چکیده فرش عرب‌جنی نمونه‌ای از فرش‌های سلیمانی است که اجزای تصویری آن به‌صورت نمادین و چکیده‌نگاری‌شده ظهور یافته‌اند. این نمونه از فرش برخلاف دیگر فرش‌های سلیمانی، در دستۀ فرش‌های تصویریِ صرف قرار نمی‌گیرد. ترکیبات فرمی و رنگی آن بیننده را به عالم نیروهای ماوراءالطبیعه پیوند می‌زند. یک نویسندۀ غیرایرانی در کتابش به‌نام فرش‌ها و هنر فرش عرب‌جنی را بررسی کرده است. به‌علاوه، گنجانیدن بخش مجزایی از کتاب برای معرفی و ارائۀ یک نمونۀ تصویری تاکنون منتشرنشدۀ فرشی که به‌ندرت در موطن خویش (فارس) بافته شده است و اکنون نیز نمونه‌ای از آن در ایران موجود نیست از دلایل اهمیت نقد این کتاب است. روش تحقیق در این نوشتار تحلیلی ــ محتوایی و توصیفی است. فرش عرب‌جنی را کوچندگان استان فارس بافته‌اند و نمایندۀ فرهنگ ایلیاتی و باورهای دینی ایشان است. در متون مختلف ادبی و فرهنگ فولکور ایران همواره فارس را «مُلک سلیمان» نامیده‌اند. آمیختگی داستان‌های حضرت سلیمان در بخش اعتقادهای دینی و جغرافیایی با خضر نبی و ایزدبانوی ناهید به‌علت اشتراک وظایفشان باعث ایجاد شباهت و هم‌سانی آن‌ها شده است. دراین‌باره، دست‌بافته‌های ذهنی‌باف و بداهۀ ایلیاتی بستر مناسبی را برای به‌تصویرکشیدن باورهای بومی و دینی مردمان این خطه فراهم آورده است.

چکیده یکی از موضوع‌های بحث‌برانگیز در باستان‌شناسی و هنر جهان اسلام چیستی هنر اسلامی است. پژوهش‌گران متعددی دربارۀ خاستگاه، چیستی، و حوزۀ عمل هنر دوران اسلامی مقاله‌ها و کتاب‌های تخصصی نگاشته‌اند. آن‌چه معیار تمایز اندیشه‌های معاصر در تفسیر هنر به‌معنای اسلامی آن قلمداد می‌شود معطوف‌ به مبانی نظری و چهارچوب‌های تفسیری است که هریک با ره‌یافت‌های گوناگون آن را بررسی کرده‌اند. ره‌یافت‌هایی که به‌واقع، نقش به‌سزایی در بیان منسجم و متقن از پدیده‌های هنری در جهان اسلام داشته‌اند. کتاب هنر اسلامی در زمرۀ کتاب‌های مرتبط با حوزۀ شناخت هنر دوران اسلامی است که با تکیه بر ره‌یافت تاریخی‌نگری به رشتۀ تحریر درآمده است. بررسی این کتاب نشان می‌دهد که باوجود گستردگی حاکمیت سیاسی حکومت‌ها در جهان اسلام، نویسنده توانسته است نمایی کلی از تحولات را در مقیاس محلی عرضه کند؛ به‌طوری‌که با تمرکز بر نقاط مهم جغرافیایی، دستاوردهای هنری مسلمانان را در توالی فرهنگی نظام‌مندی بیان کرده است.

