پژوهش‌نامه انتقادی متون و برنامه‌های علوم انسانی

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

الأدب المقارن فی الدراسات المقارنۀ التطبیقیة در بوتۀ نقد

حسن ابویسانی

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 1-13

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4781

چکیده

امروزه ادبیات تطبیقی جایگاه ویژه‌ای در‌میان رشته‌های ادبی دارد و نقش انکارناپذیری را در بیان روابط و کنش و واکنش میان آن‌ها ایفا کرده است. به‌علاوه، با نشان‌دادن نقاط ضعف و قوت هرکدام غنای ادبیات ملت‌ها را به‌ارمغان آورده است. کتاب الأدب المقارن فی الدراسات المقارنة التطبیقیة، اثر داود سلوم، در حوزة ادبیات تطبیقی است که سعی ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

بررسی و نقد کتاب أعلام الأدب العربی الحدیث واتجاهاتهم الفنیۀ

فاطمه اکبری زاده

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 15-34

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4782

چکیده

تألیفات معاصر به‌عنوان کتب اعلام در معرفی چهره‌‌های ادبی و سبک آنان بسیار حائز اهمیت‌اند و برای پژوهش‌گران کتب مرجع محسوب می‌‌شوند. بنابراین، باید در محتوای خود به‌نحو شایانی مؤلفه‌‌های صوری و محتوایی لازم را گرد آورند. این جستار با خوانش یکی از آثار العشماوی، مطرح در حوزة نقد ادبی، درنظر دارد تا مؤلفه‌‌های شکلی و محتوایی ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

نقد کتاب لغة الشعر العربی الحدیث؛ مقوماتها الفنیة و طاقاتها الابداعیة

ابوالحسن امین مقدسی؛ موسی بیات؛ عبدالوحید نویدی

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 35-49

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4783

چکیده

کتاب دانشگاهی امروزه ابزاری مهم برای آموزش به دانشجویان و انتقال اندیشه‌‌ها به ایشان است. از‌همین‌‌رو، نقد کتاب دانشگاهی درپی آن است تا این‌‌گونه کتاب‌‌ها را براساس شاخصه‌‌هایی استاندارد بررسی و زمینة بهره‌‌وری هرچه بیش‌تر از این رکن مهم آموزش عالی را فراهم کند. نوشتار حاضر درپی آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی و براساس ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

نقد و تحلیل لایِة واژگانی خطبه‌ها و نامه‌های نهج‌البلاغه برپایة سبک‌شناسی لایه‌ای مطالعۀ موردی 15 خطبه و 15 نامة سیاسی، اجتماعی، اخلاقی

نورالدین پروین؛ جهانگیر امیری؛ یحیی معروف

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 51-72

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4784

چکیده

لایة واژگانی سبک یکی از سطوح تحلیل در زبان است که در فرایند بررسی‌‌ سبک‌‌شناسانه اهمیت شایانی دارد، چراکه واژه از مهم‌‌ترین ابزارهای متون ادبی است که در یافته‌‌های ایدئولوژیک متن سهم به‌سزایی دارد. درواقع، گزینش واژگان خاص سبک شخصی نویسنده را شکل می‌‌دهد. نهج‌البلاغه، یکی از شاه‌کارهای بی‌‌نظیر ادبی بعد از قرآن کریم، نقش ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

نقد کتاب الأدب المصری فی ظلّ الحُکم العُثمانی

محمودرضا توکلی محمدی

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 73-94

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4785

چکیده

مقالة حاضر به بررسی و نقد کتاب الأدب المصری فی ظلّ الحُکم العثمانی، نوشتة محمد سیدکیلانی، نویسندة معاصر مصری (1912- 1998)، پرداخته است. روش کار نقد شکلی و محتوایی است و نقاط ضعف و قوت اثر در این زمینه مشخص شده است. با‌توجه‌به نتایج این پژوهش، کتاب حاضر متأسفانه هم در شکل ظاهری و هم در محتوا ضعف‌های عمده‌ای دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

