چکیده کتاب درسی به‌منزلة مهم‌ترین مادة آموزشی سهم عمدة آموزش را به خود اختصاص می‌دهد و محور اصلی فعالیت‌های یاددهی ـ یادگیری و فرایند آموزشی است. اگر این مادة آموزشی به‌نحو مناسب تهیه و تدوین شده باشد، نقش بی‌بدیلی در یادگیری دانشجویان ایفا می‌کند و سبب تسهیل در تحقق اهداف نظام آموزشی می‌شود. درصورتی‌که کتاب درسی کاستی‌هایی داشته باشد، فرایند آموزشی و یادگیری را کُند و مختل خواهد کرد. این‌که کتاب‌های درسی تا چه‌‌حد مناسب‌اند و تا چه‌میزان معیارهای کتاب درسی را دارند، نیازمند بررسی و سنجة آن با شاخص‌های علمی حاصل از علوم مرتبط، به‌ویژه روان‌شناسی و علوم تربیتی و فناوری آموزشی است. در همین راستا، بررسی کتاب مبانی عرفان نظری تألیف سعید رحیمیان، با سه شاخص ساختاری، صوری، و زبانی موردپردازش این مقاله است. با محوریت این شاخص‌ها نارسایی‌های بارز این اثر بازخوانی می‌گردد و هدف آن است تا یادآوری کاستی‌ها، سبب ویراستاری فنی و رفع نقیصه‌های مشهود در این متن درسی دانشگاهی شود و کتاب تراز متن درسی، اگرچه با رعایت هنجارهای حداقلی، در دست‌رس علاقه‌مندان علوم اسلامی به‌ویژه آموزه‌های جذاب عرفانی قرار گیرد.

چکیده هدف از پژوهش حاضر نقد کتاب هویت علم دینی: نگاهی معرفت‌شناختی به نسبت دین با علوم انسانی تألیف خسرو باقری است. کتاب ازنظر شکلی بیش‌تر شرایط موردنظر را داراست و بنابراین مطلوب ارزیابی می‌شود. به‌لحاظ محتوایی نیز تلاش درخوری برای دست‌یابی به یک مدل دینی درمقام اثبات علم با بذل توجه به تجربه و بررسی عینی پدیده‌ها انجام شده است؛ ضمن آن‌که کاستی‌هایی نیز وجود دارد، ازجمله: 1. مغفول‌بودن اثر تعاملی حس و عقل و قلب، 2. تقلیل واقعیت به واقعیت مشهود، 3. نداشتن ارتباط منطقی بین هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، و روش‌شناسی، و 4. تقلیل منابع معرفت و انحصار ملاک صحت در امور تجربی. باتوجه‌به این‌که حس و عقل و قلب در تعامل دائم با یک‌دیگر معرفت را شکل می‌دهند و تمامی تجربه‌ها و کنش‌های انسانی درمورد شناخت عقلی (بینش) و باور قلبی (گرایش) فرد است که تعین می‌یابند، بنابراین، شایسته است اندیشمندان مسلمان برمبنای تعامل و هماهنگی بین حس و عقل و قلب دستگاه ادراکی انسان را تبیین کنند و معاییری را برای تمایز ادراک صائب از غیرصائب مشخص سازند.
 
 

چکیده در دوران معاصر جهان اسلام درمعرض تهاجم غرب قرار گرفته است که موجب وابستگی سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی آن شده است. برای رهایی از سلطۀ استعمار راه‌حل پیش‌نهادی انقلاب اسلامی ایران نظریه‌پردازی اسلامی در علوم اجتماعی و ادارۀ استقلالی کشور براساس آن است. کتاب حاضر یکی از این‌گونه تلاش‌هاست. ازنظر شکلی، به‌منزلۀ یک کتاب آموزشی به‌خوبی تهیه شده است، اما ازنظر محتوایی، ضمن اذعان به تلاش نویسندۀ محترم به حفظ اصول و ارزش‌های اسلامی، باید گفت که پیش‌نهاد ارائه‌شده موارد ابهام و ضعف‌هایی دارد. عمده‌ترین مشکلِ غفلت از اختلاف هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی روش‌های تحقیق رایج علوم اجتماعی سکولار و ارائۀ پیش‌نهاد استفادۀ تلفیقی از آنان است. دیگر استخراج شالوده‌های علم اجتماعی جدید از متون دینی براساس ظنّ و گمان و تلاش برای رسیدن به یقین با استفاده از روش‌های تجربی رایج است. این به‌معنی بارکردن نتایج تجربی سکولار بر متون دینی است. هم‌چنین، این کار موجب می‌شود به بخشی از نتایج تحقیقات علوم اجتماعی رایج، که تاکنون مغایرت یا اختلاف آنان با آیین اسلام روشن نشده است، پوششی اسلامی داده شود.

چکیده کتاب روش تحقیق کیفی؛ ضدروش 1 ازجمله کتاب‌هایی است که متأثر از اندیشه‌های بلیکی و نیومن است. تمرکز کتاب مبانی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، و ارزش‌شناسی پارادایم‌های تحقیقاتی (پنج پارادایم اثباتی، تفسیری، انتقادی، فمینیستی، و پراگماتیسم) است. این کتاب از نثری روان برخوردار است و نشان می‌دهد نویسندۀ کتاب آشنایی کاملی با مبانی تحقیقات کیفی دارد. باوجوداین، کتاب با مسائلی چون ابهام‌آمیزبودن مفهوم «ضدروش» در عنوان کتاب، خلط مباحث پارادایمی انتقادی و تاریخی ــ تطبیقی و جمع‌کردن آن‌ها ذیل پارادایم کلی تحقیق کیفی، استفادۀ زیاد از مفاهیم و ترکیبات مفهومی ترجمه‌شده و نپرداختن به آن‌ها، تناسب‌نداشتن بخش داده‌یابی (یا جمع‌آوری داده) با عنوان کتاب، و مهم‌تر از همه مغفول‌ماندن موضوع استراتژی‌های تحقیق مواجه است. بااین‌همه، کتاب کارکرد و جایگاه خاص خود را در تحقیقات کیفی ایران دارد. در وضعیت فعلی توجه به منطق و پارادایم تحقیق، تمرکز بر تمایزهای میان انواع مختلف روش تحقیق کیفی، دست‌یابی به نمونه‌های عملی از انجام تحقیقات معتبر کیفی، و درنهایت، تلاش برای چاپ یافته‌های علمی در سطح جهانی از ضرورت‌های فعلی تحقیقات کیفی در ایران است.

چکیده در این مقاله می‌خواهیم به‌ معرفی، نقد، و بررسی کتاب در جست‌وجوی روش نوشتة جان لا و ترجمة مجتبی عزیزی بپردازیم. جان لا این کتاب را با عنوان After Method در سال 2004 نوشته و انتشارات راتلج آن را منتشر کرده است. در جست‌وجوی روش خواستار تحولی عمیق در روش‌شناسی است و به نقد هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی رایج می‌پردازد. در مقدمة مقاله، به زمینة نظری پیدایش کتاب، ایده‌های اصلی آن، و معرفی مؤلف و مترجم اشاره می‌شود. درادامه، کتاب از دو جهت صوری و محتوایی موردنقد قرار می‌گیرد. از جهت صوری برخی نکات نگارشی، حروف‌چینی، صفحه‌آرایی، و اشتباهات تایپی بیان می‌شود. در بخش محتوایی، ابتدا ترجمة اصطلاحات تخصصی متن موردبحث قرار می‌گیرد. سپس جملاتی از کتاب انتخاب‌ شده که ترجمة آن فهم مطلب را دشوار کرده است. میان متن اصلی و متن ترجمه مقایسه‌هایی صورت گرفته و اشکالات ترجمه نشان داده شده است. پس از آن پیش‌نهاداتی نیز ارائه شده است. ترجمۀ چنین آثار بدیعی، ازیک‌سو، ادبیات بحث به زبان فارسی را گسترده و غنی می‌سازد و ازسوی‌دیگر، همواره با دشواری‌هایی روبه‌رو است. ابهام در ترجمة برخی اصطلاحات تخصصی و ناتوانی در انتقال درست مفاهیم به خواننده مشکلات ‏اصلی ترجمه است.‏

چکیده سیدحسین نصر یکی از تأثیرگذارترین متفکران سنت‌گرای معاصر است که اندیشه‌های انتقادی تأمل‌برانگیزی درخصوص تجدد و دستاوردهای آن ارائه کرده است. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای تجدد که در اندیشۀ نصر موردنقد قرار گرفته است علم جدید است. رویکرد نصر به علم فقط در سطح انتقاد متوقف نمی‌شود، بلکه او تلاش می‌کند تا جای‌گزینی مناسب برای علم جدید معرفی کند و آن را علم سنتی نام‌گذاری می‌کند که به‌اعتقاد او، پیوند گسست‌ناپذیری با امر قدسی و باورهای دینی دارد. نصر برای تبیین مفهوم علم سنتی تلاش می‌کند تا ازطریق تمایزگذاری میان علم سنتی با علم جدید آن را صورت‌بندی کند. این مقاله ضمن بررسی رویکرد نصر دراین‌خصوص کتاب نیاز به علم مقدس را نقد و بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که مفهوم علم سنتی فاقد هرگونه اصالت تاریخی است و فقط واکنشی است نوستالژیک به توسعۀ پی‌آمدهای علم جدید و افسون‌زدایی آن از مناسبات جاری و روابط حاکم بر جوامع سنتی که در مواجهه با آن دچار بحران شده‌اند. بررسی انجام‌شده نشان می‌دهد که مبانی فلسفی حاکم بر علم سنتی ارائه‌شدۀ نصر با ماهیت تاریخی این علوم هم‌خوانی ندارد، بلکه ناشی از رویکردی سلبی است که دربرابر مبانی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، و روش‌شناختی‌ حاکم بر علم جدید ارائه شده است.

چکیده کتاب مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی تألیف علی دلاور سال‌هاست متن درسی روش تحقیق در رشته‌های علوم اجتماعی و انسانی است و تاکنون بارها تجدیدچاپ شده است. پژوهۀ فرارو با روش تحلیل اسنادی این تألیف را نقد کرده است و با تکیه بر نظریۀ «تقسیم» در منطق ارسطویی نواقص «ارائۀ منطقی محتوا» را در این کتاب در فصل‌بندی و ارائۀ زیرعنوان‌ها و تدوین مطالب در ذیل عناوین، که هریک موجب اختلال در فرایند ارتباط آموزگارانۀ نویسنده ــ مخاطب است، ارائه کرده است. در این تحلیل انتقادی الگویی از روش دسته‌بندی محتوا و ساختار منطقی آن براساس «منطق تقسیم» نیز تدوین شده است که به‌منزلۀ یک نظریه در تدوین ساختار منطقی متون قابل‌توجه است. پژوهۀ فرارو علاوه‌بر نقد ساختاری، به نقد صوری و محتوایی کتاب هم کاملاً توجه دارد و ملاحظات متعددی در نقد صوری و محتوایی این تألیف ارائه کرده است.