چکیده کتاب ره‌یافت‌های باستان‌شناختی به فناوری نوشتۀ هتر مارگارت لوییس میلر، استاد دانشگاه تورنتو، به‌درستی یکی از روزآمدترین کتاب‌های باستان‌شناسی است که به موضوع فناوری و صنعت اختصاص یافته و نویسنده تلاش فراوانی به خرج داده تا از زوایای گوناگون فناوری و صنعت را از نگاه باستان‌شناسی بررسی کند. نقد برگردان این کتاب به ما کمک خواهد کرد تا بتوان برگردان‌هایی از این ‌دست را هرچه بهتر کرد. به‌منظور نقد این برگردان نخست فصل‌های کتاب به‌دقت خوانده شد و نکات ویرایشی و نگارشی ثبت گردید. سپس هرجا که به‌نظر می‌رسید نقص یا سنگینی‌ای در فهم مطلب بود به نسخۀ اصلی کتاب مراجعه شد و متن اصلی با برگردان مقابله شد تا درصورت وجود کاستی، شکل بهتر یا درست‌تر آورده شود. یکی از نقاط اصلی قوّت کتاب ارجاع به منابع مختلف درمورد هر موضوع و بحث است که از این نظر آن را برای دانشجویان، به‌ویژه در مقاطع تکمیلی مناسب می‌کند. وحید عسگرپور، استاد دانشگاه هنر اسلامی تبریز و یکی از باستان‌شناسان جوان، پرتلاش، و آینده‌دار این کتاب را ترجمه کرده است و باید گفت که از عهدۀ کار برآمده است و وام نگارنده را گذارده است. چاپ، صفحه‌آرایی، ویرایش، و نگارش برگردان کتاب با دقتی کم‌نظیر انجام گرفته و قطعاً نظر بیشینۀ مخاطبان را جلب خواهد کرد. برگردان روان و دقیق کتاب باعث می‌شود تا مخاطبان در خواندن کتاب چندان دچار مشقت و دشواری نشوند. بااین‌حال، تلاش برگرداننده برای وفاداری به متن اندکی ساختار جملات بخش‌هایی از کتاب را از اصول نگارش فارسی دور کرده، به‌گونه‌ای‌که اهل فن به‌راحتی تشخیص می‌دهند که کتاب نخست به زبانی غیر از فارسی نگاشته شده و سپس به فارسی برگردانده شده است.

چکیده مورخان و پژوهش‌گران درخصوص شکست ساسانیان از عرب‌ها به دلایل زیادی اشاره کرده‌اند. در سال 2008، پروانه پورشریعتی با انتشار کتاب زوال و فروپاشی شاهنشاهی ساسانی: اتحادیۀ ساسانی ــ پارتی و فتح ایران به‌دست عرب‌ها جانی تازه به این موضوع بخشید. او با یک روش‌شناسی بدیع و کم‌سابقه روایتی تازه و نادر از مسئلۀ سقوط ساسانیان ارائه کرد. با تجزیه و تحلیل منابع مکتوب و شواهد باستان‌شناسی، پورشریعتی به این [نکته] اذعان دارد که حکومت ساسانی متشکل از اتحادیۀ ساسانی ــ پارتی بود و با حمایت‌نکردن خاندان‌های پارتی از ساسانیان، عرب‌ها موفق شدند در قرن هفتم میلادی به عمر حکومت ساسانی پایان دهند. از نواقص و کاستی‌های این اثر پذیرش برخی روایت‌ها و تفسیرها به‌صورت غیرانتقادی، توجه‌نکردن به تأثیر واپسین جنگ ساسانیان با رومیان و تأثیر آن در زوال این سلسله، تحلیل‌نکردن درست شواهد باستان‌شناسی، و از‌همه‌مهم‌تر، بی‌توجهی به بحران‌های محیطی و آسیب شدید نظام آب‌یاری سرزمین میان‌رودان در اواخر دورۀ ساسانی است که نگارنده در نوشتار پیش‌رو سعی در بررسی آن‌ها دارد و با درنظرگرفتن موارد ذکرشده این اثر را ارزیابی خواهد کرد.

چکیده ارتش هخامنشی بخشی جدایی‌ناپذیر در زمینۀ شناخت فرهنگ و تمدن این دوره به‌شمار می‌رود و قابلیت‌ها و جذابیت‌های پژوهشی حاصل از این بخش از تمدن هخامنشی موجب نگارش و انتشار آثاری چنین در این زمینه گردیده است. کتاب ارتش ایران هخامنشی بنابه چنین ضرورتی تألیف شده است. مؤلفِ این اثر عوامل مؤثر و متأثر را در روند شکل‌گیری، رشد، و گسترش و درنهایت، افول ارتش هخامنشی بررسی کرده است. هدف مؤلف از پژوهش پیش‌رو روشن‌کردن میزان ارزش‌مندی متن این کتاب به‌روش تحلیل محتواست. این کتاب علاوه‌بر نقاط قوّت و زمینۀ پژوهشی مناسب، کاستی‌هایی دارد که در مسیر پژوهش به آن‌ها اشاره می‌شود. در جمع‌بندی کلی، نقاط قوّت کتاب سیر تاریخی و تلفیق دو دسته از منابع ازجمله متون تاریخی کلاسیک و هم‌چنین، داده‌های باستان‌شناسی درکنار تصویرهای گویاست. نقاط ضعف کتاب نیز بهره‌گیری نامناسب از منابع، تطبیق‌نداشتن مطالب، برخی ادعاهای بدون پشتوانه، و جامعیت‌نداشتن محتواست. درمجموع، این کتاب می‌تواند به‌منزلۀ منبعی کمک‌درسی برای دروس تاریخ هخامنشی و هم‌چنین، باستان‌شناسی هخامنشی مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد رشته‌های تاریخ ایران باستان و باستان‌شناسی دوران تاریخی در نظر گرفته شود.

