرد به مرحلة آفرینش اثر گرایش داشت و نیت مؤلف را تنها معنای قطعی و یگانه حقیقت اثر میانگاشت. ناکارآمدی آن در بررسی برخی از آثار، نبود توجه کافی به متن و بهرهگیری از دستاوردهای رشتههای گوناگون علوم انسانی در پژوهشهای ادبی زمینه را برای پیدایش رویکردهای نو فراهم کردند که هر یک معنایی متفاوت از اثر، معنایی ناخودآگاه و پوشیده بر مؤلف، بهدست میداد. نقد نو میبایست در برابر سرزنشها و خردهگیریهای نگرش سنتی و دانشگاهی پایداری میکرد و درستیاش را نشان میداد. بارت در گذار از فقهاللغه به هرمنوتیک و تأویل یا همان گذار از امر مطلق به امر نسبی نقش مهمی داشت. او پس از پیروزی نقد نو در برابر تاریخ ادبی، گام بلندی در راستای حذف کامل مؤلف از گسترة پژوهشهای ادبی برداشت و گذار از ساختارگرایی به پساساختارگرایی را شدنی کرد. پیامد مرگ مؤلف نابودی نقد و چیرگی نظریة ادبیات بود و انگارههای نوینی چون متن، نوشتار، کثرت معنا، خواننده، خوانش، پذیرش در کانون توجه جای گرفتند. نوشتة پیش رو میکوشد تا افزون بر بررسی موارد یادشده، به موضوعاتی بپردازد که کمتر بررسی شدهاند: تأثیر بَنونیست و فِور بر بارت، خردهگیریهای پیکار به نقد نو، رویکرد روانکاوی وجودی دوبروسکی و خاستگاه تقابل میان معنا و دلالت.
زبان‌های خارجی
فاطمه عسگری
دوره 18، شماره 8 ، آبان 1397، ، صفحه 255-272
چکیده
نقد ادبی شاید یکی از مهمترین مباحث مدنظر رشتههای ادبیات و زبان‌های خارجی باشد و همواره از جایگاه خاصی درمیان محققان و متخصصان فن برخوردار باشد، چراکه درک و شناخت جریان‌های ادبی و فکری، که در بستر تاریخی و در پس زمان به عرصة ادبیات جهانی ارائه شدهاند، بدون یاری این شاخه از علوم انسانی چه‌بسا سخت و گاه ناممکن آید. تاریخچة نقد متون ...
بیشتر
نقد ادبی شاید یکی از مهمترین مباحث مدنظر رشتههای ادبیات و زبان‌های خارجی باشد و همواره از جایگاه خاصی درمیان محققان و متخصصان فن برخوردار باشد، چراکه درک و شناخت جریان‌های ادبی و فکری، که در بستر تاریخی و در پس زمان به عرصة ادبیات جهانی ارائه شدهاند، بدون یاری این شاخه از علوم انسانی چه‌بسا سخت و گاه ناممکن آید. تاریخچة نقد متون ادبی در ایران نیز بهوفور مطالعه شده است. آثار بسیاری در این زمینه در داخل کشور به تألیف یا ترجمه رسیدهاند که در سطح دانشگاهی مورداستفادة استادان و دانشجویان رشتههای زبان‌های خارجی قرار میگیرند. این کتاب، که از بعد شکل و محتوا مورد نقد و بررسی قرار گرفته است، بهخوبی توانسته است خواننده را با چهارچوبهای کلی و اولیة علم نقد آشنا کند. شاید مهمترین کاستی اثر مذکور را بتوان در فقدان انسجام منطقی و تاریخی لازم میان خاستگاه فرهنگی و بستر اجتماعی، که باعث تولید نوعی جریان فکری میشود، ازیکطرف و ازطرفیدیگر جریان‌های ادبیای دانستکه آن نوع خاص نقد را در خود جای میدهند.
زبان و ادبیات عربی
علی بیانلو
دوره 18، شماره 4 ، تیر 1397، ، صفحه 23-44
چکیده
تنظیم مطالب علمی درحد واحد درسی ازجمله ضرورت‌هایی است که استادان دانشگاه‌ها را به امر تهیة جزوه و کتاب وامی‌دارد. در این راستا، کتاب النقد و الناقدون فی الأدب العربی (1387 ش)، نوشتة علی سلیمی، شامل سه فصل با موضوعات تطور نقد، عناصر ادب، و ناقدان سرشناس است که نویسنده هدف کلی آن را نگاهی جامع به نقد ادبی و سیر تحول آن در ادب عربی قدیم ...
