دوره و شماره: دوره 20، شماره 2 - شماره پیاپی 78، اردیبهشت 1399، صفحه 1-372 
پژوهشی هنر

خوانشی بر کتاب درخت زندگی: سمبل مرکزیت

صفحه 1-20

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5254

آزاده پشوتنی زاده

چکیده تفسیر درخت زندگی در هنر با نگرش‌‌های سمبلیک و اسطوره‌‌ای هم‌راه‌‌ است. همان‌طورکه در شناس‌نامة کتاب بدان اشاره شده توضیحاتی دربارة ساختار/ زمینه‌‌های اُسطوره‌‌ای درخت زندگی به‌هم‌راه‌‌ نمونه‌‌ها و تصاویر هنری است. این وجة نمادین با رویکردی آیینی و دینی آمیخته شده است. هنرمندانی که درخت زندگی را تجسم و تصویر کرده‌‌اند از توصیفات ادبیات دینی ملل بهره برده‌‌اند. درخت زندگی و ابعاد ادیان توحیدی آن را در متون و ادبیات دینی گوناگون می‌توان ‌بررسی کرد. ارتباط کهن‌اُلگوی درخت زندگی و تأثیر آن در اندیشه و آثار هنرمندان ادوار، مناطق، و سبک‌‌های مختلف هنری درخورتوجه است و نویسنده توانسته آن را در مجموعه‌ای منسجم گردآوری کند.روش تحقیق این نوشتار گردآوری‌‌های کتاب‌خانه‌‌ای و اسنادی به روش مطالعة تطبیقی آثار هنری و ادبیات دینی ملل گوناگون و تحلیل و توصیف درخت زندگی است.رویکرد نویسنده، راجر کوک، در نمادپردازی‌های آیینی درخت زندگی بازة گسترده‌‌ای از هنر و هنرمندان را دربرمی‌‌گیرد که از ناخودآگاه مذهبی هنرمندان مدرنی چون موندریان، پل کله، و برانکوزی تا نقش‌‌برجسته‌‌های باستانی کشورهای گوناگون و توصیفات ادیان الهی یا غیرتوحیدی نشئت گرفته است.

پژوهشی باستان شناسی

بررسی و نقد ترجمۀ کتاب ترسیم یافته‌های باستان‌شناسی و هنر

صفحه 21-40

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.5255

مژگان جایز

چکیده طراحی اشیا باهدف مستندسازی و انتقال اطلاعات جزئی از فعالیت‌های اصلی باستان‌شناسی است. طیف گسترده‌ای از اشیا در فعالیت‌های باستان‌شناسی طراحی می‌‌شوند. نوشتار حاضر ترجمة کتابی در زمینة طراحی اشیای باستان‌شناسی را نقد می‌کند که کتاب اصلی آن، منبعی اگرچه قدیمی، اما نسبتاً معتبر در این زمینه است. با‌توجه‌به این‌که این کتاب حتی پیش از ترجمه نیز جزء منابع بسیار مهم طراحی محسوب می‌شد، ترجمة آن به زبان فارسی اهمیت آن را نزد باستان‌شناسان دوچندان می‌کند. ترجمة تحت‌اللفظی برگردان فارسی نامفهوم و نامأنوس، کیفیت بسیار پایین تصاویر در مقایسه با کتاب اصلی که نقش عمده‌ای در افزایش درک مخاطب از مطالب کتاب دارد، فصل‌بندی آشفته و نامنظم، و خوانش دشوار ازجمله موارد نقدپذیر در ترجمة کتاب است. تسلط بر زبان انگلیسی و آگاهی‌داشتن از طیف گستردة اشیا و یافته‌های باستان‌شناسی به‌منظور ترجمة چنین کتبی از مواردی است که در آینده مترجمان باید به آن توجه کنند.