چکیده متکلم را تا کسی عیب نگیرد سخنش صلاح نپذیرد. ^[i]
(سعدی)
این جستار با هدف نقد و شناسایی موارد قوّت و ضعف معیارهای شکلی و محتوایی کتاب باستان‌شناسی ایران به‌قلم مؤلفان بزرگوار کریم حاجی‌زاده و پرویز پورکریمی انجام شده است. این کتاب از نظر محتوا ازجمله تألیف‌های نادر و پیش‌رو در زمینۀ ارتباط باستان‌شناسی و گردش‌گری در ایران به‌شمار می‌رود و پیش‌گامی در طرح مباحث جدید موجب بروز برخی کاستی‌ها و نقص‌ها خواهد شد. هدف نگارندۀ این مقاله آن است که ویژگی‌ها و کاستی‌های محتوایی و نگارشی کتاب را بیان کند. محورهای اصلی این بررسی نقادانه ارزیابی کتاب به‌منزلۀ منبع درسی براساس معیارهای منابع درسی، انطباق مطالب کتاب با سرفصل مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی، درستی یا نادرستی ارتباط مطالب با عنوان کتاب، کیفیت استفاده از منابع معتبر و جدید، و بررسی اشتباه‌های چاپیِ غیر‌قابل‌چشم‌پوشی است. نظر نگارنده در این مقاله آن است که کتاب یادشده باوجود محتوای غنی و تأثیر زیادی که در کاربردی‌کردن هرچه بیش‌تر دانش باستان‌شناسی در حوزۀ باستان‌شناسی و گردش‌گری دارد، اما کاربرد آن به‌منزلۀ منبع تدریس در واحد درسی «باستان‌شناسی ایران» نیازمند بازنگری است.
 
[i]. جناب بهاءالدین خرمشاهی در ابتدای مقالۀ خود در مجموعۀ نقد کتاب و کتاب نقد به کلام سعدی اشاره کرده و نگارنده نیز این ایده را اقتباس کرده است (خرمشاهی 1386).

چکیده کتاب نمایش در دورۀ صفوی، نوشتۀ یعقوب آژند، اثری است که مؤلفِ آن با شیوه‌ای تاریخ‌نگارانه اجراهای نمایشی رایج در دورۀ صفویه و ریشه‌ها و پیشینۀ این شیوه‌های اجرایی را ذکر می‌کند و درنتیجه، از نظر تاریخی از اهمیت مطالعاتی ویژه‌ای برخوردار است. در این مقاله ابتدا با قیاس مختصری از این اثر با برخی از دیگر آثار چاپ‌شده در زمینۀ تاریخ نمایش در ایران، جایگاه آن را در بین این آثار تبیین کردیم و وجوه ممتاز آن را مشخص کردیم. درادامه، ضمن بررسی روش فصل‌بندی و شیوۀ ارائۀ این تاریخ‌نگاری و مقایسۀ آن با شیوه‌های رایج تاریخ‌نگاری تئاتر این اثر را به‌منزلۀ اثری در حوزۀ تاریخ تئاتر ایران موردنقد قرار دادیم. درهمین‌باره، با استفاده از نظریۀ «اجرا» برخی گونه‌های ذکرشده در اثر، به‌مثابۀ گونه‌های اجرایی موردبررسی قرار گرفتند و نقاط قوّت و ضعف آن‌ها نیز بیان شد و درپایان، با بررسی رویکرد کلی اثر در رابطه با تاریخ‌نگاری نمایش، جایگاه اثر به‌منزلۀ اثری دانشگاهی ارزیابی شد.