بیشتر
تنظیم مطالب علمی درحد واحد درسی ازجمله ضرورت‌هایی است که استادان دانشگاه‌ها را به امر تهیة جزوه و کتاب وامی‌دارد. در این راستا، کتاب النقد و الناقدون فی الأدب العربی (1387 ش)، نوشتة علی سلیمی، شامل سه فصل با موضوعات تطور نقد، عناصر ادب، و ناقدان سرشناس است که نویسنده هدف کلی آن را نگاهی جامع به نقد ادبی و سیر تحول آن در ادب عربی قدیم و جدید بیان کرده است. ازاین‌رو، طبق بررسی علمی کیفیت جلد، صحافی، حروفنگاری، صفحهآرایی، عنوانبندی، و سطربندی از نقاط قوّت شکلی آن بهشمار میرود. اما طراحی سادة جلد، اغلاط چاپی، ضعف دستور زبان، اشتباهات املایی، و نارسایی عبارات از نقاط ضعف شکلی است. فهرست محتوایی خوب، تحلیل بدون سوگیری، سازواری مناسب با مبانی اسلامی، و تناسب حجمی با واحد درسی و سرفصل ازجمله نقاط مثبت محتواست. ضعف در انسجام عناوین، شیوة ارجاع، ابهام در سازواری علمی، نداشتن انطباق عنوان با محتوا، و ضعف معادلسازی اصطلاحات ازجمله نقاط منفی محتوا بهحساب میآید. درنتیجه، این کتاب بهلحاظ کیفی کاستی فراوان دارد که پیشنهادهایی بهمنظور بهبود کیفی آن داده شده است. رعایت نکات یادشده می‌تواند این اثر را در خط سیر هدف آموزشی قرار دهد.
زبان‌های خارجی
حسن زختاره
دوره 18، شماره 3 ، خرداد 1397، ، صفحه 35-59
چکیده
محمدتقی غیاثی در زمرة نخستین کسانی جا می‌‌گیرد که تلاش کرده است با نگارش چندین کتاب در درازنای سه دهه فارسی‌‌زبانان را با نقد نوی فرانسوی آشنا کند. از همین رو، او نقش انکارناپذیری در شکل‌‌دهی برداشت نخستین ایرانیان، بهویژه در محیط علمی و دانشگاهی، از این جریان داشته است. او در روند این کوشش گاه خود را مترجم و گاه پژوهش‌گر ...
بیشتر
محمدتقی غیاثی در زمرة نخستین کسانی جا می‌‌گیرد که تلاش کرده است با نگارش چندین کتاب در درازنای سه دهه فارسی‌‌زبانان را با نقد نوی فرانسوی آشنا کند. از همین رو، او نقش انکارناپذیری در شکل‌‌دهی برداشت نخستین ایرانیان، بهویژه در محیط علمی و دانشگاهی، از این جریان داشته است. او در روند این کوشش گاه خود را مترجم و گاه پژوهش‌گر و حتی نویسنده هم بهشمار آورده است، گرچه باید نقش او را در تمامی کتابهایش بیشتر به ترجمة نوشتههای نویسندگان فرانسویزبان خلاصه کرد. نوشتة پیش رو بر این باور است که بهمرور زمان از کیفیت کار و کوشش غیاثی در گسترة یادشده کاسته شده است. این روند نزولی تا بدانجا پیش رفته که گاه غیاثی تصویری نادرست، گنگ، و حتی گمراهکننده از برخی جریان‌های نقد نو به همسخنانش نشان داده است. تردیدی نیست که خاستگاه چنین تصویر مخدوشی از نقد ادبی را نخست باید در نبود وفاداری برگردان او به نوشتههای فرانسوی و ایجاد دگرگونیهای بنیادین در آنها جست. هم‌چنین خوانندة فارسیزبان با متنهایی روبهرو میشود که نه با نام «کتاب‌‌های» غیاثی همخوانی دارند و نه با درآمدهایی که او برای آنها نگاشته است.