نقد ترجمۀ البدائع والطّرائف با رویکردی بر شاخصه‎های تعادل در ترجمۀ لفظ‌به‌لفظ

مهین حاجی زاده؛ سیامک اصغرپور

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 95-111

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4786

چکیده

ترجمة لفظ‌به‌لفظ آثار ادبی به‌ویژه آثار آن دسته از ادیبانی که افکار فلسفی و دینی را در نوشته‌های خود بیان می‌کنند، همواره دشواری‌ها و چالش‌هایی را پیش‌ رو داشته ‌است. از جملة این چالش‌ها می‌توان به مواردی اشاره کرد که در سطح جمله‌ها و ساختار آن‌ها‌ و هم‌چنین در سطح معادل‌یابی در فرایند ترجمة لفظ‌به‌لفظ این متون روی می‌دهد. ... بیشتر ترجمة لفظ‌به‌لفظ آثار ادبی به‌ویژه آثار آن دسته از ادیبانی که افکار فلسفی و دینی را در نوشته‌های خود بیان می‌کنند، همواره دشواری‌ها و چالش‌هایی را پیش‌ رو داشته ‌است. از جملة این چالش‌ها می‌توان به مواردی اشاره کرد که در سطح جمله‌ها و ساختار آن‌ها‌ و هم‌چنین در سطح معادل‌یابی در فرایند ترجمة لفظ‌به‌لفظ این متون روی می‌دهد. کتاب البدائع والطّرائف نوشتة ادیبِ فیلسوف جبران خلیل ‌جبران است که در آن به ابعاد مختلفی از زندگی، ایده‌ها، و رویدادهای اجتماعی توجه دارد و با آرای فلسفی خود به بیان نگرش‌ها پرداخته است. جستار حاضر کوشیده است با روش توصیفی ـ تحلیلی ترجمة این کتاب از سیمین پناهی‌فرد را با عنوان اندیشه‌های نو و شگفت در سطح تعادل واژگانی و جمله‌ای ازمنظر شکل و محتوا بررسی کند و راه‌کارهایی را به‌منظور بهبود سطح کیفی ترجمة آثار ادبی به‌طور کلی و ترجمة این اثر به‌طور خاص ارائه دهد. برآیند پژوهش نشان می‌دهد مترجم در بیش‌تر موارد درصدد ارائة ترجمة لفظ‌به‌لفظ و وفادار به ساختار متن مبدأ بوده است و این امر باعث شده ساختار بسیاری از جملات عربی به زبان فارسی منتقل شود که درنتیجة ناهم‌گونی ساختار این جملات و ترکیب‌های نامناسب آن باعث ایجاد ابهام در متن شده است. ترجمة مذکور گاهی در سطح واژگان و اصطلاحات تخصصی نیز ازلحاظ معادل‌یابی با چالش‎هایی مواجه بوده است.

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

نقدی بر کتاب البنی الأسلوبیة دراسة فی الشعر العربی الحدیث

سمیه حسنعلیان

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 113-136

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4787

چکیده

نظر به اهمیت نقد علمی و ادبی در شناساندن نقاط قوت و ضعف نگاشته‌های مختلف، شاید بتوان ادعا کرد که ارزش نقد آثار از خود آن‌ها کم‌تر نیست. از این ره‌گذر، پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی و نقد کتاب البنی الأسلوبیة دراسة فی الشعر العربی الحدیث، اثر کمال عبدالرزاق العجیلی، پرداخته و ملاحظات مختصری دربارۀ آن در دو جنبة شکلی و ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

بررسی تحلیلی ـ انتقادی کتاب دراساتٌ فی الأدب العربی الحدیث

فرهاد رجبی

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 137-153

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4788

چکیده

نقد ادبی یکی از شاخه‌‌های پژوهشی در حوزة ادبیات است و از دیرباز توجه خاصی به آن شده و همواره به‌‌منزلة راه‌کار و معیاری برای تحلیل، ارزش‌گذاری، و تصحیح متون ادبی به‌کار رفته است. امروزه، با‌توجه‌به گستردگی و تنوع تولیدات ادبی این شاخه از دانش بشری می‌‌کوشد از بیش‌تر یافته‌‌های علمی برای تقویت توان و تسلط خود در انجام وظایف ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