پژوهشی هنر

نقد فیلم مارجین کال با تصمیم‌گیری اخلاقی در موقعیت بحرانی

صفحه 41-60

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5256

محمدرضا حمیدی زاده؛ فاطمه اردو

چکیده هدف از نگارش این مقاله نقد محتوایی فیلم مارجین کال (درخواست نهایی)، ارزیابی سکانس‌های فیلم‌نامه، دیالوگ‌های بازیگران، نحوة رفتار سازمانی، و سایر مباحث مدیریتی براساس تصمیم‌گیری درست و اخلاقی مدیران در وضعیت بحرانی است. روش تحقیق تحلیلی ـ توصیفی از نوع محتوایی است که عکس‌العمل افراد در وضعیت بحرانی در مواجهه با مشکل ‌سازمانی را شرح داده و از این نظر نقاط قوت و ضعف فیلم را بررسی و نقد کرده است. از مهم‌ترین نقاط قوت فیلم‌نامة قوی است که تقریباً تمامی مباحث مدیریتی در زمان بحران در آن گنجانده شده است. کارگردان تمامی دیالوگ‌ها را کاملاً ساده و روان و مبتنی‌بر اصطلاحات اقتصادی به‌نمایش درآورده است. هم‌چنین می‌توان به نحوة شکل‌گیری بحران در سازمان و روند معکوس تصمیمات مدیران به‌‌دور از اضافه‌گویی اشاره کرد. درپایان، بعد از به‌نمایش‌درآوردن تعارضات فردی در بین افراد، برگزاری جلسات متعدد، بررسی تمامی نظریات، تصمیمات و راه‌بردهای رقابتی و بقای سازمان، عکس‌العمل افراد در زمان بحران، و تصمیم‌گیری به‌خوبی نمایش داده شده ‌است. به‌علاوه فقدان نوآوری در تصمیمات سازمانی هنگام غلبه بر مشکلات و تمامی تصمیمات گرفته‌شدۀ مدیران از تقدم منافع سازمانی و فردی بر منافع سایر ذی‌نفعان نشان داشت که از نقاط ضعف آن بود. این فیلم برای آموزش اخلاق حرفه‌ای کسب‌و‌کار به دانشجویان این رشته پیش‌نهاد می‌‌شود.

پژوهشی هنر

آیا هر نظریه‌ای دربارۀ عکاسی انتقادی است؟ نگاهی به کتاب عکاسی: درآمدی انتقادی

صفحه 61-83

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5257

محمد خدادادی مترجم‌زاده

چکیده این متن در چهارچوب سنجه‌های تعیین‌شده کتاب عکاسی: درآمدی انتقادی را تحلیل‌ و نقد می‌کند. این کتاب با هفت فصل و یک پیوست مفصل حجم وسیعی از اطلاعات متنوع و جدیدِ مرتبط با نظریه‌پردازی در عکاسی را دارد و نویسندگان هریک بر موضوعی خاص در عکاسی معاصر تمرکز دارند. پس از بررسی فرمی و محتوایی کتاب مشخص شد که به‌خوبی توانسته بخش بزرگی از دغدغه‌های امروز عکاسی را روشن کند. ارجاع فراوان به آرای متنوع و متفاوت صاحب‌نظرانِ دانشگاهی بر غنای محتواییِ آن افزوده است و بسیاری از بخش‌های آن قابلیت آموزش در دانشگاه را دارد. ترجمة کتاب مطلوب است و مفاهیم به‌راحتی درک می‌شود. هم‌چنین، با‌توجه‌به خودبسندگی و وابسته‌نبودن فصل‌ها به یک‌دیگر، هریک از آن‌ها می‌تواند خود کتابی مستقل باشد. روند کتاب بیش‌تر طرح و توصیف نظریه‌هاست و مسیر انتقادیِ خاصی را دنبال نمی‌کند.

پژوهشی هنر

بررسی و نقد کتاب فرم و آفرینش در موسیقی ایران

صفحه 85-107

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5258

احسان ذبیحی فر

چکیده کتاب فرم و آفرینش در موسیقی ایران براساس یکی از عناوین دروس دانشگاهی رشتة موسیقی ایرانی نگاشته و تدوین شده است و دست‌کم به‌دلیل محدودیت منابع مکتوب در این زمینه، کتاب حاضر منبعی باارزش تلقی می‌شود و نقد آن نیز باهدف ایجاد زمینه‌های بیش‌تر مطالعه در این حوزه انجام شده است. تأمین‌کنندة بخش عمده‌ای از پشتوانه‌های نظری این کتاب ایده‌پردازی‌ها و تجربیات شخصی نویسنده درمقام متخصصی باسابقه و خوش‌نام در این زمینه بوده ‌است. به‌کارگیریِ نمونه‌های متعدد و متنوع مرتبط با مطالب، هم‌چنین محتوای بخش آخر کتاب دربارة گونه‌های معمول در موسیقی ایرانی از نقاط قوت اثر است. اما مواردی هم‌چون پراکندگی مطالب در برخی عناوین، ارائه‌ندادن توضیح لازم دربارة برخی اصطلاحات، و ابهام در به‌کارگیری بخشی از واژگان تخصصی از نقاط ضعف این کتاب است.