هنر
حمید عسکری رابری
دوره 17، شماره 7 ، دی 1396، ، صفحه 93-105
چکیده
پیوند ادبیات و موسیقی بیش از همه در حوزه‌هایِ موسیقیِ آوازی و موسیقیِ شعر نمود پیدا کرده است. آثارِ مکتوبِ جدید در حوزۀ ادبی ـ موسیقاییِ و پیوند شعر و موسیقیِ آوازی افزون‌بر «معادل‌یابی»هایِ متریک و ریتمیک اوزانِ شعرِ فارسی با موضوع‌های جدیدی مواجه شده که نقد ادبی از بررسیِ آنها دور مانده است. از‌سویِ‌دیگر، «موسیقیِ ...
بیشتر
پیوند ادبیات و موسیقی بیش از همه در حوزه‌هایِ موسیقیِ آوازی و موسیقیِ شعر نمود پیدا کرده است. آثارِ مکتوبِ جدید در حوزۀ ادبی ـ موسیقاییِ و پیوند شعر و موسیقیِ آوازی افزون‌بر «معادل‌یابی»هایِ متریک و ریتمیک اوزانِ شعرِ فارسی با موضوع‌های جدیدی مواجه شده که نقد ادبی از بررسیِ آنها دور مانده است. از‌سویِ‌دیگر، «موسیقیِ شعر» با بن‌مایۀ فرمالیستی، در دهه‌هایِ اخیر، معیارهایِ زیباشناسانه‌ای در نقد و بررسی شعرِ فارسی ارائه کرده و از اصطلاحات موسیقایی هم‌چون موزیکالیته، هارمونی، و ارکستراسیون بهره برده است. حال‌‌آن‌که، نقد موسیقی دربارۀ آثارِ مکتوبِ «موسیقیِ شعر» تا حد بسیاری سکوت کرده است. پیچیدگی و کمبود منابعِ نظریِ نقد و موانع روان‌شناختی و جامعه‌شناختی آن از دلایل انفعالِ نقد ادبی و موسیقایی در این حوزه‌ها بوده است. یافتههای این مقاله نشان میدهد لفظ موسیقی در موسیقیِ شعر با تعریف موسیقی‌شناسان مغایر است. این یافته‌ها هم‌چنین روشن میکند که بررسیِ آثارِ مکتوبِ «پیوند شعر و موسیقیِ آوازی» می‌تواند به رشد و توسعۀ دیدگاه‌هایِ تازۀ عروضی در حوزۀ نقد ادبی کمک شایانی کند. نتایج پژوهش حاضر بهمنزلة مطالعه‌ای بین‌رشته‌ای حاوی پیشنهادهایی برای شناخت و افزایشِ بهره‌هایِ متقابلِ نقد ادبی و نقد موسیقایی است که مهمترین آن پیشنهاد تشکیل گروه مطالعاتی و برگزاریِ همایش‌هایی با محوریت «نقد شعر و موسیقی» است.
زبان و ادبیات فارسی
عیسی امن‌خانی؛ منا علی‌مددی
دوره 16، شماره 42 ، آذر 1395، ، صفحه 1-20
چکیده
نقد ادبی و زبان بایستۀ آن حتی به فرض حضور آن در ادبیات گذشتۀ ایران، سابقۀ چندانی ندارد چرا که زبانِ رایج و هنجار گفتمان پیشامدرن زبان مدح/هجو بوده است؛ نویسندگان و شاعران این دوره به تناوب گاه زبان مدح را به کار گرفتهاند، گاه نیز از زبان هجو استفاده کردهاند. اما با فرا رسیدن مشروطیت و استقرار گفتمان مدرن، به تدریج زبان مدح/هجو ...
بیشتر
نقد ادبی و زبان بایستۀ آن حتی به فرض حضور آن در ادبیات گذشتۀ ایران، سابقۀ چندانی ندارد چرا که زبانِ رایج و هنجار گفتمان پیشامدرن زبان مدح/هجو بوده است؛ نویسندگان و شاعران این دوره به تناوب گاه زبان مدح را به کار گرفتهاند، گاه نیز از زبان هجو استفاده کردهاند. اما با فرا رسیدن مشروطیت و استقرار گفتمان مدرن، به تدریج زبان مدح/هجو جای خود را به زبان نقد داده، زبان نقد زبانِ هنجار گفتمان ادبی مدرن میشود.چرایی چنین تغییری را باید در تغییر گفتمان و پیشفرضهای آن جستوجو کرد؛ زبان مدح/هجو تنها در گفتمانی به زبان هنجار تبدیل میشود که پیشفرض آن نظامی سلسلهمراتبی (هرمی) باشد اما نقد ادبی و زبان نقد محصول گفتمان مدرن است؛ گفتمانی که پیشفرض آن برابری است. تنها در چنین گفتمانی است که امکان تحقّق نقد ادبی و زبان آن وجود دارد.
