پژوهشی
علوم سیاسی
مسعود اخوان کاظمی
چکیده
بحث دربارة رابطة دین و دولت یا دین و سیاست در دوران معاصر بیش از هر دورة دیگری، به‌ویژه درمورد دین اسلام، مطرح شده است. این درحالی است که مسلمانان در بخش اعظم دوران‌های تاریخی پس از صدر اسلام دارای دولت‌هایی دینی بوده‌اند که یا با وصف اسلامی متصف می‌شده‌اند یا خود را به اسلام منتسب می‌کرده‌اند. بااین‌حال، وجود و استمرار دولت‌هایی ...
بیشتر
بحث دربارة رابطة دین و دولت یا دین و سیاست در دوران معاصر بیش از هر دورة دیگری، به‌ویژه درمورد دین اسلام، مطرح شده است. این درحالی است که مسلمانان در بخش اعظم دوران‌های تاریخی پس از صدر اسلام دارای دولت‌هایی دینی بوده‌اند که یا با وصف اسلامی متصف می‌شده‌اند یا خود را به اسلام منتسب می‌کرده‌اند. بااین‌حال، وجود و استمرار دولت‌هایی با عناوین یا ظواهر اسلامی در جغرافیای دنیای اسلام و درطی تاریخ جوامع اسلامی، هرگز نه از دید مسلمانان و نه از منظر اندیشمندان اسلامی، به این معنا نبوده است که این دولتها مصداق عینی تام و تمامی از «دولت در اسلام» بوده‌اند. به همین لحاظ، همواره این ضرورت احساس شده است که دولتهای مسلمانان درطی تاریخ، بهمثابة یک امر واقع، با دولت در اسلام، بهمثابة یک حقیقت، مقایسه و بررسی تحلیلی ـ تطبیقی شوند تا میزان انطباق یا انحراف این دولتها از دولت معیار اسلامی مشخص شود. به این منظور، مقالة حاضر ضمن بررسی و تحلیل کتاب تاریخ تحول دولت در اسلام و طرح مباحثی بنیانی در زمینة مبانی، اهداف، و عملکردهای دولت پیامبر اسلام، بهعنوان دولت معیار اسلامی، تلاش بهعمل میآورد تا میزان موفقیت اثر مذکور را در دستیابی به هدف مدنظر آن سنجش و ارزیابی کند.
پژوهشی
علوم سیاسی
فرزاد آذرکمند
چکیده
کتاب جامعهشناسی مدرنیته؛ آزادی و انضباط روایتی از مدرنیته ارائه می‌دهدکه برمبنای آن، تاریخ مدرنیتة متأخر برپایة هم‌زمانی سلطه و آزادی بنا شده است و در آن عنصر انضباط نقش محوری را ایفا میکند. سؤال این است که انتقادات وارد بر مدرنیته از منظر بررسی آزادی و انضباط کدام‌اند و چه راه‌کاری برای غلبه بر آنان وجود دارد؟ مهمترین ...
بیشتر
کتاب جامعهشناسی مدرنیته؛ آزادی و انضباط روایتی از مدرنیته ارائه می‌دهدکه برمبنای آن، تاریخ مدرنیتة متأخر برپایة هم‌زمانی سلطه و آزادی بنا شده است و در آن عنصر انضباط نقش محوری را ایفا میکند. سؤال این است که انتقادات وارد بر مدرنیته از منظر بررسی آزادی و انضباط کدام‌اند و چه راه‌کاری برای غلبه بر آنان وجود دارد؟ مهمترین یافتههای پژوهش حاضر این است که اثر مزبور روایتی جدید از جامعة مدنی ارائه میدهد که مدرنیتة مبتنیبر انضباط و آزادی را بهچالش می‌کشد و خواهان جامعهزدایی و رسیدن به نوعی مدرنیزاسیون جدید است. در این جامعة مطلوب، مدرنیتة جدید برپایة تشکیل جماعتهای گذرا و موقتی می‌تواند راهی برای رهایی از وضع انضباطی مدرنیته تلقی شود. روش مورداستفاده در پژوهش حاضر توصیفی ـ تحلیلی است که با گردآوری مطالب بهصورت اسنادی و کتابخانهای انجام شده است.
پژوهشی
علوم سیاسی
اکبر اشرفی
چکیده
این کتاب سیر تاریخی مبارزات امام خمینی را موردبررسی قرار داده است. در این بررسی، نویسنده از قلم ساده و روانی استفاده کرده که برای تمام مخاطبان کتاب قابل‌فهم است، گرچه برخی از حوادث اثرگذار در روند انقلاب اسلامی ایران را از قلم انداخته است. ازسوی‌دیگر، عنوانی که برای کتاب انتخاب شده است عنوانی تئوریک با استفاده از مفهوم «گفتمان» ...
بیشتر
این کتاب سیر تاریخی مبارزات امام خمینی را موردبررسی قرار داده است. در این بررسی، نویسنده از قلم ساده و روانی استفاده کرده که برای تمام مخاطبان کتاب قابل‌فهم است، گرچه برخی از حوادث اثرگذار در روند انقلاب اسلامی ایران را از قلم انداخته است. ازسوی‌دیگر، عنوانی که برای کتاب انتخاب شده است عنوانی تئوریک با استفاده از مفهوم «گفتمان» است، درحالیکه مؤلف مسائل نظری مربوط به «گفتمان» را در این کتاب مطرح نکرده است و اساساً روش تحقیقْ روش گفتمانی نیست و لذا بهتر بود که از عنوانی تاریخی برای اثر خویش بهره می‌برد. در این مقالة انتقادی، ضمن ارائة خلاصهای از اثر مذکور، نقدهای روشی و محتوایی وارد بر کتاب نیز در بندهای مختلف مطرح شده است. عمدهترین نقد وارد بر این اثر آن است که عنوان کتاب اندیشه‌‌ای است، درحالیکه محتوا و روش بهکاررفته در آن تاریخی است. هم‌چنین، در تبیین انقلاب اسلامی از منظر امام خمینی میبایست تئوری انقلاب اسلامی موردنظر امام خمینی از ره‌گذر اندیشة سیاسی ایشان مطالعه میشد، که از این امر غفلت شده است.
پژوهشی
علوم سیاسی
سیده مطهره حسینی؛ فاطمه عیدی؛ رضیه موسوی فر
چکیده
«آنا زلکینا» در کتاب جنبشهای اسلامی در قفقاز شمالی (دراصل با عنوان در جست‌وجوی خدا و آزادی؛ واکنش صوفیان به پیش‌روی روسیه در قفقاز شمالی) به رابطة حوزة اندیشهها و گسترة واقعیت‌ها به‌ویژه این موضوع می‌پردازد که دین چگونه می‌تواند ارزش‌ها، نظام اجتماعی، و فرهنگ حقوقی جامعه را دگرگون کند. توجه ویژة کتاب به تأثیر حلقه‌ای ...
بیشتر
«آنا زلکینا» در کتاب جنبشهای اسلامی در قفقاز شمالی (دراصل با عنوان در جست‌وجوی خدا و آزادی؛ واکنش صوفیان به پیش‌روی روسیه در قفقاز شمالی) به رابطة حوزة اندیشهها و گسترة واقعیت‌ها به‌ویژه این موضوع می‌پردازد که دین چگونه می‌تواند ارزش‌ها، نظام اجتماعی، و فرهنگ حقوقی جامعه را دگرگون کند. توجه ویژة کتاب به تأثیر حلقه‌ای عرفانی، سیاسی، و تاریخی است که با هدف مطالعة قفقاز در آستانة حملة روسها تهیه و تدوین شده است. در این مقاله، ضمن مطالعة بخشهای مختلف کتاب و محتوای آن، فحوای کلام زلکینا از بحث دربارة تصوف در روسیه بررسی شده و با بیان ضعف‌ها و کاستیهای محتوایی کتاب، نقاط قوت آن و فصول بدیعش نیز معرفی شده است. اشکالات ترجمهای کتاب نیز در بخش نقد شکلی در پایان این نوشته آمده است. روش مطالعاتی مقاله اسنادی و مراجعه به منابع کتابخانهای است. نتیجهگیری مقاله نشان میدهد که رویکرد سیاسیِ هویتِ فرهنگی مسلمانان منطقة قفقاز تصوف را بهمثابة بستر مقاومت مسلمانان آسیای مرکزی و قفقاز دربرابر حاکمان مستبد و ضد دین به‌کار گرفته است.
پژوهشی
علوم سیاسی
عباس خلجی
چکیده
این مقاله، با رویکردی تحلیلی ـ انتقادی، دربارة کتاب جامعه‌های ماقبل‌صنعتی یا کالبدشکافی جهان پیشامدرن، نوشتة پاتریشیا کرون، به داوری پرداخته و هدف اصلی آن ارزیابی انتقادی رویکرد نظری و محتوای کتاب است. بنابراین، روش علمی، رویکرد نظری، و داده‌‌های تاریخی و تحلیل محتوایی کتاب ارزیابی شده، نقاط قوت و برجستگی‌ها و ضعف‌ها و کاستیهای ...
بیشتر
این مقاله، با رویکردی تحلیلی ـ انتقادی، دربارة کتاب جامعه‌های ماقبل‌صنعتی یا کالبدشکافی جهان پیشامدرن، نوشتة پاتریشیا کرون، به داوری پرداخته و هدف اصلی آن ارزیابی انتقادی رویکرد نظری و محتوای کتاب است. بنابراین، روش علمی، رویکرد نظری، و داده‌‌های تاریخی و تحلیل محتوایی کتاب ارزیابی شده، نقاط قوت و برجستگی‌ها و ضعف‌ها و کاستیهای آن معرفی می‌شود. برای نیل به هدف، بخش انتقادی مقاله در سه بخش شکلی، روشی، و محتوایی سامان‌‌دهی شده است. کتاب از نقاط قوتی برخوردار است: نویسنده با قوة تخیل قوی، تصویرپردازی دقیق، و تحلیل اجتهادی از شرایط تاریخی ماقبل‌صنعتی ویژگی‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، و اقتصادی جوامع پیشامدرن را تبیین کرده و نقش و جایگاه سیاست، حکومت، فرهنگ، جامعه، فرد، و دین آن را توصیف کرده است. برخی ضعف‌های اثر عبارت است از این‌که فاقد چهارچوب نظری و روششناسی است و ارجاع و استناد خاصی به منابع معتبر علمی نشده است؛ فرایند گذار تدریجی زندگی روستایی از دهکده به شهر تبیین نشده است؛ دین برساخته‌ای بشری ارزیابی شده و سکولاریسم علمی را ترویج میکند؛ نقش خانواده و خانوار در نظام اقتصادی و شیوة تولید پیشامدرن کم‌رنگ است؛ نقش علم و پیشرفت علمی بشر دیده نشده است؛ رویکرد اروپامحوری بر ساختار کتاب حاکم است و اروپا مرکز تحولات تاریخی بشر معرفی می‌شود؛ نقش استعماری کشورهای اروپایی در جوامع شرقی نادیده انگاشته شده است. انتظار میرود در چاپ بعدی، مقدمة مستند مترجم بخشی از کاستیهای آن را برطرف کند.
پژوهشی
علوم سیاسی
فرهاد زیویار؛ مصطفی رضائی حسین آبادی؛ امیر اعتمادی بزرگ
چکیده
اهم موضوع‌های مطرح در ساحت اندیشة سیاسی مدرن چیستی و چگونگی پیوند مفاهیم اساسی هم‌چون جهان هستی، انسان، مذهب، جامعه، دولت، و حکومت است که محققان علم سیاست در ایران همواره تفسیری درخور از آن ارائه داده‌اند. علیرضا اسمعیل‌‌زاد در کتاب اندیشه‌های سیاسی غرب در دوران مدرنِ، با نگاهی نسبتاً جامع، تحولات اندیشۀ سیاسی در غرب را از قرن ...
بیشتر
اهم موضوع‌های مطرح در ساحت اندیشة سیاسی مدرن چیستی و چگونگی پیوند مفاهیم اساسی هم‌چون جهان هستی، انسان، مذهب، جامعه، دولت، و حکومت است که محققان علم سیاست در ایران همواره تفسیری درخور از آن ارائه داده‌اند. علیرضا اسمعیل‌‌زاد در کتاب اندیشه‌های سیاسی غرب در دوران مدرنِ، با نگاهی نسبتاً جامع، تحولات اندیشۀ سیاسی در غرب را از قرن هفدهم میلادی تا وضعیت پسامدرن به‌رشتۀ تحریر درآورده است. پیش‌فرض اصلی در نقد این کتاب بر ضرورت تولید چنین آثاری استوار است، زیرا وجود انبوهی از کتاب‌ها در زمینۀ اندیشۀ سیاسی غرب، اعم از تألیف و ترجمه، اهمیت نوآوری در تولید آثار جدید را دوصدچندان میکند؛ بدین معنا که آیا اساساً ضرورتی تازه برای بازاندیشی در این عرصه وجود دارد؟ و آیا در این کتاب دریچه‌ای نو بر اندیشۀ سیاسی غرب گشوده شده است؟ فارغ از نقاط قوت، کتاب به‌لحاظ طبقه‌‌بندی زمانی، محتوایی، موضوعی، چگونگی شکلگیری و تحول اندیشة سیاسی مدرن در غرب، انتخاب متفکران سیاسی، و روششناسی تحلیل و تفسیر یافته‌‌ها ایرادهایی دارد؛ برای مثال، نادیدهگرفتن بنیان‌‌های نظری پیدایی اندیشۀ سیاسی مدرن هم‌چون رنسانس؛ اشاره‌نکردن به نظریه‌های متفکرانی چون لوتر، ماکیاولی و هابز؛ نداشتن رویکرد جامعه‌شناسانه؛ و ازهمه‌مهم‌تر مغفول‌ماندن بنیان‌‌های اساسی تفکر سیاسی مدرن ازجمله چیستی سیاست، دولت، حاکمیت، هویت، ملیت و... در ساحت اندیشه‌‌ای متفکران سیاسی غرب از برجسته‌ترین کاستیهای کتاب به‌شمار میرود.
پژوهشی
علوم سیاسی
سلمان صادقی زاده
چکیده
شبکه‌های خشم و امید در زمرۀ تازه‌‌ترین آثاری است که به تبیین جنبشهای اجتماعی جدید می‌پردازد. «جنبشهای اجتماعی جدید» اصطلاحی بود که آلن تورن برای توصیف اشکال نوین تحول‌‌خواهی اجتماعی در «جامعۀ پساصنعتی» به‌کار برد و آن را از «جنبشهای اجتماعی» در «جامعۀ صنعتی» متمایز کرد. تورن و شاگردانش یعنی کاستلز ...
بیشتر
شبکه‌های خشم و امید در زمرۀ تازه‌‌ترین آثاری است که به تبیین جنبشهای اجتماعی جدید می‌پردازد. «جنبشهای اجتماعی جدید» اصطلاحی بود که آلن تورن برای توصیف اشکال نوین تحول‌‌خواهی اجتماعی در «جامعۀ پساصنعتی» به‌کار برد و آن را از «جنبشهای اجتماعی» در «جامعۀ صنعتی» متمایز کرد. تورن و شاگردانش یعنی کاستلز و ملوچی این جنبشها را در بستر کاملاً متفاوتی از مناسبات اجتماعی بررسی کردند، هرچند روش آن‌ها در این کار یک‌سان نبود. اندیشمندان دیگری مانند اوفه بر روابط اقتصادی تأکید کردند و انگلهارت و پاکولسکی بر ماهیت فرهنگی این جنبشها متمرکز شدند. کاستلز در شبکه‌های خشم و امید از جامعۀ شبکه‌‌ای سخن می‌گوید که نمایان‌گر مناسباتی جدید و دربرگیرندۀ ابرشبکۀ ضدقدرت دربرابر ابرشبکۀ قدرت است. جنبشها در جامعۀ شبکه‌‌ای ماهیت دورگه‌ای یافته و به دو فضای جریان‌ها و مکان‌ها تقسیم شده‌اند که نتیجۀ آن پیدایی الگوی جدیدی از کنش جمعی است. الگویی که کاستلز از آن برای تحلیل جنبشها در عصر اینترنت بهره می‌برد و تحولات ایسلند، تونس، مصر، سوریه، اسپانیا، و آمریکا را ذیل آن بازشناسایی میکند. برجستگی این اثر در ارائۀ چهارچوب نظری منسجمی برای تبیین سازوکارهای جنبش و کاستی آن در نادیدهگرفتن منطق روابط اجتماعی تولید و مصرف در جوامع موردبررسی است.
پژوهشی
علوم سیاسی
ابراهیم طاهری
چکیده
امواج انقلابی همواره هم‌چون چالشی علیه نظام‌های سیاسی عمل کرده است. اوج این انقلاب‌ها در قرن بیستم بود. در قرن بیست‌ویکم نیز انقلاب‌ها به چالشی جدی علیه نظام‌های سیاسی منطقۀ خاورمیانه تبدیل شد. برای تبیین چرایی و چگونگی وقوع انقلاب نظریه‌ها و مدل‌های عام انقلاب از سوی اندیشمندان علوم سیاسی ارائه شده است. این امر به‌ویژه نزد جامعه‌شناسان ...
بیشتر
امواج انقلابی همواره هم‌چون چالشی علیه نظام‌های سیاسی عمل کرده است. اوج این انقلاب‌ها در قرن بیستم بود. در قرن بیست‌ویکم نیز انقلاب‌ها به چالشی جدی علیه نظام‌های سیاسی منطقۀ خاورمیانه تبدیل شد. برای تبیین چرایی و چگونگی وقوع انقلاب نظریه‌ها و مدل‌های عام انقلاب از سوی اندیشمندان علوم سیاسی ارائه شده است. این امر به‌ویژه نزد جامعه‌شناسان انقلاب رایج است. حسین بشیریه، استاد سابق دانشگاه تهران با حوزۀ تخصصی جامعهشناسی سیاسی، سعی در ارائۀ مدل‌های عام تحلیلی در این زمینه دارد. کتاب از بحران تا فروپاشی: کندوکاوی در ماندگاری یا آسیبپذیری نظام‌های سیاسی وی که با این رویکرد به‌رشتۀ تحریر درآمده است در این پژوهش بررسی و نقد خواهد شد. به این منظور، ابتدا کلیاتی درمورد اثر و نویسنده ارائه خواهد شد؛ سپس در دو محور جداگانه امتیازهای شکلی و محتوایی اثر بررسی می‌شود؛ و نهایتاً با رویکردی انتقادی به کاستیهای شکلی و محتوایی کتاب اشاره می‌شود؛ نتیجهگیری بخش پایانی این نوشتار را به خود اختصاص میدهد.
پژوهشی
علوم سیاسی
مهدی فدایی مهربانی؛ زانیار ابراهیمی
چکیده
کتاب سرچشمهها و دکترین فاشیسم یکی از اساسی‌‌ترین متون فاشیسم است که به‌قلم مهمترین فیلسوف فاشیسم یعنی جیوانی جنتیله نگاشته شده است. اهمیت کتاب در درجۀ نخست به‌دلیل ارائۀ توجیهی نظری از فاشیسم به‌مثابۀ ایدئولوژی است. ما در این مقاله، ضمن بررسی ایده‌‌های مختلف مطرح‌شده از سوی جنتیله در کتاب، منطق درونی آن را در توجیه ایدئولوژی ...
بیشتر
کتاب سرچشمهها و دکترین فاشیسم یکی از اساسی‌‌ترین متون فاشیسم است که به‌قلم مهمترین فیلسوف فاشیسم یعنی جیوانی جنتیله نگاشته شده است. اهمیت کتاب در درجۀ نخست به‌دلیل ارائۀ توجیهی نظری از فاشیسم به‌مثابۀ ایدئولوژی است. ما در این مقاله، ضمن بررسی ایده‌‌های مختلف مطرح‌شده از سوی جنتیله در کتاب، منطق درونی آن را در توجیه ایدئولوژی فاشیسم در ایتالیا بازگو خواهیم کرد. سعی ما این خواهد بود که تاحد امکان نشان دهیم سامانۀ نظری جنتیله در ارائۀ الگویی نظری برای پشتیبانی فاشیسم در ایتالیا موفق بوده است یا خیر. ایدۀ اصلی مقاله این است که اندیشۀ سیاسی جنتیله بهسبب ماهیت ایدئولوژیک خود واقعیت را مصادرهبهمطلوب و وارونه تفسیر میکرد و این عدم تطابق با واقعیت، که تجربۀ فاشیسم نیز سنخی از آن است، حاکی از این نکته بود که تفکر ایدئولوژیک، افراطگرایی، و خشونت هرگز نمیتواند به سیاستی بادوام بدل شود. اگرچه خشونت و افراط در کوتاهمدت باعث کسب قدرت می‌شود، در بلندمدت به سیاستی علیه خود بدل می‌شود. چنانکه در نتیجهگیری آوردهایم، کاربست خشونت در سیاست فاشیستی یکی از اصول اندیشۀ سیاسیِ جنتیله است که درنهایت در حفظ فاشیسم نافرجام ماند.
پژوهشی
علوم سیاسی
میثم قهرمان
چکیده
دغدغۀ اصلی این نوشتار مقابله با عقلانیت حاکم بر علوم انسانی است که تألیفات و کلاس‌های درس «فوکوی بی‌خطر و به‌هنگام» را ممکن میکند، عقلانیتی که فوکو را برای بازتولید روابط استاد ـ دانشجویی و نگارش رساله‌ها و کتب علمی از آنِ خود کرده است. طبق این عقلانیت، ابتدا فوکو دوره‌بندی می‌شود و سپس این دوره‌ها توسط استادی تدریس می‌شوند ...
بیشتر
دغدغۀ اصلی این نوشتار مقابله با عقلانیت حاکم بر علوم انسانی است که تألیفات و کلاس‌های درس «فوکوی بی‌خطر و به‌هنگام» را ممکن میکند، عقلانیتی که فوکو را برای بازتولید روابط استاد ـ دانشجویی و نگارش رساله‌ها و کتب علمی از آنِ خود کرده است. طبق این عقلانیت، ابتدا فوکو دوره‌بندی می‌شود و سپس این دوره‌ها توسط استادی تدریس می‌شوند که بهمنزلۀ سوژه روبهروی ابژۀ فوکو قرار گرفته است و شیوۀ ارجاعات علمی را بهطور دقیقی رعایت میکند؛ درحالیکه فوکوی حقیقی (حقیت نه به‌معنای ارجاعات دقیق سوژه به ابژۀ آثار فوکو) فوکوی نابههنگامی است که در زمانِ حال زیستی درون‌ماندگار را توسعه میدهد. بنابراین، برای مقابله با فوکوی دانشگاهیشده باید خوانشی از فوکو ارائه داد که دارای هیچ دورهبندیای نیست (حتی نباید دوره‌ها را مرتبط با یکدیگر فهم کرد)، زیرا این دورهبندیکردنها فضا را برای بهتسخیر درآوردهشدنِ فوکو توسط نیروهای عقلانیت دانشگاهی فراهم میکند. درنتیجه، باید روش فوکو را سوژه‌شدن و تولید مدام امر نابههنگام دانست که سوژهمنقادسازیهای دانش و روابط قدرت درونماندگارِ سوژه به‌مثابۀ زیستی درونماندگارند.
پژوهشی
علوم سیاسی
شروین مقیمی زنجانی
چکیده
در این مقاله کوشش خواهیم کرد تا رسالۀ مهم رابرت فیلمر با عنوان پدرسالار را بررسی کنیم. این متنی بسیار اساسی در تاریخ اندیشۀ سیاسی است و به یک معنا یکی از مهمترین منابعی است که فیلسوفان سیاسی مدرن اولیه در انگلستان به‌شدت به آن واکنش نشان دادند. به‌زعم ما رسالۀ فیلمر به‌نوعی در زمرۀ آخرین کوشش‌های نظام‌مند و منسجم در دفاع از انگارۀ ...
بیشتر
در این مقاله کوشش خواهیم کرد تا رسالۀ مهم رابرت فیلمر با عنوان پدرسالار را بررسی کنیم. این متنی بسیار اساسی در تاریخ اندیشۀ سیاسی است و به یک معنا یکی از مهمترین منابعی است که فیلسوفان سیاسی مدرن اولیه در انگلستان به‌شدت به آن واکنش نشان دادند. به‌زعم ما رسالۀ فیلمر به‌نوعی در زمرۀ آخرین کوشش‌های نظام‌مند و منسجم در دفاع از انگارۀ «سیاست به‌مثابۀ امری طبیعی» و مستدلساختن حق الهی شاهان برای حکومت بود. ما نشان میدهیم که دفاع فیلمر از سیاست در این معنا، باوجود ائتلافهای تاکتیکیای با تلقی فیلسوفان سیاسی قدمایی از سیاست داشت، بهواسطۀ ابتنای تاموتمام بر زمینهای وحیانی، از حیثی اساسی با آن متفاوت بود. درواقع، به‌نظر ما فهم رسالۀ پدرسالار فیلمر از منظر نبرد رتوریکال میان حاملان فکر سیاسی جدید و مدافعان دریافتهای قدمایی بهتر امکانپذیر است. دربارۀ ترجمۀ فارسی اثر نیز به‌نظر می‌رسد که بهواسطۀ خصلت غیرتحتاللفظی آن که از مفروضات مترجم نشئت میگیرد، بدفهمیها و نیز معادلهای خطایی در متن راه پیدا کرده است.
پژوهشی
علوم سیاسی
علیرضا ملائی توانی؛ ساره عسگری
چکیده
این مقاله به نقد صوری و محتوایی کتاب زنان در عرصة قانون‌گذاری ایران (1395-1285ش) نوشتة منوچهر نظری اختصاص یافته است. این کتاب از معدود پژوهش‌های منتشرشده با موضوع حق رأی زنان به‌شمار میرود؛ ازاین‌رو، درخور توجه و تأمل است. مهمترین نقدهای صوری وارد بر این اثر عبارت از این است که مؤلف رسم امانت‌داری را به‌جا نیاورده است؛ برخی مطالب ...
بیشتر
این مقاله به نقد صوری و محتوایی کتاب زنان در عرصة قانون‌گذاری ایران (1395-1285ش) نوشتة منوچهر نظری اختصاص یافته است. این کتاب از معدود پژوهش‌های منتشرشده با موضوع حق رأی زنان به‌شمار میرود؛ ازاین‌رو، درخور توجه و تأمل است. مهمترین نقدهای صوری وارد بر این اثر عبارت از این است که مؤلف رسم امانت‌داری را به‌جا نیاورده است؛ برخی مطالب و نقل‌قول‌های مهم یا کاملاً فاقد استناد است یا فاقد استنادهای صحیح. در بسیاری موارد به‌جای بهره‌گیری از متون دست‌اول از پژوهش‌های دست‌دوم استفاده شده است و گاه پژوهش‌های دست‌دوم به‌مثابۀ منبع واسط عامدانه حذف شده و نویسنده بی‌آن‌که خود به منابع دست‌اول رجوع کرده باشد به آن‌ها استناد کرده است. ازجمله نقدهای محتوایی میتوان به این موارد اشاره کرد: ناهم‌خوانی عنوان با محتوا؛ فقدان منابع دست‌اول و اصلی چون اسناد، مشروح مذاکرات، نشریات، خاطرات، گزارش‌های رسمی، و تاریخ‌نگاری‌های هم‌زمان؛ بی‌توجهی مؤلف به سیر رخدادها و وقایعی که طی 57 سال به کسب حق رأی زنان منجر شد؛ فقدان تحلیل برخی رخدادها و عبور شتاب‌زده، سطحی، و گذرا از بسیاری وقایع و دیدگاه‌ها، و نیز تناقض‌گویی‌هایی که در برخی تحلیل‌ها ارائه شده است. باتوجه‌به جمیع نقدهای صوری و محتوایی وارده میتوان گفت که کتاب برخلاف عنوان پرطمطراقش حتی از ارائة گزارشی دقیق از وقایع منجر به حق رأی زنان ناتوان است.
پژوهشی
علوم سیاسی
رضا نجف زاده
چکیده
این مقاله به معرفی و ارزیابی رسالۀ الهیاتی ـ سیاسی اسپینوزا اختصاص دارد. این رساله یکی از گران‌سنگ‌ترین رسایل دوران روشن‌گری است و نمودارِ جدال قدیم و جدید در اروپای قرن هفدهم است. رساله شامل هرمنوتیک تاریخی شریعت و تقریر فلسفۀ سیاسی جمهوری‌‌خواهانۀ اسپینوزاست. فصول الهیاتیِ این رساله و نیز فصول سیاسی آن حاوی مباحثی است که برای ...
بیشتر
این مقاله به معرفی و ارزیابی رسالۀ الهیاتی ـ سیاسی اسپینوزا اختصاص دارد. این رساله یکی از گران‌سنگ‌ترین رسایل دوران روشن‌گری است و نمودارِ جدال قدیم و جدید در اروپای قرن هفدهم است. رساله شامل هرمنوتیک تاریخی شریعت و تقریر فلسفۀ سیاسی جمهوری‌‌خواهانۀ اسپینوزاست. فصول الهیاتیِ این رساله و نیز فصول سیاسی آن حاوی مباحثی است که برای جامعۀ ایرانیِ درگیر مباحث سیاستِ دینی و دینِ سیاسی می‌تواند سودمند باشد. مطالعات اسپینوزایی در ایران در مقایسه با سنتهای آنگلوساکسون، یهودی، و فرانسوی چندان قابلتوجه نبوده است. این مطالعات درقالب تألیف و ترجمه در دهۀ 1390 جدیتر شده است. ترجمۀ رساله، به‌قلم علی فردوسی، در ایران فینفسه کار سترگی است، اما نقدهایی نیز بر آن وارد است. به چند دلیل ترجمۀ دکتر فردوسی را نمیتوان پایان راه دانست: زبانِ گاهی مغلق و نامأنوس، یکساننبودن معادلها، جاافتادگی برخی جملات و کلمات خصوصاً بهعلت تکیۀ صِرف بر ترجمۀ انگلیسی سیلوِرتورن و ایزرائل و عدم مراجعه به متن لاتین این رساله.
پژوهشی
علوم سیاسی
حمید نساج
چکیده
کتاب ملتها مهم‌‌اند یک دفاعیۀ پرشور از ملی‌‌‌گرایی در عصری است که کتاب آن را موسوم به جهان‌وطنی می‌داند. گریک کلهون جهان‌‌‌‌باوری را خیالی خام و ملت‌‌‌‌باوری را واقع‌بینی می‌نامد. شکلگیری یک دولت ـ شهر جهانی و دموکراتیک را «آرمانی دل‌فریب اما دست‌نیافتنی» می‌نامد و مدعی می‌شود که «اکنون، ...
بیشتر
کتاب ملتها مهم‌‌اند یک دفاعیۀ پرشور از ملی‌‌‌گرایی در عصری است که کتاب آن را موسوم به جهان‌وطنی می‌داند. گریک کلهون جهان‌‌‌‌باوری را خیالی خام و ملت‌‌‌‌باوری را واقع‌بینی می‌نامد. شکلگیری یک دولت ـ شهر جهانی و دموکراتیک را «آرمانی دل‌فریب اما دست‌نیافتنی» می‌نامد و مدعی می‌شود که «اکنون، در نخستین دهۀ سدۀ بیستویک، گفتمان جهانیشدن مهآلودتر از آنی است که در دهۀ 1990 بود». در این نوشتار کوتاه، پانزده نقد به مدعای نویسنده طرح شده است. در مهمترین نقد به این امر اشاره شده که رشد ملی‌‌‌گرایی افراطی در آمریکا و اروپا را نمیتوان به‌مثابۀ شکست جهان‌وطنی دانست؛ چراکه تحولات اجتماعی عموماً در مسیری سینوسی، آمیخته با مقاومت، و در فرایندی همراه با فرازوفرود پیش خواهد رفت؛ ظهور ترامپ، برگزیت، و مانند آن بخشی از مقاومت رخداده در مسیر جهانیشدن و کاملاً طبیعی است. هنوز هم از این مقاومتها و چهبسا شدیدتر در راه است، اما در نگاه کلانتر روند کلی هنوز بهنفع جهانیشدن است و ملی‌‌‌گرایی را تقدیری جز افول نیست.
پژوهشی
علوم سیاسی
قدیر نصری
چکیده
نایجل واربرتون در کتاب آزادی به نکته‌هایی توجه کرده است که از حیث ژرف‌بینی، کاربردی‌سازی مفهوم آزادی برای دنیا و انسان امروز، و مخصوصاً از لحاظ بررسی مقایسه‌ای کم‌‌نظیر است. نوشتار حاضر با اذعان به اهمیت فوق‌العادۀ «آزادی» به سنجش آورده‌ها و دشواره‌های کتاب واربرتون پرداخته و درپی پاسخ به این پرسش است که مبحث آزادی در ...
بیشتر
نایجل واربرتون در کتاب آزادی به نکته‌هایی توجه کرده است که از حیث ژرف‌بینی، کاربردی‌سازی مفهوم آزادی برای دنیا و انسان امروز، و مخصوصاً از لحاظ بررسی مقایسه‌ای کم‌‌نظیر است. نوشتار حاضر با اذعان به اهمیت فوق‌العادۀ «آزادی» به سنجش آورده‌ها و دشواره‌های کتاب واربرتون پرداخته و درپی پاسخ به این پرسش است که مبحث آزادی در جهان امروز چه نقصان‌ها و ابهام‌هایی داشت که واربرتون را به‌سمت تأمل در اعماق و سازوکار آن سوق داده است؟ مگر نه این‌که صدها سال است درباب موضوع آزادی و حدود و شروط آن بحث می‌شود؟ مسئله‌هایی چون آزادی چه کسی، آزادی دربرابر چه نیرویی، آزادی برای چه، آزادی در چه حد و حوزه‌ای، شروط آزادی، و مهم‌تراز‌همه آزادی با چه امکانی و کدامین قسم از آزادی (آزادی در درون و از بند تعصب و غریزه یا آزادی قانونی در بیرون) که پرسش‌هایی جاودانه‌اند و اندیشۀ بشر اندیشه‌ورز، از پیش‌سقراطیان تا امروزیان، را به‌خود مشغول داشته است. پاسخ موقتی که بعد از مطالعۀ کتاب واربرتون به ذهن نگارنده نشسته و این نوشتار بدان اختصاص یافته این است که واربرتون آزادی مطرح در سنت اندیشۀ سیاسی غرب را از مرحلۀ انتزاعی/ تئولوژیک به ساحت پراکسیس می‌کشد و نهاد آزادی را تأسیس میکند. به‌سخن‌بهتر، واربرتون آزادی را از حوزۀ فلسفۀ سیاسی به میدان علم سیاست برمی‌کشد و با تأسیس نهاد و نهال آزادی سامان زندگی در دنیای مدرن را رقم می‌زند. تلقی سیاسی/ تأسیسی بدین معناست که نگاه واربرتون به موضوع آزادی نگاهی آسیب‌شناسانه (pathologic) و کاربستی (usage) است. بدین مضمون که واربرتون قصد آن کرده است که آزادی انتزاعی و تشریفاتی را زمینی ببیند و این سؤال را بپرسد که چرا انسان‌های امروزین آزادی را غالباً در معنای غریزی و راحت‌طلبانۀ آن می‌فهمند؛ مثلاً آزادی در انتخاب سوژه‌های هیجانی را به آزادی از بند غرایز درون و آزادی به‌معنای تأمل و ژرف‌اندیشی را در یک اثر هنری ترجیح می‌دهند.
پژوهشی
علوم سیاسی
رضا نصیری حامد
چکیده
الیناسیون یا ازخودبیگانگی از مفاهیم مهم فلسفی و اجتماعی از هگل به بعد بوده است که در دوران اخیر تاحدودی از اقبال و توجه بدین مفهوم کاسته شده بود. کتاب ازخودبیگانگی راهل یگی، با بازخوانی این مفهوم براساس رویکردی فلسفی و اجتماعی، سابقۀ ازخودبیگانگی را تا اندیشۀ روسو به‌عقب برده و با نقد رویکرد ذات‌گرایانۀ وی و دیگران بر آن است که ازخودبیگانگی ...
بیشتر
الیناسیون یا ازخودبیگانگی از مفاهیم مهم فلسفی و اجتماعی از هگل به بعد بوده است که در دوران اخیر تاحدودی از اقبال و توجه بدین مفهوم کاسته شده بود. کتاب ازخودبیگانگی راهل یگی، با بازخوانی این مفهوم براساس رویکردی فلسفی و اجتماعی، سابقۀ ازخودبیگانگی را تا اندیشۀ روسو به‌عقب برده و با نقد رویکرد ذات‌گرایانۀ وی و دیگران بر آن است که ازخودبیگانگی را باید در متن روابط انضمامی و اجتماعی بررسی کرد. در این دیدگاه، الیناسیون زمانی پدیدار می‌شود که نوع رابطۀ آدمی با دیگران ازجمله در نقشهایی که برعهده گرفته است مختل شود و بهتعبیر وی در «رابطۀ بیرابطهگی» قرار گیرد. یگی بر آن است که انسان ماهیت و ذاتی مجزا و مستقل از جامعه و روابط و نقشهای آن ندارد که بتواند درحکم معیاری برای ارزیابی وضعیت ازخودبیگانگی انسان به‌کار گرفته شود. ازاین‌رو، باآنکه نقشهای اجتماعی و روابط جمعی گاه موجب ازخودبیگانگی انسان می‌شود، درعینحال همین تعاملات اجتماعی ارائهگر ظرفیتها و امکاناتی برای رهایی آدمی نیز هست و لذا رهایی از الیناسیون را نباید جایی بیرون و خارج از جامعه و روابط آن جستوجو کرد.
پژوهشی
علوم سیاسی
علی اشرف نظری
چکیده
شیوة خوانش و تفسیر متون تاریخی یکی از محورهای اصلی حوزة روششناسی و تاریخ اندیشه است. پرسش محوری در این زمینه این است که در مطالعة تاریخ اندیشه چگونه میتوان به مفهوم‌های موردنظر اندیشمندان پی‌‌برد. کوئنتین اسکینر پرسش از چگونگیِ نحوۀ سازگارساختن این چشم‌اندازهای متباین را هنوز هم مسئله‌ای اساسی در اندیشۀ سیاسی عصر حاضر می‌داند. ...
بیشتر
شیوة خوانش و تفسیر متون تاریخی یکی از محورهای اصلی حوزة روششناسی و تاریخ اندیشه است. پرسش محوری در این زمینه این است که در مطالعة تاریخ اندیشه چگونه میتوان به مفهوم‌های موردنظر اندیشمندان پی‌‌برد. کوئنتین اسکینر پرسش از چگونگیِ نحوۀ سازگارساختن این چشم‌اندازهای متباین را هنوز هم مسئله‌ای اساسی در اندیشۀ سیاسی عصر حاضر می‌داند. او تلاش کرده است با رویکردی قصدگرایانه از شیوه‌های متداول پژوهش تاریخی استفاده کند، به تمایزاتشان توجه کند، اعتقاداتشان را بازیابد، و تاجاییکه ممکن است از راهی که امور میپیمایند سر درآورد. او امیدوار است با کندوکاو در تاریخچۀ نظریه‌های رقیب بتواند ـ غیر از علاقۀ تاریخی ـ سهمی هم در این منازعههای رایج داشته باشد. در مقالۀ حاضر، تلاش خواهد شد که ضمن معرفی جلد نخست کتاب بینش‌های علم سیاست: درباب روش، به نقد و بررسی شکلی و ماهوی این اثر نیز پرداخته شود. اهمیت خوانش انتقادی این مجموعهمقالات در این است که اینک بهعنوان نوشتارهایی کلاسیک بیانکنندة تحول فکری او هستند.
پژوهشی
علوم سیاسی
بهرام نوازنی
چکیده
کتاب مذهب و نظریۀ روابط بین‌الملل: نظریه و عمل مجموعه‌مقالاتی است که عسگر قهرمان‌پور از مقالات و مجلات پراکنده‌ای، به‌قلم دانیل فیلپات و چندی دیگر از پژوهش‌گران روابط بین‌الملل، گردآوری و به فارسی ترجمه کرده است. مترجم با گردهم آوردن این مقالات تلاش کرده است که به نقش مهم مذهب در شکلگیری روابط بین‌الملل در دورۀ وستفالیایی بپردازد ...
بیشتر
کتاب مذهب و نظریۀ روابط بین‌الملل: نظریه و عمل مجموعه‌مقالاتی است که عسگر قهرمان‌پور از مقالات و مجلات پراکنده‌ای، به‌قلم دانیل فیلپات و چندی دیگر از پژوهش‌گران روابط بین‌الملل، گردآوری و به فارسی ترجمه کرده است. مترجم با گردهم آوردن این مقالات تلاش کرده است که به نقش مهم مذهب در شکلگیری روابط بین‌الملل در دورۀ وستفالیایی بپردازد و با ارزیابی جایگاه آن درمیان نظریه‌های مختلف اصلی و فرعی روابط بین‌الملل مانند واقع‌گرایی، لیبرالیسم، و برساخت‌گرایی کارکرد انواع مختلف مذاهب جهانی مانند مسیحیت، اسلام، هندو، بودایی، و یهودیت را چه در دامن‌زدن به اختلاف‌ها و گسل‌های تمدنی و چه در هم‌گرایی و تقویت صلح جهانی تبیین کند. باتوجه‌به اهمیت آشنایی با انواع ادیان و هم‌چنین نقش تاریخی آن‌ها در شکلگیری جوامع و تحولات آن‌ها، به‌ویژه در دورۀ معاصر، این مقاله به بررسی و ارزیابی این کتاب می‌پردازد و ﺗﻼش ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ، علاوه‌بر ﻧﻘﺎﻳﺺ ﻣﺤﺘﻮاﻳﻲ، ﻧﻘﺎط ﻗﻮت و ﺿﻌﻒ اﻳﻦ اﺛﺮ را در زﻣﻴﻨﻪﻫﺎی ﺷﻜﻠﻲ، ﻧﮕﺎرﺷﻲ، و ویرایشی و هم‌چنین در ﺗﻮﺿﻴﺢ، ترجمه و معادلیابی، و منابع و ارجاعات ﻛﺸﻒ و آﺷﻜﺎر ﻛﻨﺪ و ﺑﺮای ﺑﺎزﻧﮕﺮی در ﭼﺎپ ﺑﻌﺪی ﻛﺘﺎب توصیه کند. به‌نظر می‌رسد نویسندگان مقالات و هم‌چنین مترجم از مشاهدۀ وضعیت حاکم جدایی دین از سیاست و به‌حاشیه‌راندن آن در روابط بین‌الملل معاصر غفلت کرده‌اند و حتی به‌اشتباه این جدایی را نتیجۀ تأثیر مذهب در روابط بین‌الملل برشمرده‌اند.
پژوهشی
انسان شناسی
حامد وحدتی نسب؛ عالیه عبداللهی
چکیده
کتاب انسان خداگونه: تاریخ مختصر آینده بخش دوم از سه‌‌گانۀ انسان خردمند، انسان خداگونه، و 21 درس برای قرن 21ام است. در این کتاب، نویسنده (یووال نوح هراری) کوشیده است تا با مروری کلی بر تطور اندیشۀ بشر از آغاز و به‌ویژه پس از انقلاب علمی و ظهور زیرشاخه‌های اومانیسم (لیبرالیسم، سوسیالیسم، و فاشیسم) این گزاره را مطرح کند که خلق اینترنتِ ...
بیشتر
کتاب انسان خداگونه: تاریخ مختصر آینده بخش دوم از سه‌‌گانۀ انسان خردمند، انسان خداگونه، و 21 درس برای قرن 21ام است. در این کتاب، نویسنده (یووال نوح هراری) کوشیده است تا با مروری کلی بر تطور اندیشۀ بشر از آغاز و به‌ویژه پس از انقلاب علمی و ظهور زیرشاخه‌های اومانیسم (لیبرالیسم، سوسیالیسم، و فاشیسم) این گزاره را مطرح کند که خلق اینترنتِ همهچیز و بهرهمندی از الگوریتمهایی بهمراتب کاملتر و دقیقتر از الگوریتمهای ذهن انسان توسط گوگل و فیسبوک به زوال لیبرالیسم، ظهور کیشِ دیتا (دیتائیسم)، و درنهایت بیاستفادهشدن بشر امروزین منجر خواهد شد. درکنار مقابله و بازبینی متن ترجمه و ارائۀ ایرادات و حذفیات، نگارندگان کوشیدهاند تا نشان دهند که امکان دارد آینده به چنین سمتوسویی نرود، اگر انسانها بتوانند با کمکگرفتن از آگاهی جهانشمولی که اکنون بیش از هر زمان دیگر به آن مسلحاند، از سیر تحولات در گذشته درس بیاموزند و پیش از رخدادن آیندۀ مدنظر نویسندۀ کتاب برایش چارهاندیشی کنند.