چکیده مؤلف کتاب آشنایی با مبانی سینما و نقد فیلم درصدد است که خواننده را به مفاهیم ضروری برای نقد فیلم مجهز کند. با این هدف، نویسنده ابتدا تعریف‌های مربوط به زیبایی‌شناسی و ساختار فیلم، ژانرهای سینمایی، و سینمای مستند را آورده‌ است و با ذکر نمونه‌ها و بیان مفاهیم پایه‌ای هرکدام به روشن‌شدن مبحث کمک می‌کند. مؤلف دَه رویکرد متفاوت را به مطالعات سینمایی ارائه می‌دهد و پس‌از‌آن عناصر تکنیکی سازندۀ تصویر سینمایی و قواعد تدوین تداومی را بررسی می‌کند. او با بیان تقابل میان نظریه‌پردازان رئالیست و فرمالیسم وجوه تمایز آنان را بیان می‌کند و هر دو رویکرد را در تحلیل فیلم مفید می‌داند. اما رویکردهای ده‌گانۀ گفته‌شده در کتاب دقت و جامعیت لازم را برای تحلیل فیلم ندارند. تأکید بسیار بر سینمای هالیوود و هم‌چنین امتیاز ویژه قائل‌شدن برای کارگردان، درجایگاه مؤلف، باوجود تحلیل‌های متن‌محوری که پس‌از‌آن تکوین یافتند، از روزآمدبودن مطالب کتاب می‌کاهد.

چکیده این مقاله تلاشی است برای نقد کتاب هنر چگونه می‌تواند زندگی شما را دگرگون کند نوشتۀ آلن دوباتن و جان آرمسترانگ. مبانی این کتاب هم‌چون نگاه دیویی بر احیای پیوند تجربۀ زیبایی‌شناختی و زندگی عادی تکیه دارد. براساس اندیشۀ پراگماتیستی دیویی، اگر هنر را در جایی دور قرار دهیم و سپس از آن تمجید کنیم یا این‌که فقط خود را به این مشغول کنیم که آثار هنری بزرگ را برگزینیم و فقط به بررسی آن‌ها همت بگماریم، از فهم «نقش هنر» در تمدن عاجز و ناتوان خواهیم بود. نویسندگان کتاب تلاش شایسته‌ای می‌کنند تا هم‌سو با دیویی از سطحِ توصیفِ هنر در موقعیتی دور از تجربۀ زیستۀ انسان‌ها فراتر روند و مفهوم آن را در ساختاری عملی و کاربردی صورت‌بندی کنند. آن‌ها با اشاره به مشکلات مخاطب در برخورد با هنر توضیح می‌دهند که هنر به‌مثابۀ ابزاری می‌تواند دربرابر بسیاری از مصائب دوران معاصر چه در حوزۀ خصوصی و چه در سطح عمومی چونان ابزاری مؤثر حاضر شود.

چکیده  سخن‌گفتن و تحلیل نظری صنایع‌ دستی در عین سهل‌بودن دشوار است. صنایع دستی امری آشنا و ملموس در زندگی روزمره است که بدون نیاز به شناساندن و تلاش برای فهمش هرگونه توضیحی در آن بدیهی به‌نظر می‌رسد. کتاب آشنایی با کارگاه‌های صنایع دستی ایران را فریبا مصطفوی در سال 1395 گردآوری کرده است و در انتشارات مهر نوروز به‌چاپ رسیده است. اگرچه این کتاب به‌طور کلی مجموعه‌ای از تصویرهای ارزش‌مند با کیفیت مطلوب برای معرفی برخی کارگاه‌های صنایع‌ دستی است، اما همانند هر اثر علمی‌ِ دیگری کاستی‌های شکلی و محتوایی‌ای دارد که در این جستار سعی شده نقدی انتقادی بر آن نگاشته شود. در این پژوهش با تکیه بر روش کتاب‌خانه‌ای برخی گزاره‌های غیرعلمی آن که سبب گم‌راه‌شدن خواننده (هنرمندان) می‌شود و از پژوهشی به پژوهش دیگر منتقل می‌گردد تبیین شده است. در همین راستا، به کاستی‌ها اشاره می‌شود و نظرات انتقادی ذیل هریک از مباحث بیان خواهد شد.