زبان‌های خارجی
حسن زختاره
دوره 16، شماره 38 ، فروردین 1395، ، صفحه 81-107
چکیده
بی‌تردید عنوان کتاب نقش مؤثری در جلب نظر مخاطبان دارد؛ مخاطبانی که در نخستین صفحه‌‌های کتاب در جست‌وجوی دلیل پیدایش آن‌اند. هدف‌‌ها و پرسش‌‌هایی که نویسنده در این صفحه‌‌ها مطرح میکند به‌نحوی ذهن خواننده را درگیر خود کرده و او را بیشتر به خواندن کتاب ترغیب میکند. گاهی این ترغیب با نوعی حس شگفتی و تحسین نیز در هم می‌‌آمیزد، ...
بیشتر
بی‌تردید عنوان کتاب نقش مؤثری در جلب نظر مخاطبان دارد؛ مخاطبانی که در نخستین صفحه‌‌های کتاب در جست‌وجوی دلیل پیدایش آن‌اند. هدف‌‌ها و پرسش‌‌هایی که نویسنده در این صفحه‌‌ها مطرح میکند به‌نحوی ذهن خواننده را درگیر خود کرده و او را بیشتر به خواندن کتاب ترغیب میکند. گاهی این ترغیب با نوعی حس شگفتی و تحسین نیز در هم می‌‌آمیزد، زیرا نویسنده موفق شده است طبقهبندیها و ساختارهای قوامیافتۀ ذهن خواننده را با نوعی آشناییزدایی در هم بشکند. کتاب نقد و نظریه‌های ادبی معاصر از اینگونه کتابهاست؛ زیرا بهنظر میرسد مؤلفش در نظر دارد، در کتابی با حجم بسیار کم، به‌نحوی جامع و کامل طیف گسترده و گوناگونی از موضوعات را معرفی کند، به چندین هدف دست یابد و همزمان به پرسش‌‌هایی پاسخ دهد که با این اهداف مناسبت چندانی ندارند. نوشتۀ پیشرو بر آن است تا با مطالعۀ سطحهای گوناگون این کتاب، افزون بر بررسی میزان دسترسی نویسنده به هدفهایش و پایبندی به قرارداد خوانش، نحوۀ پاسخگویی او به پرسشها و درجۀ اعتبار پاسخها را نیز بسنجد.
زبان و ادبیات عربی
تورج زینی‌وند
دوره 15، شماره 34 ، خرداد 1394، ، صفحه 77-90
چکیده
موضوع این جستار نقد و بررسی کتاب نقد و بررسی تطبیقی خمریات رودکی و ابونؤاس، تألیف سید فضل‌الله میرقادری است. در این مقاله، ضمن معرفی کلی اثر و تحلیل ابعاد شکلی آن، به بیان «امتیازات»، «کاستی‌ها»، و «بایسته‌های» محتوایی آن نیز پرداخته شده است. امانت‌داری علمی در ذکر منابع، بی‌طرفی در نقد و نظر، نکته‌سنجی و دقت ...