آسیب‌شناسی ریزش دانشجو در رشتة زبان و ادبیات عربی (تمایز در افق زیست‌‌جهان)

عبدالله رسول نژاد؛ حسام الدین خاکپور

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 155-175

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4789

چکیده

آسیب‌‌شناسی رشته‌‌های آموزشی از رسالت‌‌های تربیت‌‌یافتگان در هر سیستم آموزشی است و این مهم جز با نگرشی انتقادی و برمبنای فاصله‌‌گیری نقادانه از آن نظام دانایی محقق نمی‌‌شود. در این میان، رشتة زبان و ادبیات عربی نیز از این قاعده مستثنا نیست و آسیب‌‌ها و ضعف‌‌های ساختار آموزشی آن موجب بی‌‌علاقگی و ریزش کمی و کیفی دانشجویان ... بیشتر آسیب‌‌شناسی رشته‌‌های آموزشی از رسالت‌‌های تربیت‌‌یافتگان در هر سیستم آموزشی است و این مهم جز با نگرشی انتقادی و برمبنای فاصله‌‌گیری نقادانه از آن نظام دانایی محقق نمی‌‌شود. در این میان، رشتة زبان و ادبیات عربی نیز از این قاعده مستثنا نیست و آسیب‌‌ها و ضعف‌‌های ساختار آموزشی آن موجب بی‌‌علاقگی و ریزش کمی و کیفی دانشجویان و تاحدودی استادان شده است. محور اصلی این نوشتار مفهوم «زیست‌جهان» از ادموند هوسرل، پایه‌گذار‌ روش پدیدارشناسی، است. زیست‌جهان زندگی واقعی مشترک سوژه‌‌های انسانی است که بایستی برمبنای آن دانش انسانی صورت‌‌بندی شود و انگارة «زیست ـ دانش» مبنا قرار گیرد. جستار زیر می‌‌کوشد تا با‌تکیه‌بر مفهوم «زیست‌‌جهان» به تحلیل و توصیف این مسئله بپردازد که آسیب ریزش دانشجویان در رشتة زبان و ادبیات عربی ناشی از تمایز در افق زیست‌‌جهانی است. یعنی آگاهی، درک، و دریافت تحصیل‌‌کنندگان در این رشته با آگاهی و درک و دریافت زیست‌‌جهان معاصر وجوه تمایز و افتراق بنیادین دارد و از‌این‌روست که با آن نوع دانش، امکان ادراک، تعامل، و هم‌ذات‌‌پنداری با جهان واقع زندگی برای آنان مفقود می‌‌شود. از نتایج این نوشتار تبیین تمایزات اساسی میان زیست‌‌جهان حاکم بر رشتة زبان و ادب عربی و زیست‌‌جهانی است که در آن زندگی می‌‌کنیم تا بدین وسیله آسیبی که در بنیاد آگاهی ریشه دارد، فهم شود و در حل آن اقدامات و اصلاحاتی انجام گیرد. ازجملة این اصلاحات گشودن افقی درراستای بینارشته‌‌ای‌شدن آموزش در این رشته است که مطالعات امروزین بسیار بر آن تأکید می‌‌نهد.

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

روش‌شناسی کتاب الأصول فی النحو ابن‌سراج (با تکیه بر نقد و بررسی ویژگی‌های کتاب)

