چکیده چکیده
یکی از جریان‌های فکری مهم در فلسفۀ علم و فلسفۀ تحلیلی معاصر مکتب پوزیتیویسم منطقی است و از آن‌جا که در آغاز به‌صورت حلقه‌ای از فیلسوفان با محوریت موریتس شلیک و بعدها کارناپ در وین شکل گرفته بود حلقۀ وین نیز خوانده شد. آموزۀ مهم این فیلسوفان اصل تحقیق‌پذیری، چونان ملاک معناداری و ملاک تفکیک علم از غیرعلم، بود که بر اساس آن گزاره‌های منطقی و ریاضی را تحلیلی و گزاره‌های علمی را بامعنا و گزاره‌های تحقیق‌ناپذیر را در سه حوزۀ مابعدالطبیعه، دین، و اخلاق بی‌معنا دانستند. یکی از بهترین کتاب‌هایی که آموزه‌های این مکتب با نگاهی انتقادی در آن تحلیل شده و در شمار نخستین آثاری است که به زبان فارسی در این زمینه منتشر شده کتاب پوزیتیویسم منطقی نوشتۀ بهاء‌الدین خرمشاهی است. در این مقاله، پس از اشارۀ اجمالی به مضامین کتاب، پاره‌ای نکات انتقادی و اصلاحات پیش‌نهادی ارائه می‌شود.

چکیده در این مقاله کتاب عرفان و منطق را که برآمده از مجموعۀ مقالات برتراند راسل است معرفی و به‌اجمال نقد می‌کنیم. پس از معرفی کلی اثر، به امتیازها و کاستی‌های آن در دو بُعد شکلی و محتوایی توجه و، از میان مقالات، بر مقالۀ «عرفان و منطق» تأکید می‌کنیم. راسل در این نوشته از زاویۀ طرح چهار مسئله به مَسلک عرفا می‌پردازد و آن را نقد می‌کند. این چهار مسئله عبارت‌اند از: 1. اذعان به دو تمایل متفاوت در انسان برای شناختن عالَم یعنی عرفان و علم؛ 2. تلاش بزرگان فلسفه برای هماهنگ کردن این دو نیاز؛ 3. مشخصه‌های چهارگانۀ فلسفۀ عرفانی، یعنی اعتقاد به بینش در برابر دانش استدلالی، اعتقاد به وحدت و انکار تکثر و تضاد، انکار واقعیت‌داری زمان و توهمی دانستن بدی؛ و 4. اشتباه عرفان در هریک از این چهار جنبه.
در مقالۀ حاضر، با طرح این عناوین،‌ آن‌ها را تحلیل خواهیم کرد؛ نگاه تجربه‌گرایی راسل سبب شده تا عرفان را از این منظر تحلیل کند و لذا اگر هم به عرفان معتقد باشد به عرفانی منطقی روی آورد.

چکیده چکیده
مراد فرهادپور سال‌هاست نظری را طرح کرده است که طرف‌دارانی دارد و، بنا به آن، تفکر ما ناگزیر همان ترجمه یا از سنخ ترجمه است: از دید ایشان با دو گونه ترجمه روبه‌روییم: ترجمه به‌معنای عام و ترجمه به‌معنای خاص. وی در مقدمۀ کتاب عقل افسرده و سپس در مقاله‌ای مفصل در جلد دوم کتاب پاره‌های فکر (فلسفه و سیاست) نظر خود را توضیح داده و آن را توجیه کرده است. نوشتۀ پیشِ‌ِ رو هم نقد آن نظر و هم فهم دیگری از نظریۀ هرمنیوتیک عام گادامر و نیز روان‌کاوی فهم لاکان است و به‌واسطۀ فهم یا تفسیری دیگرگون از این دو نظریه نظر فرهادپور را نقد می‌کند؛ او فهم را ترجمه می‌فهمد. نظر فرهادپور بر فهمی نافلسفی و سطحی از هرمنیوتیک گادامر استوار است که در این مقاله آن را روشن و نقد خواهیم کرد.