پژوهشی هنر

نقدی بر کتاب بانوان خوش‌نویس ایران، از زینب شهده تا ام‌سلمه

صفحه 109-125

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5259

مصطفی رستمی؛ معینه السادات حجازی

چکیده در دورة حاضر، گفتمان مسائل مرتبط با زنان به‌مثابة گفتمانی مطرح در عرصة بین‌المللی مهم است. مطرح‌کردن مباحث مربوط به زنان درجایگاه بخش اعظمی از جمعیت جامعه می‌‌تواند در ارتقای سلامت اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، و سیاسی مؤثر باشد. از‌آن‌جا‌که به فعالیت‌‌های بانوان در ابعاد گوناگون اجتماعی، خانوادگی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، و هنری کم‌تر توجه شده ‌است، ضعف چنین مطالعاتی در ایران بیش‌تر به‌چشم می‌‌خورد. در سال‌‌های اخیر زنان ایرانی در دست‌یابی به جایگاه حقیقی خود کوشیده‌‌اند. ظرفیت‌‌ بانوان در عرصة فعالیت‌‌های فرهنگی و هنری برای عوام و خواص پوشیده است.کتاب بانوان خوش‌‌نویس ایران، نوشتة طاهره ملامحمدی، ازجمله آثاری است که گامی برای شناخت و بستری برای باورمندی زن ایرانی فراهم کرده ‌است. معرفی شخصیت و آثار خوش‌‌نویسان بانوی ایرانی در تاریخ دوران اسلامی در ایران حرکت ارزش‌مند ایشان در نگارش این کتاب است. پژوهش حاضر کتاب بانوان خوش‌نویس ایران را از نظر ظاهری و محتوایی بررسی و نقد کرده است.

پژوهشی باستان شناسی

بررسی و نقد کتاب فرهنگ مصور باستان‌شناسی دوران پیش‌ از تاریخ، انگلیسی ـ فارسی (جلد 2)

صفحه 127-150

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5260

کوروش روستایی

چکیده مقالة حاضر نقد شکلی، ساختاری، و محتوایی جلد دوم کتاب فرهنگ مصور باستان‌‌شناسی دوران پیش ‌‌از تاریخ (انگلیسیـ فارسی) است. در این نوشته، با مثال‌‌های متعدد بحث شده که صفت «پیش‌‌ از تاریخ» برای کتاب عنوانی بی‌‌ربط است. اشتباه‌‌های آشکار و ‌‌فراوانی در اطلاعات ارائه‌‌شده، به‌‌ویژه دربارة محوطه‌‌های ایران، دیده می‌‌شود. یکی از ایرادات جدی کهنه‌‌بودن مطالب آن است. هرآن‌چه از محوطه‌‌های ایرانی می‌‌بینیم، آن‌هایی است که بیش از چهاردهه پیش پژوهیده شده است. درنظرنگرفتن اولویت در انتخاب مدخل‌‌ها از ایرادات مهم کتاب است، درحالی‌‌که مدخل‌‌های کم‌ارتباط با باستان‌‌شناسی ایران و خاورنزدیک گاه به‌‌تفصیل بحث شده، مدخل‌‌های مرتبط با باستان‌‌شناسی ایران به‌یقین نادیده گرفته شده‌ است. اطلاعات اشتباه دربارة مدخل‌‌های ایرانی آن‌چنان است که سودمندی این کتاب را برای دانشجویان نه‌‌‌فقط به‌حداقل رسانده، بلکه زیان‌‌بار است. الگوی کلی کتاب به‌شکلی است که گویا کلیت کتاب با گرته‌‌برداری از یکی از نمونه‌‌های خارجی ترجمه و تدوین شده و آن‌گاه مدخل‌‌های ایرانی با اطلاعات مبهم، ناکافی، و در بسیاری موارد اشتباه به آن افزوده شده است. در این نوشته، اطلاعات اشتباه شماری از مدخل‌‌ها با آگاهی‌‌های درست و به‌‌روز توضیح داده شده است.