یدالله رفیعی؛ رعنا عبدی

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 177-206

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4790

چکیده

اختلافات فراوان میان دو‌‌ مکتب نحوی بصره و کوفه باعث‌‌ شد تا برای نحو هم‌‌چون فقه و کلام علمی پدید ‌‌آید و پژوهش‌گر‌‌ان این ‌‌حوزه ازطریق آن استنباط احکام نحوی را دریابند که آن را «أصول‌النحو» یا «علل‌النحو» نامیده‌اند. ابن‌‌سراج ازجمله کسانی است که در کتاب الأصول فی النحو به این‌ ‌علم پرداخته ‌‌است. بسط ... بیشتر اختلافات فراوان میان دو‌‌ مکتب نحوی بصره و کوفه باعث‌‌ شد تا برای نحو هم‌‌چون فقه و کلام علمی پدید ‌‌آید و پژوهش‌گر‌‌ان این ‌‌حوزه ازطریق آن استنباط احکام نحوی را دریابند که آن را «أصول‌النحو» یا «علل‌النحو» نامیده‌اند. ابن‌‌سراج ازجمله کسانی است که در کتاب الأصول فی النحو به این‌ ‌علم پرداخته ‌‌است. بسط و تفصیل او در باب‌ها و فصل‌های این کتاب بر ذهن دریابندۀ این‌‌ دانشمند بزرگ دلالت دارد و بیان‌گر آن است که وی حق مطلب را در بیان و باب‌‌بندی علم نحو و تاحدی در علم اصول نحو ادا ‌‌کرده ‌‌است. مقالۀ حاضر با شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی روش ابن‌‌سراج را در کتابش بررسی کرده‌‌ است. مهم‌‌ترین یافته‌های این ‌‌پژوهش نمایان‌گر آن است که این‌‌ کتاب نظمی منطقی دارد و ابن‌‌سراج در آن افزون‌بر به‌‌‌دست‌دادن نظرهای نوین، اصول دو مکتب بصری و کوفی را به‌‌گونه‌ای معقول درهم‌آمیخته است. او در بهره‌‌گیری از آثار پیش از خود به تقلید صرف نپرداخته، بلکه پیوسته تلاش‌‌ کرده ‌‌است تا مطلبی نو بر یافته‌های پیشین بیفزاید. اهمیت این ‌‌موضوع در آن است که تاکنون پژوهشی دربارۀ ابن‌‌سراج و کتابش به پارسی مشاهده ‌‌نشده و پژوهش‌گر‌‌ان این ‌‌حوزه در عصر حاضر به علم اصول توجهی نکرده‌اند.

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

تحلیل انتقادی کتاب عصر الدّول والإمارات: الأندلس

علی اصغر روان‌شاد

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 207-224

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4791

چکیده

کتاب عصر الدّول والإمارات: الأندلس، اثر شوقی ضیف نویسندۀ نام‌دار ادبیات عربی، دربارۀ تاریخ ادبیات عربی در اندلس است. مؤلف در این اثر کوشیده ‌است تا پس از بیان مقدماتی دربارۀ سیاست، اجتماع، و فرهنگ به ادبیات عربی در اندلس بپردازد و به ذکر شواهد تاریخی، شعری، و نثری و تجزیه‌و‌تحلیل این شواهد اقدام ‌کند. این مقاله با روش توصیفی ـ ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

ارزیابی و نقد مقالات حوزة تصویرسازی ادبی

ساجد زارع؛ امین نظری تریزی؛ محمد خاقانی اصفهانی

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 225-245

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4792

چکیده

پای‌بندی به اصول نگارش مقالات پژوهشی در نگارش چکیده، مقدمه، روش طرح مسئله، اتخاذ روش تحقیق مناسب، تحلیل و ارزیابی محتوا، و نتیجه‌‌گیری به مهارت و دقت پژوهش‌گر بسته است. نگارندگان در پژوهش حاضر به نقد و بررسی ساختار شش مقالة چاپ‌شده در مجلة انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی در حوزة فن تصویر و میزان انطباق آن با استانداردهای مقاله‌های ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

نقد و بررسی کتاب البلاغة و التحلیل

نصرالله شاملی؛ مرضیه‌سادات کدخدائی

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 247-267

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4793

چکیده

کتاب البلاغة و التحلیل از انطوان مسعود البستانی از ده‌ها کتاب درسی علم بلاغت در دانشگاه‌های کشورهای عربی و ازجمله ایران است که اخیراً در برخی مقاطع، به‌ویژه مقطع کارشناسی و حتی در گروه‌هایی که در زمینة علم بلاغت تخصصی ندارند، به‌منظور تدریس در مقطع کارشناسی ‌ارشد انتخاب شده است. بدیهی است این اثر مانند بسیاری از تألیفات درسی نقاط ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