چکیده چکیده
شرحِ منظومۀ حکمت، تألیف رضا اکبری و سیدمحمد منافیان، کتابی است که به ‌ادعای نویسندگان آن برای آموزش حکمت متعالیه تألیف شده است. این کتاب امتیازهای زیادی دارد، اما به‌باورِ نگارنده نمی‌‌تواند کتابی آموزشی در حکمت متعالیه باشد، زیرا علاوه بر این‌که آموزش فلسفۀ صدرایی را بسیار پیچیده کرده است، اشکالات متعددی نیز دارد؛ اشکالاتی هم در روش نویسندگان و هم در درک نادرست ایشان از مسائلی مانند موضوع فلسفه، بساطتِ مشتق، پیشینۀ بحث اصالت وجود، اتصاف ماهیت به موجودیت و حتی مسئله‌‌ای مانند حمل اولی ذاتی و حمل شایع صناعی

چکیده کتاب هوسرل در متن آثارش نوشتۀ عبدالکریم رشیدیان اثری ماندگار و در نوع خود بی‌نظیر در زبان فارسی دربارة هوسرل است. نویسنده با تسلط بر منابع و متون هوسرل و شارحان او تلاش کرده است چکیده‌ای از اساسی‌ترین اندیشه‌های هوسرل و سیر تحول اندیشۀ او را با اتکا به متون خود هوسرل به‌دست دهد و خواننده را از ‌طریق خود آثار فیلسوف با زیر و بم اندیشۀ او آشنا کند. این کتاب در 670 صفحه با قلمی روشن و روان نگاشته شده و صرف‌ نظر از برخی غلط‌های چاپی و معادل‌ها‌‌ی اصطلاح‌های فلسفی، که جای چون و چرا دارد، در ‌مجموع مطالعه‌اش به‌منظور غور در پدیدارشناسی هوسرل بسیار مفید و کارساز است. در بررسی کتاب امکان معرفی همۀ بخش‌های آن میسر نیست و به ذکر چکیده‌ای از برخی از بخش‌ها بسنده می‌شود.

چکیده در این مقاله کتاب ابن‌سینا و تمثیل عرفانی و گفتمان پدیدارشناسانۀ کربن به حکمت سینوی تحلیل و ارزیابی شده است. رویکرد پدیدارشناسانۀ کربن در این کتاب، برخلاف رویکردهای سوبژکتیو اکثر شرق‌شناسان غربی، می‌تواند باب گفت‌وگویی منصفانه را میان فرهنگ‌های گوناگون باز کند که این تعامل فکری‌ ـ فرهنگی به بارور شدن اندیشه و فرهنگ طرفین گفت‌وگو منجر خواهد شد. برای مثال، در این کتاب زمینة گفت‌وگو میان عقلانیت اشراقی شیعی و عقلانیت انتزاعی غربی فراهم و هم‌چنین مقایسة سنت شرقیِ سینوی با سنت غربیِ هرمسی امکان‌پذیر و در نتیجه تأثیر و تأثر اندیشمندان شرق و غرب بر یک‌دیگر از گذشته تا حال بررسی می‌شود. نکات دیگری که به‌ عقیدة نویسندة این مقاله از کتاب کربن برداشت می‌شود توجه به زمینه‌های گفت‌وگو میان اسطوره‌های غربی و اسطوره‌های شرقی است که موجب مفاهمۀ بیش‌تری میان فرهنگ‌های غرب و شرق می‌شود. یکی از نکات برجستة کتاب نگاه برون‌دینی هانری کربن به مسئلة امامت در شیعۀ امامیه است که می‌تواند زمینه‌های مناسبی برای پژوهشگران شیعه فراهم کند تا در گفت‌وگوی میان ـ فرهنگی دربارة اعتقاداتشان به فاهمة جهانی نیز توجهی درخور داشته باشند تا معرفی صحیح آموزه‌های معرفتی‌شان امکان برداشت‌های غالیانه و ناصحیح را منتفی کند.