پژوهشی هنر

نقد کتاب موسیقی ترکیه، تجربۀ موسیقی، بازنمود فرهنگ

صفحه 151-167

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5261

هادی سپهری؛ هومان اسعدی

چکیده کتاب موسیقی ترکیه، تجربة موسیقی، بازنمود فرهنگ شامل اطلاعات کلی در زمینة حیات و فرهنگ موسیقایی کنونی ترکیه با تمرکز بر استانبول است. در این کتاب جزئیاتی دربارة جغرافیای موسیقایی، تاریخ موسیقی، سازها، مفاهیم نظری موسیقی، و تحولات موسیقی در قرن بیستم به‌هم‌راه فصلی دربارة صنعت ضبط و انتشار موسیقی بیان شده است. نویسندة کتاب توانسته از اکثر مباحث فرهنگ موسیقایی کنونی ترکیه مواردی را در کتاب بیان کند و تقریباً تمامی سبک‌‌ها و زمینه‌‌های اجرایی، آموزشی، و انتشاراتی مرتبط با آن‌ها را بیان کرده است. درنتیجه کتاب جامع، نیمه‌تخصصی، مفید، و سودمندی برای هر علاقه‌مندی به موضوع است و مخصوصاً به دانشجویان رشتة قوم‌‌موسیقی‌‌شناسی دیدی کلی از فرهنگ معاصر موسیقی در ترکیه ارائه می‌‌دهد. پس از مطالعه و بررسی کتاب، اشکالاتی مربوط به ترجمه شامل مسائل مرتبط با تلفظ صحیح اصطلاحات زبان ترکی، صورت‌های صحیح نگارشی و اسامی به زبان و نگارش فارسی، و مسائل فنی موسیقایی مشاهده شد که در متن مفصل بیان شده‌ است.

پژوهشی هنر

تحلیل انتقادی کتاب راهنمای نگارش تحلیل فیلم

صفحه 169-185

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5262

علی شیخ مهدی؛ ارسلان مقدس

چکیده کتاب راهنمای نگارش تحلیل فیلم شرحی از چگونگی تحلیل فیلم است و به‌زعم کتاب، ارتباط تنگاتنگ میان اندیشیدن دربارة ‌‌فیلم و نحوة ‌‌نوشتن دربارة آن اساس آن را تشکیل می‌‌دهد. برای رسیدن به این هدف، نویسنده اصطلاحات و مفاهیم تخصصی سینما هم‌چون میزانسن، روایت، زاویة ‌‌دید، و رویکردهای تحلیل فیلم را تعریف می‌کند که آن‌‌ها را براساس تاریخ سینما، سینمای ملی، سینمای ژانر، مؤلف‌‌گرایی، فرمالیسم، و ایدئولوژی می‌‌داند. برای تحلیل و نقد به داشتن چهارچوبی نظری و دستگاه فکری نیاز است که برمبنای آن تحلیل به‌انجام رسد. اما رویکردهای گفته‌شده در کتاب عمده‌‌ترین رویکردها برای تحلیل فیلم نیستند، بلکه تعدادی از آن‌‌هاست و درضمن رویکردهایی مانند فرمالیسم و رویکرد مربوط به ایدئولوژی فاقد مبنای نظری درخور است. به‌‌ویژه رویکرد فرمالیسم که در کتاب با ساختارگرایی یک‌سان انگاشته شده ‌است. ماحصل چنین کاربرد محدودی از رویکردهای تحلیل فیلم نقد فیلم نخواهد بود، بلکه به توصیف و تبیین فیلم خواهد انجامید.

پژوهشی هنر

نقد کتاب عناصر جذابیت در سینمای انیمیشن

صفحه 187-203

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5263

حمید صادقیان؛ گیتی نورالدین نژاد

چکیده انیمیشن رسانه و هنری ترکیبی است که از عناصر بیانی سایر هنرها استفاده می‌‌کند. این ویژگی، علاوه‌بر امکان خلق جهانی فانتزی، جذابیت‌‌های ویژه‌‌ای دارد که می‌‌تواند تمامی گروه‌‌های سنی را مخاطب قرار دهد. به همین دلیل، ضرورت انتشار متون علمی و آموزشی و انطباق آن‌ها با آخرین یافته‌‌ها، با‌توجه‌به پیشرفت روز‌‌افزون شیوه‌‌های تولید، اهمیت این کنکاش را مضاعف می‌‌کند. بررسی عناصر جذابیت در سینمای انیمیشن ضروری، مفید، و ارزش‌مند است. این اثر در بین معدود آثار موجود، با وجود اشکالاتی، از منابع کمک‌آموزشی فارسی برای دانشجویان و علاقه‌مندان انیمیشن به‌شمار می‌‌آید. اگرچه با مطالعة ‌‌پیکربندی مباحث و محتوای کتاب می‌‌توان به مواردی اشاره کرد که اصلاح آن در پیش‌برد اهداف و تقویت مطالب مؤثر است. مواردی نظیر فقدان وحدت سبک در ساختار مطالب، وضوح‌نداشتن ارائة ‌‌مطالب برای مخاطب خاص یا عام، توجه ناکافی به تأثیر دستاوردهای معاصر‌‌، نیاز به تصاویر مناسب برای تکمیل و تبیین مباحث، و نبود ارتباط مناسب بین برخی تصاویر ارائه‌شده با متن آن را در ابعاد گوناگون نقدپذیر کرده است. این ﻣﻘﺎﻟﻪ، پس از ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻜﺎت شکلی، درون‌ﻣﺎﻳﻪ‌‌ﻫﺎ و ﻣﺤﺘﻮای کتاب را تحلیل و بررسی می‌کند.

پژوهشی هنر

نقد و بررسی کتاب طراحی و ارتباطات بصری: ره‌یافتی بر روش‌شناسی بصری

صفحه 205-223

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5267

علیرضا طاهری؛ سحر صادقی

چکیده تفکر خلاق اساسی‌ترین توانایی مغز بشر است. هنرمند طراح از طریق ارتباطات بصری همواره سعی دارد با ایده‌های تازه از هیچ بسیار بیافریند. «برونو موناری» از هنرمندان خلاق و نوآوری است که در سال 1967م تجربیات و آموزش‌های نوآورانه‌ای را روی دانشجویان علاقه‌مند در دانشگاه هاروارد آغاز کرد و تجربیات، موفقیت‌ها، و ناکامی‌هایشان را در کتابی با عنوان طراحی و ارتباطات بصری: ره‌یافتی بر روش‌شناسی بصری با علاقه‌مندان به اشتراک گذاشت. این مقاله کتاب برونو موناری، ترجمة پاینده شاهنده، چاپ سال 1387 را معرفی و بررسی نقادانه می‌کند. بیان نکات تأمل‌برانگیز باهدف سودمندی اثر و معرفی هرچه بهتر و بیش‌تر روش مؤلف درجهت برنامه‌ریزی برای یک دورة کامل تدریس ارتباطات بصری در دانشگاه‌ها و هنرستان‌های کشور از اهداف این مقاله است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی با رویکرد انتقادی و ابزار گردآوری داده‌های کتاب‌خانه‌ای، مقالات، و منابع اینترنتی معتبر است. این کتاب می‌تواند با ارائة خلاقانه‌تر تصاویر و عکس‌ها، دادن نظم و انسجام منطقی به آن‌ها، و حذف و اضافة بخش‌هایی از مطالب بر سودمندی بیش‌تر آن‌ها برای کلیة دروس مرتبط با هنرهای تجسمی بیفزاید.

پژوهشی هنر

نقدی بر کتاب تصویر و کلمه: رویکردهایی به شمایل‌شناسی

صفحه 225-241

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5268

لیلا غفاری؛ جمال عربزاده

چکیده مقالة حاضر نقد کتاب تصویر و کلمه: رویکردهایی به شمایل‌‌شناسی است. اهمیت معرفی و بررسی این اثر در مطالعة آرای اروین پانوفسکی دربارة تصویر، شمایل‌‌نگاری، و شمایل‌‌شناسی، هم‌چنین‌‌ ارائة رویکردهای مرتبط در این زمینه از دیدگاه نظریه‌‌پردازانی مانند آبی واربورگ، هانس بلتینگ، میکه ‌‌بال، و ژرژ دیدی ـ اوبرمان است. این امر امکان تحلیل و مقایسة رویکرد‌‌های مذکور را به‌موازات و در تقابل با یک‌دیگر فراهم می‌کند. این کتاب باهدف آشنایی ‌‌با شمایل‌شناسی به‌منزلة چهارچوب نظری و نوعی روش‌‌شناسی کاربرد دارد. هم‌چنان‌‌که برای آگاهی و آشنایی با آرای موافق و مخالف با آن مناسب خواهد بود.در این مقاله، به‌منظور توصیف محتوا و مفاهیم طرح‌شده در کتاب هر فصل جداگانه بررسی شده است. ضمن این‌که درخلال تشریح مطالب به وجوه شباهت و تمایز دیدگاه‌‌های این نظریه‌‌پردازان با یک‌دیگر اشاره شده و‌ به‌مقتضای مضامین مطرح از سوی نویسنده موارد مرتبط بیان شده است. درنهایت، رویکردهای فوق جمع‌‌بندی شده و نقاط قوت و برخی ابهامات در مفاهیم آمده است.

پژوهشی هنر

هزارتوی ذهن نقد و تحلیل کتاب تصویر و ذهن؛ فیلم، فلسفه و علوم شناختی

صفحه 243-264

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5274

حامد فاردار

چکیده متن حاضر کتاب تصویر و ذهن؛ فیلم، فلسفه و علوم شناختی، تألیف گریگوری کوری، را بررسی می‌کند. رویکرد شناختی یکی از دیدگاه‌های نسبتاً متأخر در زمینة روایت‌شناسی و مطالعات سینمایی است که از دهة 1980م پاگرفت و درپی بررسی فرایندهای ذهنی مخاطب از طریق کاوش عینی در ساز‌و‌کار ادراکی و شناختی انسان است. از‌آن‌جا‌که در دو حوزة روایت‌‌شناسی و علوم شناختی منابع به زبان فارسی اندک بوده است و کتاب‌‌های موجود در زمینة مطالعات سینمایی، اعم از تألیف و ترجمه، کم‌تر به نگرة شناختی پرداخته‌‌اند، ترجمه و چاپ چنین منابعی مغتنم است. در این مقاله سعی شده است پس از معرفی خاستگاه بیرونی اثر و شرح فشرده‌‌ای از محتوای آن، با بررسی شکلی و محتوایی کتاب، ضمن برشمردن امتیازها و نکات آموختنی از روش‌‌شناسی مؤلف، برخی از نتیجه‌‌گیری‌‌ها و خطوط محتوایی کتاب به‌لحاظ انتقادی سنجیده شود. به‌ویژه آن‌که در فاصلة چاپ نسخة اصلی و ترجمة آن به زبان فارسی دگرگونی‌‌های بسیاری در حوزة فناوری‌‌های سینمایی رخ داده است که می‌‌تواند موجب بازاندیشی در برخی از نظریات طرح‌‌شده در کتاب باشد.

پژوهشی هنر

خوانش تحلیلی ـ انتقادیِ کتاب جستارهایی در چیستی هنر اسلامی

صفحه 265-291

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5275

علی اصغر کلانتر؛ صادق رشیدی

چکیده هدف این مقاله نقد محتوایی و شکلی کتاب جستارهایی در چیستی هنر اسلامی (مجموعه‌مقالات و درس‌گفتارها) است. این کتاب ازجمله کتاب‌های مبنایی درمورد گفتمان هنر اسلامی با رویکردهای مختلف است. نویسندگان مقالات این کتاب با طرح مباحث نظری در چهارچوب نگرش‌های تاریخ‌نگارانه، اشراقی، فقهی، عرفانی، جامعه‌شناختی، نشانه‌شناختی، و هرمنوتیک به‌دنبال بررسی ماهیت و چیستی هنر اسلامی بوده‌اند. مسئلة اصلی این مقاله طرح این پرسش بنیادی است که رویکردهای عرفانی و حکمی به‌منزلة گفتمان سنت‌گرا و نیز رویکردهای تاریخ‌گرا به‌منزلة گفتمان‌های توصیف‌محور چگونه می‌توانند هنر اسلامی را تحلیل و تفسیر کنند و از برایند آن روزنه‌های درک و دریافت پیچیدگی‌های گفتمان هنر اسلامی را برای ما آشکار کنند؟ ضرورت و اهمیت نگاه نقادانه به کتاب جستارهایی در چیستی هنر اسلامی به‌منظور تحلیل دقیق‌تر و تبیین سازوکارها و ویژگی‌های رویکردهای مختلف در تحلیل گفتمان هنر اسلامی است. به همین دلیل، نشان‌دادن اهمیت کتاب موردبحث با آشکارسازیِ کارکردهای تحلیلی آن باهدف راه‌نمایی مخاطبان و دانشجویانی که دغدغة مطالعات هنر اسلامی را دارند ضروری است.

پژوهشی باستان شناسی

نقد کتاب مشاهداتی از ارمنستان باستانی و روابط اشکانیان و رومیان

صفحه 293-313

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5277

یاسر ملک زاده؛ سرور خراشادی

چکیده این مقاله کتاب مشاهداتی از ارمنستان باستانی و روابط اشکانیان و رومیان (ترجمۀ پایان‌‌نامة ارشد Perceptions of Classical Armenia: Romano-Parthian Relations, 70 BC-AD 220) را با تطبیق اصل انگلیسی اثر و ترجمة فارسی آن نقد و بررسی کرده است. نویسنده با بررسی اقدامات نظامی امپراتوران دوره‌های مختلف روم از 70پ‌م-200م تلاش کرده با مقایسة نظریات مختلف دربارة سیاست خارجی رومیان در مناطق شرقی و مناقشات سیاسی و خصوصاً نظامی بین رومیان و اشکانیان طی این دوره‌ها تصویر ارائه‌شدة رومیان از اشکانیان را‌‌ بازشناسی کند و از این ره‌گذر انگیزه‌‌های رومیان از نمایاندن اشکانیان درجایگاه دشمن شرقی روم را بررسی کند. نویسنده موضوع بسیار مهمی را انتخاب کرده، اما اثری درجه‌یک حاصل نشده است. در این زمینه آثار مهم و شاخصی در مغرب‌‌زمین منتشر شده که این اثر در قیاس با آن‌ها کاستی‌‌های فراوانی دارد و ترجمة آن نیز چنان ضعف‌‌ مشهودی دارد که بهتر بود هم کتاب مناسب‌تری برای ترجمه انتخاب می‌شد و هم مترجمان آن دقت‌نظر بیش‌تری صرف می‌کردند.

پژوهشی هنر

نقد و بررسی تحلیلی فصل هنرِ کتابِ رساله‌ای درباب انسان

صفحه 315-337

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5278

رضا میرمبین؛ علی مرادخانی؛ عبدالمجید شریف زاده

چکیده «فلسفۀ صورت‌های سمبلیک» ارنست کاسیرر از مهم‌ترین اندیشه‌های نظام‌مند فلسفی در قرن بیستم بود که به‌علل متعدد به‌میزان شایستگی‌اش گسترش نیافت و اصولاً معرفی نشد. یکی از این علل فقدان آثار موجز نویسنده دربارۀ فلسفه‌اش بود. وی در اواخر عمر کتابی برای انگلیسی‌زبانان تألیف کرد که مدخلی بر این تفکر محسوب می‌شود. کتاب An Essay on Man (رساله‌ای درباب انسان) از فرانسوی به فارسی ترجمه شد. ویژگی مهم این اثر فصلی مستقل دربارۀ هنر بود که فیلسوف قبلاً به چنین شکلی فرصت بررسی آن را نیافته بود. مقالۀ حاضر در نظر دارد تا از طریق بررسی متن فارسی با اصل متن انگلیسی فصل مذکور، دشواریابی‌ها یا اشتباهات را تصحیح کند و زمینه‌ای هرچند کوچک برای درک این فصل ارزش‌مند و موجز فراهم آورد. بنابراین هرگز قصد نقد مترجم را ندارد و فقط درپی امکان تسهیل درک مبحث مورد‌نظر برای مخاطب فارسی‌زبان است.