نگاه انتقادی به کتاب انواع شعر عربی و سیر تطور آن

جمال طالبی قره‌قشلاقی؛ عسکر بابازاده اقدم

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 269-287

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4794

چکیده

ارزیابی ‌و نقد کتاب‌های درسی برای تحول در حوزة آموزش امری اجتناب‌ناپذیر است تا صاحبان آثار علمی را در بهبود و برطرف‌کردن معایب و کاستی‌های آثارشان یاری کند. بر این اساس، جستار حاضر کتاب انواع شعر عربی و سیر تطور آن، تألیف خلیل پروینی و سید‌فضل‌الله قادری، را از دو جنبة شکلی و محتوایی نقد و بررسی کرده است تا نقاط ضعف و قوت آن را ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

نقد و بررسی کتاب المنهج النفسی فی النقد الحدیث؛ النقاد المصریون نموذجاً

زینه عرفت‌پور

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 289-303

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4795

چکیده

کتاب المنهج النفسی فی النقد الحدیث؛ النقاد المصریون نموذجاً، نوشتة موسى عبدالرحمن بسام قطوس، تلاشی است درجهت بررسی پیدایش یکی از شیوه‌های نقد ادبی نوین در مصر یعنی شیوة روان‌شناختی که به‌منزلة یکی از شیوه‌های نقدی، چه در سطح نظری و چه در سطح تطبیقی، اهمیت خاصی دارد. این کتاب از آن دسته کتاب‌هایی است که به‌دلیل محتوای مناسب و مطالب ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

تحلیل انتقادی کتاب نقد ادبی اثر نعیم عموری

بهنام فارسی

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 305-329

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4796

چکیده

نقد کتاب‌‌های دانشگاهی از مهم‌‌ترین روش‌ها برای بررسی میزان کارآمدی آن‌‌هاست که مزایا و معایب آن‌‌ها را بر‌‌می‌‌شمرد و بدین طریق راه را برای تمامی کسانی که قصد نویسندگی در حوزه‌‌ای مشخص دارند هموار می‌‌کند. کتاب نقد ادبی اثر «نعیم عموری» سعی دارد که مکاتب و روش‌‌های نقد ادبی را به دانشجویان زبان و ادبیات عربی معرفی ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

تحلیل انتقادی کتاب فی نظریة الروایة: بحث فی تقنیات السرد تلاشی برای بومی‌سازی گفتمان‌کاوی داستان

فرامرز میرزائی

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 331-349

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4797

چکیده

عبدالملک مرتاض، دانشمند الجزایری، از اندک دانشمندانی است که می‌‌کوشد گفتمان نقد ادب عربی امروزه را سامان دهد و ساختمان آن را برپایة میراث ارزش‌مند نقد کهن عرب بسازد. از‌آن‌جا‌که بدون روایت‌‌کاوی نمی‌‌توان بخش بزرگی از نثر امروز عرب را فهمید، بنابراین دست‌‌یابی به کتابی آموزشی و روش‌مند در این زمینه مهم می‌‌نماید. چاپ ... بیشتر

علمی- پژوهشی زبان و ادبیات عربی

بررسی، تحلیل، و نقد الشعر الأندلسی فی عصر الموحّدین

ابراهیم نامداری

دوره 19، شماره 8 ، آبان 1398، صفحه 351-369

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.4798

چکیده

آثار پدیدآمده دربارة ادبیات اندلس دو گونه‌‌‌اند: گونة نخست اطلاعات کلی دارد و از بدو ورود اموی‌‌‌ها به سرزمین اندلس تا انقراض حکومت اسلامی در آن دیار را شامل می‌‌‌شود که به اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، و ادبی اعم از شعر، نثر، و فنون جدید مانند موشح و زجل می‌‌‌پردازد. گونة دوم به‌صورت تخصصی به موضوع نگاه می‌کند؛ مثلاً به شعر ... بیشتر

دوره 22 (1401)

دوره 21 (1400)

دوره 20 (1399)

دوره 19 (1398)

دوره 18 (1397)

دوره 17 (1396)

دوره 16 (1395)

دوره 15 (1394)

دوره 14 (1393)

دوره 13 (1392)

دوره 12 (1391)

دوره 11 (1390)

دوره 10 (1389)

دوره و شماره: دوره 19، شماره 8 - شماره پیاپی 72، آبان 1398، صفحه 1-369

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده