روششناسی
رحمان شریف‌زاده
چکیده
کتاب فهم علم اجتماعی در نقد رویکردهای پوزیتیویستی به علم اجتماعی و نیز رویکردهای تعین‌گروانه در علوم اجتماعی ـ چه تعین‌گرایی زیست‌شناختی، چه اجتماعی، و چه روان‌شناختی ـ خوب عمل میکند. تریگ، در ساحت واقعگرایی انتقادی، بسیاری از دوگانگی‌های رایج را به‌خوبی و به‌تفصیل به‌نقد میکشد و با نقد دوگانگی واقعگرایی خام/ ناواقع‌گرایی ...
بیشتر
کتاب فهم علم اجتماعی در نقد رویکردهای پوزیتیویستی به علم اجتماعی و نیز رویکردهای تعین‌گروانه در علوم اجتماعی ـ چه تعین‌گرایی زیست‌شناختی، چه اجتماعی، و چه روان‌شناختی ـ خوب عمل میکند. تریگ، در ساحت واقعگرایی انتقادی، بسیاری از دوگانگی‌های رایج را به‌خوبی و به‌تفصیل به‌نقد میکشد و با نقد دوگانگی واقعگرایی خام/ ناواقع‌گرایی تلاش میکند، درعین گذار از روششناسیهای خام پوزیتیویستی و واقعگرایان غیرانتقادی، راهی را برای ارزیابی و داوری عقلانی باز کند. بااینحال، چنانکه خواهیم دید، تریگ روششناسیاش را خوب نمیپروراند؛ او از عینیت و ارزیابی بیطرفانۀ عقلانی دم میزند، ولی دستمایهای در اختیار خواننده قرار نمیدهد. ازاینگذشته، فهمی که از چیستی جامعه و ساختارها و واقعیتهای اجتماعی دارد ممکن است وجه تجربهگروانۀ روششناسیاش را بهخطر بیندازد. هم‌چنین، بعضی از بحثهای تریگ در حوزۀ عقلانیت ابهام دارد و در نقد برساختگرایان و نسبیگرایان چندان دقیق عمل نمی‌کند.
روششناسی
مهدی شقاقی
چکیده
در مقالۀ حاضر هدف آن است که به‌بهانۀ نقد کتاب درآمدی بر پژوهش روش‌های آمیخته به نقد روششناختی چهارچوب پژوهش آمیختهای که در این کتاب جان کرسول معرفی کرده است پرداخته شود. پس از مقدمه و بحثی روششناختی، به معرفی کوتاه کتاب پرداخته و، ضمن معرفی آثار مشابه در حوزۀ موضوعی کتاب، جایگاه آن درمیان سایر آثار ترسیم شده است. سپس، ...
بیشتر
در مقالۀ حاضر هدف آن است که به‌بهانۀ نقد کتاب درآمدی بر پژوهش روش‌های آمیخته به نقد روششناختی چهارچوب پژوهش آمیختهای که در این کتاب جان کرسول معرفی کرده است پرداخته شود. پس از مقدمه و بحثی روششناختی، به معرفی کوتاه کتاب پرداخته و، ضمن معرفی آثار مشابه در حوزۀ موضوعی کتاب، جایگاه آن درمیان سایر آثار ترسیم شده است. سپس، توصیف و نقد مشخصات ظاهری کتاب در پیش گرفته شده و بخشهای مختلف کتاب تشریح شده است و مهم‌ترین محورهای ضعف ترجمه ازجمله اغلاط املایی، ترجمۀ ماشینی، تلفظ ناصحیح اَعلام، معادلگذاری نادرست، اِشکالات نگارشی، ناسلیسبودن، نایکدستی در بهکارگیری واژگان، و موارد دیگر بررسی شده است. پسازآن، با استعانت از چهارچوب تحلیل رتوریک اسپر (1993)، تلاش شده است تا با استخراج گزارههایی از متن کتاب، که آشکارا جنبۀ رتوریک دارند تا علمی، به تحلیل وجوه خطابی روش آمیخته پرداخته و رتوریکهای بهکاررفته در آن دستهبندی شود و با تکیه بر آرای برخی اندیشمندان دیگر، اصالت آن بهعنوان یک روش مستقل موردنقد و نظر قرار گیرد.
روششناسی
علیرضا فارسی‌نژاد
چکیده
درمورد «رابطۀ علم و دین» یا «رابطۀ علم و الهیات» کتاب‌های متعددی نگاشته یا ترجمه شده است. یکی از این کتاب‌ها، کتاب The Relevance of Natural Science to Theology اثر ویلیام اچ. آستین است. این کتاب از معدود کتاب‌هایی است که به‌صورت تخصصی و تفصیلی به مسئلۀ رابطۀ علم طبیعی و الهیات پرداخته است. کتاب مزبور را علی حقی با عنوان ربط علم طبیعی به الهیات ...
بیشتر
درمورد «رابطۀ علم و دین» یا «رابطۀ علم و الهیات» کتاب‌های متعددی نگاشته یا ترجمه شده است. یکی از این کتاب‌ها، کتاب The Relevance of Natural Science to Theology اثر ویلیام اچ. آستین است. این کتاب از معدود کتاب‌هایی است که به‌صورت تخصصی و تفصیلی به مسئلۀ رابطۀ علم طبیعی و الهیات پرداخته است. کتاب مزبور را علی حقی با عنوان ربط علم طبیعی به الهیات ترجمه کرده است. نگارنده با هدف ارزیابی و نقد محتوای کتاب سراغ ترجمۀ فارسی آن رفت، اما ترجمه را آنقدر مبهم و نارسا و پرغلط یافت که ترجیح داد به‌جای نقد محتوای کتاب با روش تحلیلی ـ انتقادی به نقد ترجمۀ کتاب بپردازد. ترجمۀ کتاب مزبور با وضع موجود برای هیچ متن درسی و حتی منبع تحقیقی مناسب نیست. ارائۀ چنین ترجمهای با این حجم از اشکالات، جهت چاپ از سوی مترجم محترم، و انتشار آن از سوی ناشر محترم بدون داوری تخصصی قبل از چاپ یا دستکم بدون برطرفکردن اشکالات ظاهری جای بسی تأمل دارد.
روششناسی
محسن گودرزی؛ محسن شاکرینژاد
چکیده
این مقاله به‌دنبال معرفی، نقد، و ارزیابی شکلی و محتوایی کتاب سواد روایت اثر اچ. پورتر ابوت است. برای این منظور، ابتدا در مقدمه تعریفی از روایت و روایتشناسی، شرح مختصری از تاریخ روایت، و چرایی انتخاب این کتاب برای نقد و ارزیابی ارائه میشود. درادامه، از دو منظر اصلی شکلی و محتوایی نقد و ارزیابی کتاب انجام میشود. در ارزیابی شکلی، ...
بیشتر
این مقاله به‌دنبال معرفی، نقد، و ارزیابی شکلی و محتوایی کتاب سواد روایت اثر اچ. پورتر ابوت است. برای این منظور، ابتدا در مقدمه تعریفی از روایت و روایتشناسی، شرح مختصری از تاریخ روایت، و چرایی انتخاب این کتاب برای نقد و ارزیابی ارائه میشود. درادامه، از دو منظر اصلی شکلی و محتوایی نقد و ارزیابی کتاب انجام میشود. در ارزیابی شکلی، روانی قلم نویسنده، شیوایی ترجمۀ آن، شکل ظاهری کتاب، ویراستاری، و متغیرهایی از این دست بررسی میشود. هم‌چنین در ارزیابی محتوایی کتاب، روش نویسنده در نگارش، پیوندهای فکری نویسنده با رویکردهای مختلف نظری و نقاط قوت و ضعف موضوعات و مباحث طرحشده در کتاب مدنظر قرار میگیرد. کتاب سواد روایت با قلمی روان و ترجمهای مناسب، با استفاده از روشی استقرایی و بهتأثیراز سنت‌های مشخص ساختارگرایی و پساساختارگرایی، اثری ارزشمند در حوزۀ روایتشناسی است. این کتاب میتواند نقش مؤثری در شکلدهی چهارچوبهای تحلیل روایی در جامعۀ علمی کشور داشته باشد. هم‌چنین، این اثر میتواند مسئلۀ روایت را از سطح نخبگان جامعه به سطح مخاطبان عام بکشاند و دغدغۀ روایت و روایتشناسی را همهگیر سازد.
روششناسی
محسن مرسل‌پور
چکیده
کتاب مقدمه‌ای بر تاریخ‌نگاری نوشتۀ راجر اسپالدینگ و کریستوفر پارکر است که در هفت فصل به مسائل مختلفی درزمینۀ تاریخ‌نگاری پرداخته‌‌اند و مباحثی مرتبط با فلسفۀ تاریخ و روش تحقیق در تاریخ را نیز موردبررسی قرار داده‌‌اند. نویسندگان تأکید خود را بر علم تاریخ (تاریخ به‌مثابۀ گزارش) قرار داده و مؤلفۀ اساسی در جستار‌‌های تاریخی را ...
بیشتر
کتاب مقدمه‌ای بر تاریخ‌نگاری نوشتۀ راجر اسپالدینگ و کریستوفر پارکر است که در هفت فصل به مسائل مختلفی درزمینۀ تاریخ‌نگاری پرداخته‌‌اند و مباحثی مرتبط با فلسفۀ تاریخ و روش تحقیق در تاریخ را نیز موردبررسی قرار داده‌‌اند. نویسندگان تأکید خود را بر علم تاریخ (تاریخ به‌مثابۀ گزارش) قرار داده و مؤلفۀ اساسی در جستار‌‌های تاریخی را بررسی مکاتب تاریخی و فکری دانستهاند. ازاینروی، نویسندگان به مباحث و مکاتبی چون تاریخ‌نگاری حزب ویگ، اندیشۀ پیشرفت، نازیسم، جنسیت در تاریخ، مارکسیسم، و تاریخ فرهنگی پرداخته‌‌اند. بخشهای مزبور میتواند سرنمونی جهت بررسی مکاتب فکری و تاریخی باشد. علاوهبراین، نویسندگان فصلی را نیز به روش نوشتن مقاله در دورۀ کارشناسی اختصاص داده‌‌اند که درسنامۀ نافعی فراروی دانشجویان مینهد. مقالۀ حاضر، که با رویکرد تحلیلی بهنگارش درآمده، به بررسی انتقادی کتاب مقدمه‌ای بر تاریخ‌نگاری پرداخته و به این نتیجه رسیده که کتاب موردبررسی علیرغم ضعفها، ایرادات نگرشی وارد بر نویسندگان، و زاویۀ دید محدود آنان راهنمای سودمندی درزمینۀ نگارش مقاله در دورۀ کارشناسی و الگوی مطلوبی برای بررسی مکاتب تاریخی است.
روششناسی
سیدمحمدتقی موحد ابطحی
چکیده
فقدان نظریه یکی از چالشهای اساسی در حوزۀ مطالعات علوم انسانی اسلامی است که برخی کوشیده‌‌اند تا با طرح مباحث فلسفی و روششناختی تمهیداتی برای نظریهپردازی در این حوزه فراهم آورند. کتاب درسنامۀ نظریهپردازی علمی اقتصاد اسلامی، اثر حسن آقانظری، که جهت استفادۀ دانشجویان و پژوهش‌گران فعال درزمینۀ اقتصاد اسلامی تدوین شده، ...
بیشتر
فقدان نظریه یکی از چالشهای اساسی در حوزۀ مطالعات علوم انسانی اسلامی است که برخی کوشیده‌‌اند تا با طرح مباحث فلسفی و روششناختی تمهیداتی برای نظریهپردازی در این حوزه فراهم آورند. کتاب درسنامۀ نظریهپردازی علمی اقتصاد اسلامی، اثر حسن آقانظری، که جهت استفادۀ دانشجویان و پژوهش‌گران فعال درزمینۀ اقتصاد اسلامی تدوین شده، کوشیده است روش بهرهگیری توأمان از نظریه‌‌های مطرح در حوزۀ فلسفۀ علم و فلسفۀ اسلامی و هم‌چنین آموزه‌‌های اسلامی را برای دستیابی به نظریه‌‌ای در عرصۀ اقتصاد اسلامی بیان دارد.در این مقاله ایدۀ اصلی کتاب که عمدتاً در فصل سوم از بخش دوم با عنوان روش نظریهپردازی علمی اقتصاد اسلامی بیان شده است از منظر علم‌‌شناسی واقعگرایی انتقادی ارزیابی میشود و به ظرفیت‌‌های این نظریۀ علمشناسانه برای حمایت از ایدۀ علوم انسانی اسلامی اشاره میشود.باوجود نقدهای ساختاری، صوری، و محتوایی این کتاب و هم‌چنین جایگاه پژوهشگاه حوزه، دانشگاه، و سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌ها، شایسته است در ویراست بعدی بازنگری اساسی در ساختار و محتوای کتاب صورت گیرد و با بهرهگیری از آخرین دستاوردهای علمشناسانه و دین‌‌شناسانه و دیدگاههای مطرح در علوم انسانی اسلامی مبنای مستحکم‌تری برای نظریهپردازی در اقتصاد اسلامی ارائه شود.
روششناسی
سیدحسین میرجلیلی
چکیده
کتاب اقتصاد حکم می‌راند، اثر دنی رودریک، اثری در فلسفه و روششناسی اقتصاد است که به بایدها و نبایدهای مدل‌سازی در اقتصاد می‌پردازد؛ زیرا در نظر وی مدل‌ها هستند که اقتصاد را به علم تبدیل می‌کنند. گزارۀ اصلی رودریک در این کتاب این است که محیط‌‌های اجتماعی متفاوت مستلزم مدل‌های متفاوت است و اشتباه اقتصاددانان این است که یک مدل ...
بیشتر
کتاب اقتصاد حکم می‌راند، اثر دنی رودریک، اثری در فلسفه و روششناسی اقتصاد است که به بایدها و نبایدهای مدل‌سازی در اقتصاد می‌پردازد؛ زیرا در نظر وی مدل‌ها هستند که اقتصاد را به علم تبدیل می‌کنند. گزارۀ اصلی رودریک در این کتاب این است که محیط‌‌های اجتماعی متفاوت مستلزم مدل‌های متفاوت است و اشتباه اقتصاددانان این است که یک مدل را با مدلی که در همۀ شرایط مناسب و قابلکاربرد است اشتباه میگیرند و در مرتبطساختن مدل‌ها با دنیای واقعی ناتوان هستند. روش مقاله در بررسی کتاب روش اسنادی و تحلیلی است و هدفْ ارزیابی محتوای اثر از دیدگاه روششناسی اقتصاد است. نتیجۀ بررسی آن است که زیرنویس فصول ترجمه نشده است و برخی معادلسازیها به بازنگری نیاز دارد. برخی نقدهای محتوایی کتاب، ایهام در عنوان، تقلیلگرایی مدل‌ها، تنوع مدل‌های مکاتب اقتصادی، بخشهای غیرمدلی اقتصاد، علمیبودن به‌دلیل روش، ابهام در فروض مهم مدل، پیشرفت افقی یا عمودی علم اقتصاد، مشکل علم اقتصاد یا اقتصاددانان، و کاربرد روش رودریک در مدل تعادل عمومی تصادفی پویا در اقتصاد کلان است.
روششناسی
لیلا نامداریان؛ علیرضا ثقۀ‌الاسلامی
چکیده
هدف این مقاله ارزیابی نقادانۀ کتاب مطالعات اجتماعی فناوری؛ تأملات نظری و میان‌رشته‌ای به گردآوری و ویرایش رضا صمیم است. این کتاب در قلمرو مطالعات علم و فناوری جای دارد. مطالعات علم و فناوری به‌منزلۀ حوزۀ مطالعاتی میان‌رشته‌ای، در فضای علمی ایران هم‌چنان نوپاست و پژوهش‌گران به آن توجه کمی داشته‌اند. انتشار این کتاب به غنای ادبیات ...
بیشتر
هدف این مقاله ارزیابی نقادانۀ کتاب مطالعات اجتماعی فناوری؛ تأملات نظری و میان‌رشته‌ای به گردآوری و ویرایش رضا صمیم است. این کتاب در قلمرو مطالعات علم و فناوری جای دارد. مطالعات علم و فناوری به‌منزلۀ حوزۀ مطالعاتی میان‌رشته‌ای، در فضای علمی ایران هم‌چنان نوپاست و پژوهش‌گران به آن توجه کمی داشته‌اند. انتشار این کتاب به غنای ادبیات علمی این حوزه در کشور کمک بسیاری کرده است. از مزایای این کتاب، ارائۀ برخی ملاحظات بومی و فرهنگی کشور ذیل حوزۀ مطالعاتی مذکور است. مقالات این مجموعه را افراد مختلف نگارش کردهاند و نقش ویراستار در یکدستکردن و برقراری پیوند میان مقالات کمرنگ بوده است. ارائۀ مباحث نظری و میان‌رشته‌ای در اغلب مقالات، عمدتاً متمرکز بر دیدگاه جامعهشناسی فناوری است و از‌این‌‌رو، به‌نظر می‌رسد دیدگاه حاکم بر کتاب به نگاه سنتی و متعارف در رابطۀ میان علم و فناوری و جامعه نزدیکتر است تا به رویکرد جدید مطالعات علم و فناوری. هم‌چنین تفکیک مقالات این مجموعه میان تأملات نظری و میان‌رشته‌ای ذیل یک حوزۀ مطالعاتی میان‌رشته‌ای چندان معنادار نیست و شاید تفکیک موجه بایستی میان دو تأملات نظری و موردپژوهیهای مقتضی تحقق مییافت.
روششناسی
محمد نژادایران؛ روژان حسام‌قاضی
چکیده
سیطرۀ بی‌چون‌و‌چرای اثبات‌گرایی بر فلسفۀ علم در سال‌های نخستین قرن بیستم باتوجهبه موج نقد آن از‌سوی برخی فیلسوفان علم، در نیمۀ دوم این قرن، دچار بحران و فروپاشی شد. دیدگاههای فیلسوفان علمی نظیر پوپر، کوهن، و لاکاتوش زمینه را برای پیدایش نقدهای رادیکال‌تر به جریان کلاسیک فلسفۀ علم فراهم کرد. فایرابند در همین مسیر تلاش ...
بیشتر
سیطرۀ بی‌چون‌و‌چرای اثبات‌گرایی بر فلسفۀ علم در سال‌های نخستین قرن بیستم باتوجهبه موج نقد آن از‌سوی برخی فیلسوفان علم، در نیمۀ دوم این قرن، دچار بحران و فروپاشی شد. دیدگاههای فیلسوفان علمی نظیر پوپر، کوهن، و لاکاتوش زمینه را برای پیدایش نقدهای رادیکال‌تر به جریان کلاسیک فلسفۀ علم فراهم کرد. فایرابند در همین مسیر تلاش کرد در کتاب برضد روش: طرح نظریۀ آنارشیستی معرفت نوعی آنارشیسم روششناختی را جای‌گزین رویکردهای قبلی کند. به‌زعم او هیچ روش معقولی برای اخذ و طرد نظریه‌ها وجود ندارد. وی در این کتاب نشان میدهد که تلاش برای یافتن قواعدی برای بازسازی منطقی فرایند پیشرفت علم و اثبات و ابطال نظریه‌ها کار بیهوده‌ای است. در این پژوهش سعی شده است ضمن نقد و بررسی کتاب مذکور از بعد شکلی و محتوایی برخی از دیدگاههای اصلی نویسندۀ آن ارزیابی شود. هدف از این کار نشان‌دادن میزان اعتبار ادعاهای رادیکال نویسنده در فلسفۀ علم و سنجش قوت‌ها و ضعف‌های آن است. روش به‌کار گرفته‌شده در نقد و بررسی این اثر توصیفی ـ تحلیلی است و بررسی آن نشان میدهد که دیدگاههای فایرابند با آنکه در عرصۀ فلسفۀ علم به‌منزلۀ رویکرد انتقادی جدید اهمیت و جایگاه ممتازی دارد، دچار تعارضات حل‌نشده‌ای است که نویسنده به آن بی‌توجه بوده است و به‌نظر می‌رسد کسانی که از دیدگاههای وی در فلسفۀ علم تبعیت می‌کنند، باید برای حل آن تلاش‌های نظری بیش‌تری انجام دهند.
روششناسی
محمود هدایت‌افزا؛ رسول رسولی‌پور
چکیده
کتاب فلسفۀ خرافات با عنوانی از سنخ معرفت درجۀ دوم و ادعای نگاه فلسفی برای تبیین مفهومی و شناخت اقسام خرافه، علل گرایش انسان‌ها بدان و روش‌های مبارزه با این معضل تصنیف شده است. نحوۀ ورود دکتر یثربی بدین بحث و سنخ گویش او، از دل‌مشغولی فراوان وی نسبت به خرافه، به‌ویژه در بعد اجتماعی آن حکایت دارد، اما مؤلف در فصول این اثر، به‌جای آنکه ...
بیشتر
کتاب فلسفۀ خرافات با عنوانی از سنخ معرفت درجۀ دوم و ادعای نگاه فلسفی برای تبیین مفهومی و شناخت اقسام خرافه، علل گرایش انسان‌ها بدان و روش‌های مبارزه با این معضل تصنیف شده است. نحوۀ ورود دکتر یثربی بدین بحث و سنخ گویش او، از دل‌مشغولی فراوان وی نسبت به خرافه، به‌ویژه در بعد اجتماعی آن حکایت دارد، اما مؤلف در فصول این اثر، به‌جای آنکه نگاه فلسفی به کلیات این بلیه را تقویت کند، با عبور سریع از مطالب اساسی و مفاهیم پایه، به مباحث مصداقی ورود میکند. در این میان، عمده‌‌ترین معضل ناظر به «تعریف خرافه» است. فصل ممیز امر خرافی از سایر باورها، سازش‌نداشتن آن با مبانی عقلانی و موازین منطقی تصویر شده است. یثربی بدون اعتنا به اطلاقات گوناگون «عقل» و لوازم تفکر، «عقلانیت» را واجد وضعی واحد در همۀ زمان‌‌ها و مکان‌‌ها تصویر میکند و از‌این‌‌رو نسبی‌بودن مصادیق خرافه را به‌حسب جوامع و اعصار متفاوت برنمی‌‌تابد. متأسفانه جوانب این خطای فاحش در تبیین عوامل گرایش به خرافات و درمان آن نیز مشهود است. هم‌چنین نویسنده در جای‌‌جای کتاب با رویکرد فیزیکالیستی و تأکید بر دیدگاههای آگوست کنت، هر امر ناخوش‌آیند یا نابه‌سامان اجتماعی را بدون تحلیل لازم به خرافه ارتباط میدهد و با ورود حداکثری به مصادیق خرافه برخی باورهای اصیل مذهب امامیه هم‌چون مجاری فیض الهی، صفات اولیای دین، شفاعت، و توسل را به‌چالش میکشد. در این خصوص، به‌دلیل فقدان نگاه پدیدارشناسانه، حتی بسیاری از تجربیات زیستۀ شیعیان ذیل مفهوم «خرافه» قرار گرفته است.
روششناسی
مصصطفی همدانی
چکیده
کتاب روش تحقیق آمیخته تألیف دکتر علی دلاور و دکتر شیرین کوشکی مدتی است که در حوزة نوپدید روش‌های ترکیبی (آمیخته) به‌منزلۀ متن درسی در رشته‌های علوم اجتماعی و انسانی تدریس میشود. این کتاب برخی نقیصه‌ها دارد که نقد فرارو به‌تصحیح این نقیصه‌ها پرداخته است. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی نوشته شده و علاوه‌بر نقد ساختاری، ملاحظات ...
بیشتر
کتاب روش تحقیق آمیخته تألیف دکتر علی دلاور و دکتر شیرین کوشکی مدتی است که در حوزة نوپدید روش‌های ترکیبی (آمیخته) به‌منزلۀ متن درسی در رشته‌های علوم اجتماعی و انسانی تدریس میشود. این کتاب برخی نقیصه‌ها دارد که نقد فرارو به‌تصحیح این نقیصه‌ها پرداخته است. این مقاله با روش توصیفی ـ تحلیلی نوشته شده و علاوه‌بر نقد ساختاری، ملاحظات متعددی نیز در نقد صوری و محتوایی این کتاب ارائه کرده است.انتخاب نادرست عنوان کتاب، ضعف مفهومکاوی دربارة عنوان «روش‌های آمیخته»، ضعف جدی ساختاری و عنوانبندی نارسا، بندهای طولانی، پاره‌ای از اغلاط املایی و ویرایشی، اقتباسهای متعدد از منابع بیگانه بدون ارجاع، غیرمنطقیبودن برخی عناوین بهجهت انطباقناپذیری با محتوا، استفاده از اصطلاحات مبهم، ترسیم نادرست نمودارها و اشکالات متعدد در دلالت تصویری آنها، ضعف در تبیین و تثبیت مبنای پارادایمی روش‌های آمیخته، و درنهایت استفاده از عنوان «تألیف» برای یک اثر ترجمهای ـ تألیفی از مهم‌ترین نقدهای نگارنده به این کتاب است.
روششناسی
محمدرضا ارشادی نیا
چکیده
کتاب درسی به‌منزلة مهم‌ترین مادة آموزشی سهم عمدة آموزش را به خود اختصاص میدهد و محور اصلی فعالیت‌های یاددهی ـ یادگیری و فرایند آموزشی است. اگر این مادة آموزشی به‌نحو مناسب تهیه و تدوین شده باشد، نقش بی‌بدیلی در یادگیری دانشجویان ایفا میکند و سبب تسهیل در تحقق اهداف نظام آموزشی میشود. درصورتی‌که کتاب درسی کاستی‌هایی داشته ...
بیشتر
کتاب درسی به‌منزلة مهم‌ترین مادة آموزشی سهم عمدة آموزش را به خود اختصاص میدهد و محور اصلی فعالیت‌های یاددهی ـ یادگیری و فرایند آموزشی است. اگر این مادة آموزشی به‌نحو مناسب تهیه و تدوین شده باشد، نقش بی‌بدیلی در یادگیری دانشجویان ایفا میکند و سبب تسهیل در تحقق اهداف نظام آموزشی میشود. درصورتی‌که کتاب درسی کاستی‌هایی داشته باشد، فرایند آموزشی و یادگیری را کُند و مختل خواهد کرد. این‌که کتاب‌های درسی تا چهحد مناسباند و تا چهمیزان معیارهای کتاب درسی را دارند، نیازمند بررسی و سنجة آن با شاخص‌های علمی حاصل از علوم مرتبط، به‌ویژه روانشناسی و علوم تربیتی و فناوری آموزشی است. در همین راستا، بررسی کتاب مبانی عرفان نظری تألیف سعید رحیمیان، با سه شاخص ساختاری، صوری، و زبانی موردپردازش این مقاله است. با محوریت این شاخصها نارساییهای بارز این اثر بازخوانی میگردد و هدف آن است تا یادآوری کاستیها، سبب ویراستاری فنی و رفع نقیصههای مشهود در این متن درسی دانشگاهی شود و کتاب تراز متن درسی، اگرچه با رعایت هنجارهای حداقلی، در دسترس علاقهمندان علوم اسلامی به‌ویژه آموزه‌‌های جذاب عرفانی قرار گیرد.
روششناسی
سید محمد رضا تقوی
چکیده
هدف از پژوهش حاضر نقد کتاب هویت علم دینی: نگاهی معرفت‌شناختی به نسبت دین با علوم انسانی تألیف خسرو باقری است. کتاب ازنظر شکلی بیشتر شرایط موردنظر را داراست و بنابراین مطلوب ارزیابی میشود. به‌لحاظ محتوایی نیز تلاش درخوری برای دستیابی به یک مدل دینی درمقام اثبات علم با بذل توجه به تجربه و بررسی عینی پدیده‌ها انجام شده است؛ ضمن ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر نقد کتاب هویت علم دینی: نگاهی معرفت‌شناختی به نسبت دین با علوم انسانی تألیف خسرو باقری است. کتاب ازنظر شکلی بیشتر شرایط موردنظر را داراست و بنابراین مطلوب ارزیابی میشود. به‌لحاظ محتوایی نیز تلاش درخوری برای دستیابی به یک مدل دینی درمقام اثبات علم با بذل توجه به تجربه و بررسی عینی پدیده‌ها انجام شده است؛ ضمن آنکه کاستی‌هایی نیز وجود دارد، ازجمله: 1. مغفولبودن اثر تعاملی حس و عقل و قلب، 2. تقلیل واقعیت به واقعیت مشهود، 3. نداشتن ارتباط منطقی بین هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، و روششناسی، و 4. تقلیل منابع معرفت و انحصار ملاک صحت در امور تجربی. باتوجهبه این‌که حس و عقل و قلب در تعامل دائم با یکدیگر معرفت را شکل میدهند و تمامی تجربهها و کنشهای انسانی درمورد شناخت عقلی (بینش) و باور قلبی (گرایش) فرد است که تعین مییابند، بنابراین، شایسته است اندیشمندان مسلمان برمبنای تعامل و هماهنگی بین حس و عقل و قلب دستگاه ادراکی انسان را تبیین کنند و معاییری را برای تمایز ادراک صائب از غیرصائب مشخص سازند.
روششناسی
سید سعید زاهد
چکیده
در دوران معاصر جهان اسلام درمعرض تهاجم غرب قرار گرفته است که موجب وابستگی سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی آن شده است. برای رهایی از سلطۀ استعمار راه‌حل پیش‌نهادی انقلاب اسلامی ایران نظریهپردازی اسلامی در علوم اجتماعی و ادارۀ استقلالی کشور براساس آن است. کتاب حاضر یکی از این‌گونه تلاش‌هاست. ازنظر شکلی، به‌منزلۀ یک کتاب آموزشی به‌خوبی ...
بیشتر
در دوران معاصر جهان اسلام درمعرض تهاجم غرب قرار گرفته است که موجب وابستگی سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی آن شده است. برای رهایی از سلطۀ استعمار راه‌حل پیش‌نهادی انقلاب اسلامی ایران نظریهپردازی اسلامی در علوم اجتماعی و ادارۀ استقلالی کشور براساس آن است. کتاب حاضر یکی از این‌گونه تلاش‌هاست. ازنظر شکلی، به‌منزلۀ یک کتاب آموزشی به‌خوبی تهیه شده است، اما ازنظر محتوایی، ضمن اذعان به تلاش نویسندۀ محترم به حفظ اصول و ارزشهای اسلامی، باید گفت که پیش‌نهاد ارائهشده موارد ابهام و ضعفهایی دارد. عمده‌‌ترین مشکلِ غفلت از اختلاف هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی روش‌های تحقیق رایج علوم اجتماعی سکولار و ارائۀ پیش‌نهاد استفادۀ تلفیقی از آنان است. دیگر استخراج شالودههای علم اجتماعی جدید از متون دینی براساس ظنّ و گمان و تلاش برای رسیدن به یقین با استفاده از روش‌های تجربی رایج است. این بهمعنی بارکردن نتایج تجربی سکولار بر متون دینی است. هم‌چنین، این کار موجب میشود به بخشی از نتایج تحقیقات علوم اجتماعی رایج، که تاکنون مغایرت یا اختلاف آنان با آیین اسلام روشن نشده است، پوششی اسلامی داده شود.
روششناسی
احمد کلاته ساداتی
چکیده
کتاب روش تحقیق کیفی؛ ضدروش 1 ازجمله کتاب‌هایی است که متأثر از اندیشه‌های بلیکی و نیومن است. تمرکز کتاب مبانی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، و ارزش‌شناسی پارادایم‌های تحقیقاتی (پنج پارادایم اثباتی، تفسیری، انتقادی، فمینیستی، و پراگماتیسم) است. این کتاب از نثری روان برخوردار است و نشان میدهد نویسندۀ کتاب آشنایی کاملی با مبانی تحقیقات ...
بیشتر
کتاب روش تحقیق کیفی؛ ضدروش 1 ازجمله کتاب‌هایی است که متأثر از اندیشه‌های بلیکی و نیومن است. تمرکز کتاب مبانی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، و ارزش‌شناسی پارادایم‌های تحقیقاتی (پنج پارادایم اثباتی، تفسیری، انتقادی، فمینیستی، و پراگماتیسم) است. این کتاب از نثری روان برخوردار است و نشان میدهد نویسندۀ کتاب آشنایی کاملی با مبانی تحقیقات کیفی دارد. باوجوداین، کتاب با مسائلی چون ابهامآمیزبودن مفهوم «ضدروش» در عنوان کتاب، خلط مباحث پارادایمی انتقادی و تاریخی ــ تطبیقی و جمعکردن آنها ذیل پارادایم کلی تحقیق کیفی، استفادۀ زیاد از مفاهیم و ترکیبات مفهومی ترجمهشده و نپرداختن به آنها، تناسبنداشتن بخش دادهیابی (یا جمعآوری داده) با عنوان کتاب، و مهمتر از همه مغفولماندن موضوع استراتژیهای تحقیق مواجه است. بااینهمه، کتاب کارکرد و جایگاه خاص خود را در تحقیقات کیفی ایران دارد. در وضعیت فعلی توجه به منطق و پارادایم تحقیق، تمرکز بر تمایزهای میان انواع مختلف روش تحقیق کیفی، دستیابی به نمونههای عملی از انجام تحقیقات معتبر کیفی، و درنهایت، تلاش برای چاپ یافتههای علمی در سطح جهانی از ضرورتهای فعلی تحقیقات کیفی در ایران است.
روششناسی
آرش موسوی؛ محمد امین برادران نیکو
چکیده
در این مقاله می‌خواهیم به معرفی، نقد، و بررسی کتاب در جست‌وجوی روش نوشتة جان لا و ترجمة مجتبی عزیزی بپردازیم. جان لا این کتاب را با عنوان After Method در سال 2004 نوشته و انتشارات راتلج آن را منتشر کرده است. در جست‌وجوی روش خواستار تحولی عمیق در روششناسی است و به نقد هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی رایج می‌پردازد. در مقدمة مقاله، به زمینة ...
بیشتر
در این مقاله می‌خواهیم به معرفی، نقد، و بررسی کتاب در جست‌وجوی روش نوشتة جان لا و ترجمة مجتبی عزیزی بپردازیم. جان لا این کتاب را با عنوان After Method در سال 2004 نوشته و انتشارات راتلج آن را منتشر کرده است. در جست‌وجوی روش خواستار تحولی عمیق در روششناسی است و به نقد هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی رایج می‌پردازد. در مقدمة مقاله، به زمینة نظری پیدایش کتاب، ایدههای اصلی آن، و معرفی مؤلف و مترجم اشاره میشود. درادامه، کتاب از دو جهت صوری و محتوایی موردنقد قرار میگیرد. از جهت صوری برخی نکات نگارشی، حروفچینی، صفحهآرایی، و اشتباهات تایپی بیان میشود. در بخش محتوایی، ابتدا ترجمة اصطلاحات تخصصی متن موردبحث قرار میگیرد. سپس جملاتی از کتاب انتخاب شده که ترجمة آن فهم مطلب را دشوار کرده است. میان متن اصلی و متن ترجمه مقایسههایی صورت گرفته و اشکالات ترجمه نشان داده شده است. پس از آن پیشنهاداتی نیز ارائه شده است. ترجمۀ چنین آثار بدیعی، ازیکسو، ادبیات بحث به زبان فارسی را گسترده و غنی میسازد و ازسوی‌دیگر، همواره با دشواریهایی روبهرو است. ابهام در ترجمة برخی اصطلاحات تخصصی و ناتوانی در انتقال درست مفاهیم به خواننده مشکلات اصلی ترجمه است.
روششناسی
محمد نژادایران؛ روژان حسام قاضی
چکیده
سیدحسین نصر یکی از تأثیرگذارترین متفکران سنت‌گرای معاصر است که اندیشه‌های انتقادی تأمل‌برانگیزی درخصوص تجدد و دستاوردهای آن ارائه کرده است. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای تجدد که در اندیشۀ نصر موردنقد قرار گرفته است علم جدید است. رویکرد نصر به علم فقط در سطح انتقاد متوقف نمی‌شود، بلکه او تلاش میکند تا جای‌گزینی مناسب برای علم جدید ...
بیشتر
سیدحسین نصر یکی از تأثیرگذارترین متفکران سنت‌گرای معاصر است که اندیشه‌های انتقادی تأمل‌برانگیزی درخصوص تجدد و دستاوردهای آن ارائه کرده است. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای تجدد که در اندیشۀ نصر موردنقد قرار گرفته است علم جدید است. رویکرد نصر به علم فقط در سطح انتقاد متوقف نمی‌شود، بلکه او تلاش میکند تا جای‌گزینی مناسب برای علم جدید معرفی کند و آن را علم سنتی نام‌گذاری میکند که به‌اعتقاد او، پیوند گسست‌ناپذیری با امر قدسی و باورهای دینی دارد. نصر برای تبیین مفهوم علم سنتی تلاش میکند تا ازطریق تمایزگذاری میان علم سنتی با علم جدید آن را صورت‌بندی کند. این مقاله ضمن بررسی رویکرد نصر دراین‌خصوص کتاب نیاز به علم مقدس را نقد و بررسی میکند و نشان میدهد که مفهوم علم سنتی فاقد هرگونه اصالت تاریخی است و فقط واکنشی است نوستالژیک به توسعۀ پی‌آمدهای علم جدید و افسون‌زدایی آن از مناسبات جاری و روابط حاکم بر جوامع سنتی که در مواجهه با آن دچار بحران شده‌اند. بررسی انجام‌شده نشان میدهد که مبانی فلسفی حاکم بر علم سنتی ارائه‌شدۀ نصر با ماهیت تاریخی این علوم هم‌خوانی ندارد، بلکه ناشی از رویکردی سلبی است که دربرابر مبانی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، و روششناختی حاکم بر علم جدید ارائه شده است.
روششناسی
مصطفی همدانی
چکیده
کتاب مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی تألیف علی دلاور سال‌هاست متن درسی روش تحقیق در رشته‌های علوم اجتماعی و انسانی است و تاکنون بارها تجدیدچاپ شده است. پژوهۀ فرارو با روش تحلیل اسنادی این تألیف را نقد کرده است و با تکیه بر نظریۀ «تقسیم» در منطق ارسطویی نواقص «ارائۀ منطقی محتوا» را در این کتاب در فصل‌بندی ...
بیشتر
کتاب مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی تألیف علی دلاور سال‌هاست متن درسی روش تحقیق در رشته‌های علوم اجتماعی و انسانی است و تاکنون بارها تجدیدچاپ شده است. پژوهۀ فرارو با روش تحلیل اسنادی این تألیف را نقد کرده است و با تکیه بر نظریۀ «تقسیم» در منطق ارسطویی نواقص «ارائۀ منطقی محتوا» را در این کتاب در فصل‌بندی و ارائۀ زیرعنوانها و تدوین مطالب در ذیل عناوین، که هریک موجب اختلال در فرایند ارتباط آموزگارانۀ نویسنده ــ مخاطب است، ارائه کرده است. در این تحلیل انتقادی الگویی از روش دستهبندی محتوا و ساختار منطقی آن براساس «منطق تقسیم» نیز تدوین شده است که به‌منزلۀ یک نظریه در تدوین ساختار منطقی متون قابلتوجه است. پژوهۀ فرارو علاوه‌بر نقد ساختاری، به نقد صوری و محتوایی کتاب هم کاملاً توجه دارد و ملاحظات متعددی در نقد صوری و محتوایی این تألیف ارائه کرده است.
روششناسی
خسرو باقری نوع‌پرست
دوره 17، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 1-17
چکیده
کتاب از علم سکولار تا علم دینی حاصل کوششی برای نقد رویکرد سکولار به علم و دعوت به رویکرد دینی به علم است. مؤلف در نقد رویکرد سکولار دو گام اساسی برمی‌دارد؛ نخست، استدلال میکند که علم نیازمند جهت است، جهتی که از جهان‌بینی دانشمند حاصل میشود. در ضمنِ این استدلال، مؤلف دیدگاه اثبات‌گرایی (پوزیتیویسم) را نقد میکند و می‌کوشد نشان ...
بیشتر
کتاب از علم سکولار تا علم دینی حاصل کوششی برای نقد رویکرد سکولار به علم و دعوت به رویکرد دینی به علم است. مؤلف در نقد رویکرد سکولار دو گام اساسی برمی‌دارد؛ نخست، استدلال میکند که علم نیازمند جهت است، جهتی که از جهان‌بینی دانشمند حاصل میشود. در ضمنِ این استدلال، مؤلف دیدگاه اثبات‌گرایی (پوزیتیویسم) را نقد میکند و می‌کوشد نشان دهد که علم پیش‌فرض‌های متافیزیکی دارد. دوم این‌که علم درمقام کاربرد یافته‌ها محتاج اخلاق است و بدون آن به تخریب می‌انجامد. در مقالۀ حاضر، با استفاده از روش نقد درونی و بیرونی، استدلال شده است که باوجود توجه به ارتباط علم با متافیزیک مؤلف در تبیین این رابطه توفیق نیافته است؛ زیرا آن را ازسویی به مقام کاربرد و اخلاق مربوط کرده است و ازسوی‌دیگر به‌صورت افزودن چهارچوب متافیزیکی به علم به‌صورت پسینی محدود کرده است. همین رویکرد افزودنی و پسینی مؤلف را ناگزیر از اذعان به ماهیت خنثای علم کرده است که خود نشان‌دهندۀ رهایی‌نداشتن کامل او از اثبات‌گرایی است. پیش‌نهاد مؤلفِ مقالۀ حاضر آن است که مفهوم مناسب علم دینی، در گرو توجه به رابطۀ ارگانیک علم و متافیزیک است. این رابطه، باوجود تصور رایشنباخ و به‌تبع او استنمارک، علم را دچار نسبیت‌گرایی مذموم نمی‌کند؛ هرچند درجه‌ای مناسب از نسبیت‌گرایی را موجب میشود.
روششناسی
سید محمدرضا تقوی؛ سید سعید زاهد
دوره 17، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 19-36
چکیده
هدف از مطالعۀ حاضر نقد «رئالیسم مفهومی خلاقانه» به‌منزلۀ مدلی روششناختی از علم اسلامی است. این مدل ساختار علم متداول را در قوارۀ مدرنیته و پسامدرنیته نمی‌پذیرد و ساختار جدیدی از علم را، متناسب با جهان‌بینی اسلامی، درقالب یک پارادایم ارائه میکند که درصدر آن اصالت جهان‌بینی و سنت‌های لایتغیر الهی قرار دارد. از محاسن این ...
بیشتر
هدف از مطالعۀ حاضر نقد «رئالیسم مفهومی خلاقانه» به‌منزلۀ مدلی روششناختی از علم اسلامی است. این مدل ساختار علم متداول را در قوارۀ مدرنیته و پسامدرنیته نمی‌پذیرد و ساختار جدیدی از علم را، متناسب با جهان‌بینی اسلامی، درقالب یک پارادایم ارائه میکند که درصدر آن اصالت جهان‌بینی و سنت‌های لایتغیر الهی قرار دارد. از محاسن این پارادایم تخصیص مخزن علم نزد پروردگار عالم، برخورداری از یک سلسلهمراتب معرفتی، باور به عوالم غیب و شهادت، معرفی منابع کسب دانش فراتر از حس و تجربه، و تعیین ملاک صحت فراتر از وقوع در نشئۀ مادی است. باوجوداین، کلیگویی و گسل بین مفاهیم متعدد، هم‌چنین روشننبودن نحوۀ ورود به منابع معرفتی، تجربه، عقل، و شهود از کاستیهای این مدل است. درمجموع، این مدل در پیشبرد علم دینی مخصوصاً درمقام ثبوت علم در بُعد مفهومسازیهای نظری و جداشدن از فضایِ سکولار تأثیرگذار ارزیابی میشود. ارائۀ پیش‌نهاد بهمنظور تکمیل دیدگاه موجود و قدمهای بعدی در مسیر تدوین علم اسلامی پایانبخش این نوشتار است.
روششناسی
سیّد حسین حسینی
دوره 17، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 37-51
چکیده
هدف از پژوهش حاضر آسیب‌شناسی چگونگی نقد متون علوم انسانی در کشور ازنگاه پاره‌ای استادان و منتقدان این حوزه بوده است. بدین‌منظور، نمونه‌ای از داوران حوزۀ علوم انسانی که درزمینۀ نقد کتاب با «شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی» هم‌کاری داشتند به‌صورت دردست‌رس انتخاب شدند و ابزار سنجش در اختیار آنان قرار گرفت. این ابزار را محقق ...
بیشتر
هدف از پژوهش حاضر آسیب‌شناسی چگونگی نقد متون علوم انسانی در کشور ازنگاه پاره‌ای استادان و منتقدان این حوزه بوده است. بدین‌منظور، نمونه‌ای از داوران حوزۀ علوم انسانی که درزمینۀ نقد کتاب با «شورای بررسی متون و کتب علوم انسانی» هم‌کاری داشتند به‌صورت دردست‌رس انتخاب شدند و ابزار سنجش در اختیار آنان قرار گرفت. این ابزار را محقق براساس تجربههای چندساله ساخته است و تنظیم کرده است. نتایج نشان داد مهم‌ترین آسیبهای نقد کتب علوم انسانی در شورای یادشده مربوط به کارکرد ساختاری گروههاست؛ آسیبهایی ازقبیل ناکاملبودن جامعیت گروهها، شناسایینکردن استادان توانمند در سطح کشور، و نقص در حلقۀ داوران. درپایان، براساس این نتایج پیشنهادهایی کاربردی و راهبردی بهمنظور ترویج نقد در حوزۀ علوم انسانی کشور ارائه شده است.
روششناسی
محمدرضا خاکی قراملکی
دوره 17، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 53-74
چکیده
پژوهش حاضر به بازخوانی تفکر سنت‌گرایی حسین نصر می‌پردازد، گفتمان سنت‌گرایی با تکیه بر سنت قدسی و حکمت خالده و عقل شهودی، احیای علم قدسی را دنبال میکند و از این مجرا، احیای علم دینی را موردتوجه قرار میدهد. درحقیقت ضرورت بازگشت به سنت علمی و میراث حِکمی گذشته را با بیان وجه سلبی، با اذعان به بحران‌های معرفتی و اخلاقی و زیست‌محیطی ...
بیشتر
پژوهش حاضر به بازخوانی تفکر سنت‌گرایی حسین نصر می‌پردازد، گفتمان سنت‌گرایی با تکیه بر سنت قدسی و حکمت خالده و عقل شهودی، احیای علم قدسی را دنبال میکند و از این مجرا، احیای علم دینی را موردتوجه قرار میدهد. درحقیقت ضرورت بازگشت به سنت علمی و میراث حِکمی گذشته را با بیان وجه سلبی، با اذعان به بحران‌های معرفتی و اخلاقی و زیست‌محیطی علوم مدرن و عدم کارآمدی مطلوب آن، وی را به نگرش انتقادی به علوم و عقلانیت مدرن وا میدارد. وی برای خروج از این وضعیت، در وجه ایجابی تولید علم دینی را با بازگشت به علم قدسی گذشته ممکن و مطلوب میداند. ویژگیهای علم قدسی موردنظر وی عبارتاند، عدم انفکاک بُعد متافیزیکى از بُعد فیزیکى، نگاه طولی به سلسلهمراتب هستى، نمادگرایى، زبان علوم سنتى، عدم نگرش سودانگارانه. درحقیقت بازگشت به سنت، دعوت به تجهیز به سنت علمی گذشته، و رهایی از سلطة غرب و مصونماندن از هجوم امواج تکنولوژی و ساختارهای اجتماعی و علوم مدرن است. البته این نحوة دفاع از سنت علمی نوعی دفاع انفعالی است که عملاً قدرت مقابلة هوشمندانه و از موضع قدرت را در مصاف با علوم مدرن را سلب میکند و نوعی دعوت به انزواست تا با غرب مواجهای صورت نگیرد.
روششناسی
مسلم طاهری کل کشوندی؛ یحیی بوذری‌نژاد
دوره 17، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 75-93
چکیده
این پژوهش درصدد تحلیل و ارزیابی آرای محمدعابد الجابری درمورد تعامل فلسفه و شریعت در کتاب ما و میراث فلسفی‌مان است تا ذهنیتی روشن دربارۀ آرای او به‌دست آید. هم‌چنین، به تحلیل بیرونی و خاستگاه اثر حاضر نیز می‌پردازد؛ زیرا عوامل غیرمعرفتی مؤثر بر شکل‌گیری اندیشه، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های پژوهشی است که لازم است در بررسی آرای ...
بیشتر
این پژوهش درصدد تحلیل و ارزیابی آرای محمدعابد الجابری درمورد تعامل فلسفه و شریعت در کتاب ما و میراث فلسفی‌مان است تا ذهنیتی روشن دربارۀ آرای او به‌دست آید. هم‌چنین، به تحلیل بیرونی و خاستگاه اثر حاضر نیز می‌پردازد؛ زیرا عوامل غیرمعرفتی مؤثر بر شکل‌گیری اندیشه، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های پژوهشی است که لازم است در بررسی آرای متفکران موردبررسی قرار گیرد. در این بخش عوامل، زمینهها، و خاستگاه علمی، فکری، و اجتماعی اثر و مؤلف آن، که فضای محیطی شکل‌گیری اثر را پدید آوردهاند، بهاجمال بررسی میشود. در ادامۀ بحث به تحلیل درونی و جایگاه اثر خواهیم پرداخت که در این بخش، موضوعات اصلی و کانونی، مبانی فلسفی و روششناختی، پیشفرضها، نظریۀ مطرح در اثر، شیوة استدلال و منطق حاکم بر اثر، آثار و دستاوردهای نظریۀ مطرح و نیز منابع و استنادات اثر معرفی و تحلیل میشود. در مهم‌ترین بخش مقالۀ حاضر اثر جابری نقد و ارزیابی خواهد شد. در این بخش، تأملاتی نهایی درخصوص محتوای اثر و ارزیابی ساختاری و روششناختی آن میشود.
روششناسی
عبداله محمدی
دوره 17، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 95-114
چکیده
مسئلة رابطة علم و دین از نقاط چالش‌‌انگیز پژوهش‌‌های معاصر است که آثار متنوعی دربارة آن به زبان فارسی و دیگر زبان‌‌ها منتشر شده است. کتاب رابطة علم و دین در غرب از این دسته آثار است که توسط محمدعلی رضایی اصفهانی تألیف شده است. این کتاب برای مخاطب دانشجو نگاشته شده، ولی کتاب درسی نیست. ادبیات روان، حجم کم، و پرهیز از اصطلاحات تخصصی ...
بیشتر
مسئلة رابطة علم و دین از نقاط چالش‌‌انگیز پژوهش‌‌های معاصر است که آثار متنوعی دربارة آن به زبان فارسی و دیگر زبان‌‌ها منتشر شده است. کتاب رابطة علم و دین در غرب از این دسته آثار است که توسط محمدعلی رضایی اصفهانی تألیف شده است. این کتاب برای مخاطب دانشجو نگاشته شده، ولی کتاب درسی نیست. ادبیات روان، حجم کم، و پرهیز از اصطلاحات تخصصی از امتیازات این کتاب است. ناهماهنگی میان حجم فصول و نیز عدم ارتباط منطقی میان عناوین اصلی و فرعی در بخشها از انسجام اثر کاسته است. از مهم‌ترین اشکالات محتوایی این کتاب، ناهماهنگی میان عنوان و محتواست. مباحث این کتاب دربردارندة گونههای مختلف ارتباط علم و دین نیست، بلکه فقط بر تعارض علم و دین، آن هم زمینههای روانی و اجتماعی آن متمرکز شده و بیشتر دربارة علل مخالفت کلیسا با گالیله بحث کرده است. مؤلف در برخی موارد برای حل مسئلة تعارض، از معرفت‌شناسی پوپر و کانت بهره جسته است که این کار ارزش معرفتی گزارههای دینی را از جهات پرشمار دیگری تهدید میکند.
روششناسی
سید محمدتقی موحد ابطحی
دوره 17، شماره 2 ، خرداد 1396، ، صفحه 115-138
چکیده
کتاب پارادایم اجتهادی دانش دینی از کتاب‌های تأثیرگذار درزمینۀ علم دینی است. در این کتاب باتوجهبه ظرفیت‌‌ها و محدودیت‌‌های مفهوم پارادایم در ادبیات فلسفۀ علم کوهن و مقایسۀ آن با واژگانی هم‌چون مدرسه، مکتب، و حوزه در ادبیات علوم حوزوی تعریف جدیدی از پارادایم ارائه شده است و نظریه‌‌ای برمبنای آن عرضه گردیده و تلاش شده تا در مقایسه ...
بیشتر
کتاب پارادایم اجتهادی دانش دینی از کتاب‌های تأثیرگذار درزمینۀ علم دینی است. در این کتاب باتوجهبه ظرفیت‌‌ها و محدودیت‌‌های مفهوم پارادایم در ادبیات فلسفۀ علم کوهن و مقایسۀ آن با واژگانی هم‌چون مدرسه، مکتب، و حوزه در ادبیات علوم حوزوی تعریف جدیدی از پارادایم ارائه شده است و نظریه‌‌ای برمبنای آن عرضه گردیده و تلاش شده تا در مقایسه با مؤلفه‌های هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی، روششناختی، و انسانشناختی پارادایم‌های رایج در حوزۀ علوم انسانی و مؤلفه‌های پارادایم دینی دانش معرفی شود. در پارادایم اجتهادی دانش دینی تلاش میشود هم معرفتبخشی یافتههای روش اجتهادی نشان داده شود و هم حجیت و چگونگی استفاده از منابع و روش‌های مختلف عقلی، نقلی، و تجربی در نظامی منسجم ارائه شود. در این مقاله پس از ارائۀ گزارشی از کتاب پارادایم اجتهادی دانش دینی ابعاد مختلف آن بررسی میگردد.