پژوهشی باستان شناسی

نقد کتاب پیدایی و زوال سومین شامپانزه: چگونه میراث حیوانیِ ما بر مسیر زندگی‌مان تأثیر گذارده است؟

صفحه 339-354

https://doi.org/10.30465/crtls.2020.5279

حامد وحدتی نسب

چکیده کتاب پیدایی و زوال سومین شامپانزه: چگونه میراث حیوانی ما بر مسیر زندگی‌‌مان تأثیر گذارده است؟ اثر جرد دایموند از برترین آثار در پیوند زیست‌‌شناسیِ تطوری و پیچیدگی‌‌های فرهنگی جوامع انسانی است. نویسنده در این اثر کوشیده تا ریشۀ بسیاری از رفتارهای اجتماعی انسان‌های امروزین را در زیست‌‌شناسیِ به‌ارث‌رسیده از اجداد کهن انسان‌ها جست‌وجو کند و در این امر بسیار موفق بوده است. یگانه نقطه‌ضعف کتاب به‌‌روزنبودن مطالب آن است؛ موضوعی که دست‌مایۀ نگارش نقد پیش‌رو شده است. در این نوشتار تلاش شده تا در مواردی که کشفیات جدیدتر از زمان نگارش کتاب در تأیید برخی موارد مطرح‌شده از جانب نویسنده نیستند، مطالب بیان و کتاب به‌‌روزرسانی شود. در کتاب، داستان پیدایی و زوال گونۀ انسان به پنج بخش تقسیم می‌‌‌شود. بخش‌های نخست و دوم کتاب (فصول یکم تا هفتم) دربرگیرندۀ شواهد استخوانی، ابزارها، و ژن‌هاست که در قامت مدارک باستان‌شناختی و زیستی عرضه می‌‌شود. بخش سوم (فصول هشتم تا دوازدهم) به ویژگی‌های فرهنگی اشاره می‌‌کند که انسان را از جانوران متمایز کرده است. در دو بخش انتهایی کتاب، نویسنده بر خصایص ویران‌گر گونۀ انسان مروری اجمالی داشته ‌و ریشۀ برخی از این ویژگی‌‌ها را در زیست‌‌شناسی کهن انسان ردیابی کرده ‌است.
 

پژوهشی هنر

نگاهی به فرهنگ و ساختار موسیقی کلاسیک هندوستانی به‌بهانۀ بازخوانی انتقادی کتاب موسیقی شمال هند

صفحه 355-375

https://doi.org/10.30465/crtls.2019.5280

نوید وزیری

چکیده این نوشتار کتابِ موسیقیِ شمالِ هند از مجموعه‌ کتاب‌های تجربة موسیقی؛ بازنمود فرهنگ را بازخوانی کرده است و هدف آن نقد کتابِ مدنظر با‌توجه‌به دوگانۀ مباحث فنی ‌‌ـ ‌‌موسیقایی و اجتماعی ‌ـ ‌موسیقایی بوده است. نظر به این‌که این مقاله با ذکر جزئیات کلیات را کشف می‌‌کند، منطق اجرایی آن قیاسی و اهداف آن تحلیلی، توصیفی، و تطبیقی است. تحلیل داده‌های فنی ـ ‌موسیقایی کتاب فوق با تطبیق برخی مفاهیم موسیقی کلاسیک ایرانی هم‌راه است. نقش ناواژه‌ها و عنصر بداهه‌پردازی در روندِ آفرینش موسیقی کلاسیک هندوستانی از موضوعات موردبررسی و نقد است. جایگاه موسیقی در حیات معنوی هند، تغییرات اجتماعی، و البته تأثیرات آن در موسیقی هند و تأثرات آن از موسیقی هندوستانی دیگر مبحث این مقاله است. با‌عنایت‌به متن کتاب و واکاوی آن می‌توان دریافت که مقولۀ جهانی‌شدگی نه‌فقط بر حیات اجتماعیِ موسیقی هندوستانی، بلکه در خود صوت موسیقایی و مناسبات درون‌صنفی تأثیر داشته است. به‌نظر می‌رسد محتویات صوتی راگاها در موسیقی هندوستانیْ فاقد تعریف قطعی و با طیفی از تعاریف مواجه است که قرائت و سابقۀ ذهنی موسیقی‌دان، به‌انضمام اتمسفر اجرا، در شکل‌گیری آن تعیین‌کننده است. تالا، مرتبط با مقولۀ زمان‌بندی موسیقی هندوستانی، زنجیری است که حلقه‌های آن را هجاهای کلامی می‌سازند و صناعت نوازندگان سازهای نغمگی، سازهای کوبه‌ای، و رقصنده را به یک‌دیگر مرتبط می‌کند.