بیشتر
موضوع این جستار نقد و بررسی کتاب نقد و بررسی تطبیقی خمریات رودکی و ابونؤاس، تألیف سید فضل‌الله میرقادری است. در این مقاله، ضمن معرفی کلی اثر و تحلیل ابعاد شکلی آن، به بیان «امتیازات»، «کاستی‌ها»، و «بایسته‌های» محتوایی آن نیز پرداخته شده است. امانت‌داری علمی در ذکر منابع، بی‌طرفی در نقد و نظر، نکته‌سنجی و دقت در تحلیل، نظریهپردازی در نقد و تحلیل، استفاده از برخی منابع معتبر علمی، ارائة فهرستهای گوناگون و کارآمد در پایان کتاب، و رویکرد اخلاقی و دینی به موضوع تطبیق برخی از امتیازات و نوآوریهای این کتاب به شمار میآیند. در برابر این امتیازات، عدم اهتمام به نظریه و مبانی نظری روش پژوهش در مطالعات تطبیقی، موضوعمحوریِ توصیفی و گریز از مسئلهپژوهی و اهتمام به کشف مجهول، غفلت از یافتههای نوین پژوهشی، در حاشیه قرار دادن نقد ادبی و زیبایی‌شناسی، و رویکرد ذوقی در بخش نقد و نظر ازجمله کاستیهای این کتاب است. این پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بر آن است تا به تحلیل محتوایی و شکلی امتیازها و کاستیهای ذکرشده بپردازد.
زبان و ادبیات عربی
سیّد فضل‌الله میرقادری
دوره 14، شماره 33 ، اسفند 1393، ، صفحه 127-141
چکیده
آثار منتشرشده در زمینة نقد ادبی دو دسته‌اند: دستة اول آثاری است که جنبة پژوهشی دارد و با بررسی زوایای گوناگون نقد ادبی و بر اساس یکی از شیوه‌های نقد ادبی به ارزیابی آثار می‌پردازد. دستة دوم کتاب‌هایی است که با طرح بعضی از مباحث اصولی و اساسی نقد ادبی صبغة آموزشی دارد. مناهج النقد الأدبی الحدیثاز نوع دوم است که در این مقاله، به سبب ...
بیشتر
آثار منتشرشده در زمینة نقد ادبی دو دسته‌اند: دستة اول آثاری است که جنبة پژوهشی دارد و با بررسی زوایای گوناگون نقد ادبی و بر اساس یکی از شیوه‌های نقد ادبی به ارزیابی آثار می‌پردازد. دستة دوم کتاب‌هایی است که با طرح بعضی از مباحث اصولی و اساسی نقد ادبی صبغة آموزشی دارد. مناهج النقد الأدبی الحدیثاز نوع دوم است که در این مقاله، به سبب جهتگیری مناسب با دیدگاههای اسلام و فرهنگ کشورهای اسلامی و محتوای علمی، برای ارزیابی و نقد برگزیده شد. پس از بررسیهای ظاهری و محتوایی و یادآوری برجستگیها و برتریهای این کتاب نسبت به آثار دیگر و ذکر بعضی از نارساییها، پیشنهادات اصلاحیای ارائه شد که به نظر میرسد پس از بررسی و اصلاح، کتابی مناسب و مطابق با اهداف درسی برای تدریس در دورة کارشناسی خواهد شد.
زبان و ادبیات فارسی
عطاالله کوپال
دوره 14، شماره 30 ، خرداد 1393، ، صفحه 75-89
چکیده
چکیده در پاره‌ای از کشورهای جهان، اواخر نیمة دوم قرن بیستم تا عصر حاضر با عنوان دورة پسا‌مدرن نام‌گذاری شده است. این نام‌گذاری سبب شد که فرهنگ، هنر، دانش، و کنش‌های اجتماعی این دوران در این جوامع، همواره با صفت پسا‌مدرن تلازم یابد. از این‌رو و به طریق اولی، ادبیات این عهد نیز با این صفت همراه شد و هریک از منتقدان و فیلسوفان غربی، ...
بیشتر
چکیده در پاره‌ای از کشورهای جهان، اواخر نیمة دوم قرن بیستم تا عصر حاضر با عنوان دورة پسا‌مدرن نام‌گذاری شده است. این نام‌گذاری سبب شد که فرهنگ، هنر، دانش، و کنش‌های اجتماعی این دوران در این جوامع، همواره با صفت پسا‌مدرن تلازم یابد. از این‌رو و به طریق اولی، ادبیات این عهد نیز با این صفت همراه شد و هریک از منتقدان و فیلسوفان غربی، ویژگیهایی برای ادبیات این دوره تعریف کردند. مقالة حاضر، ضمن بررسی این ویژگیها، به نقد کتاب پسامدرنیسم در ادبیات داستانی ایران، نوشتة منصوره تدینی می‌پردازد و فراز و نشیب و کفایت سخنِ علمی این کتاب را بررسی میکند.