چکیده چکیده
بی‌تردید افلاطون متفکر بزرگی است که تأثیر فراوانی بر فرهنگ و تمدن غرب و شرق داشته است. نفوذ او به‌حدی است که وایتهد کل تاریخ فلسفه را جز حاشیه‌ای بر او نمی‌داند. افکار وی در شکل‌گیری عرفان اسلامی نیز مؤثر افتاده و در این خصوص سخن فراوان رفته است، اما توجه به ‌این نکته ضروری است که آشنایی ما معمولاً با خود افلاطون کم‌تر است و بیش‌تر افلاطونی را می‌شناسیم که افلوطین و جالینوس معرفی کرده‌اند. کتاب بررسی تطبیقی اندیشه‌های افلاطون و مولوی تلاشی است در جهت نشان دادن تأثیر افلاطون در اندیشه‌های عرفانی مولوی شاعر و عارف بزرگ قرن هفتم هجری. در این مقاله، ضمن معرفی این اثر به نکاتی انتقادی اشاره می‌شود که می‌تواند در چاپ بعدی آن مؤثر افتد.

چکیده چکیده
از اولین مسائل در بهینه‌سازی و ارتقای سطح کیفی رشته‌های تحصیلی توجه به برنامۀ درسی و محتوای آموزشی است که در سرفصل‌های آن رشته نمود می‌یابد. رشتۀ علوم قرآن و حدیث، به‌سبب ارتباط با دو منبع وحیانی، باید از جامعیت مقبولی برخوردار باشد تا بتواند در تمام عرصه‌های دینی حضور پویا داشته باشد. احراز این جایگاه به برنامه‌ریزی دقیق در حوزۀ آموزش و پژوهش منوط است. مقطع کارشناسی به‌مثابۀ زیرساخت یک رشته باید بتواند توانمندی‌های لازم را در دانشجو ایجاد کند. این مطالبه قطعاً منوط به آموزش‌ استاندارد خواهد بود. مطالعۀ نقادانه و آسیب‌شناسانه در سرفصل و برنامۀ آموزشی می‌تواند بخشی از مطلوب ما را محقق کند. انطباق نداشتن و متناسب نبودن برنامۀ درسی و محتوای آن با عنوان رشته، ضعف در تعیین اهداف دروس و سرفصل آن‌ها، ضعف در تعیین منابع، تکراری بودن بعضی مباحث، فقدان ارتباط منطقی بین دروس، خلأ نگاه نظاممند در تدوین سرفصل کارشناسی در عنایت به مقاطع سه‌گانه، بی‌توجهی به مسئلۀ ارزش‌یابی در سرفصل و نیز متوازن نبودن دو حوزۀ مطالعات قرآنی و مطالعات حدیثی از نظر درسی از جمله آسیب‌های جدی این برنامۀ درسی است.

چکیده چکیده
جدیدترین درآمدی که بر اندیشۀ ارسطو نگاشته شده است اثری است از کریستوفر شیلدز از مجموعۀ فیلسوفان راتلج. تلاش شیلدز در این کتاب نه بررسی کل افکار ارسطو در همۀ حوزه‌های گوناگونی است که وی در آن‌ها سخنی برای گفتن دارد، که نشان دادن روش و چهارچوب تبیین‌گرانۀ ارسطو و استفادۀ وی از روش و چهارچوب در برخی حوزه‌های دانش نظری، دانش عملی، و دانش آفریننده است. هدف اصلی و نهایی شیلدز نیز نشان دادن انسجام و نظاممندی فکری ارسطو است. شیلدز سعی می‌کند بدون وارد شدن به پس‌زمینۀ فکری و تاریخی ارسطو به‌گونه‌ای فلسفۀ وی را عرضه کند که گویی ما با اندیشه‌های متفکری امروزی روبه‌روییم که تلاش دارد به برخی از پرسش‌های ما دربارۀ تغییر، هستی، اخلاق، و سیاست پاسخ دهد. به‌همین ‌دلیل نیز آن‌چه بیش از همه در کتاب خودنمایی می‌کند ارائۀ نظریه‌های ارسطو در قالب صریح استدلالی و بررسی آن است. در این مقاله گزارشی نسبتاً تفصیلی از کتاب ارائه می‌کنم و در ضمن این گزارش و نیز به‌طور خاص در بخش پایانی نقد و بررسی، مزایا و برجستگی‌های این اثر و نیز پاره‌ای از کاستی‌ها را ارزیابی می‌کنم.