چکیده در میان هنرهای دوران اسلامی سفال‌گری یکی از متنوع‌ترین و جذاب‌ترین هنرها به‌شمار می‌آید و همواره موردتوجه باستان‌شناسان و پژوهش‌گران هنر اسلامی قرار داشته است. ازهمین‌رو، کتاب‌های تخصصی و کاتالوگ‌های زیادی به زبان‌های مختلف دربارۀ این هنر و معرفی انواع و شیوه‌های آن به چاپ رسیده است که بسیاری از آن‌ها براساس آثار مجموعه‌های خصوصی یا موزه‌ها تهیه و تنظیم شده‌اند. در نوشتار پیش‌رو ترجمۀ یکی از این کتاب‌ها بررسی و نقد می‌شود که درواقع یک جلد از مجموعه‌ای چندجلدی است که به معرفی آثار هنری اسلامی موجود در مجموعۀ ناصر خلیلی اختصاص یافته است. بررسی دقیقِ ترجمۀ کتاب، که با عنوان سفال اسلامی به چاپ رسیده است، نشان می‌دهد که این اثر باوجود کیفیت ظاهری درخور توجهِ چاپ و روانی نسبی متن در برخی بخش‌ها، در زمینۀ ترجمه و ویرایش کاستی‌ها و ضعف‌هایی جدی دارد. ازجمله مهم‌ترینِ این ضعف‌ها می‌توان به اشکال‌های جدی و پرتعداد در ضبط اسامی خاص، به‌ویژه نام‌های جغرافیایی و محوطه‌های باستانی، ناآشنایی مترجم با اصطلاحات و واژگان تخصصی سفال و هنر اسلامی، اشتباه‌ها و ابهام‌ها در ترجمه، و درنهایت، توضیح‌های جهت‌دار و پراشتباه ویراستار اشاره کرد.

چکیده در کاوش‌های تپۀ پردیس چند سازۀ حرارتی کشف شده است که «کوره‌های سفال‌گری» خوانده شده‌اند و باتوجه‌به تمرکز آن‌ها در شرق تپه، کاوش‌گران این‌ها را کوره‌های تولید تخصصی و متمرکزِ سفال در بخشِ صنعتی یک روستای هزارۀ پنجم پیش از میلاد تصور کرده‌اند. نگارنده در این مقاله می‌کوشد تا با روش تحلیلی ــ تفسیری و به‌کمک مقایسه‌های متعدد، کارکرد واقعی این سازه‌ها را بررسی کند و به‌استناد چندین مدرک باستان‌شناسی نشان دهد که برداشت‌های کاوش‌گران از اساس درست نیست و تمامی تفسیرهای ارائه‌شده برپایۀ این تعبیرها باید به‌کلی موردبازنگری قرار گیرد. مدارک موردبررسی نشان می‌دهد که سازه‌های حرارتی پردیس کارکردِ کوره نداشته‌اند و نمی‌توان به‌استناد آن‌ها ارتباط مستقیمی میان ماهیت تپۀ پردیس با تغییرات در سطوح اجتماعی جامعه برقرار کرد و نمی‌توان پذیرفت که این سازه‌ها با شکل و ساختار جامعه و نظام‌هایی ارتباط داشته‌اند که آن را جامعۀ طبقاتی، نخبگان، و خان‌سالارها می‌نامند. سازه‌های حرارتی تپۀ پردیس در پیش از تاریخ ایران یگانه نیستند و نمونه‌های متعددی از آن‌ها در بافت مسکونی چندین محوطه ازجمله سیلک جنوبی، زاغه، اسماعیل‌آباد، جیران‌تپه، و قره‌تپۀ قمرود به‌دست آمده و به‌روشنی گونه‌ای از اجاق/ بخاری دیواری را نشان می‌دهند.

چکیده در این نوشتار سعی شده است تا کتاب ژانر فیلم؛ از کلاسیک تا پساکلاسیک در محورهای معرفی کلی اثر و مؤلف، تحلیل بیرونی، تحلیل درونی، و جایگاه اثر بررسی شود و امتیازها و کاستی‌‌های آن تبیین شود. احساس کمبود در تولید و تنوع ژانر در سینمای ایران و نیاز به آگاهی بیش‌تر در زمینۀ مطالعات ژانر چاپ کتاب‌‌های بیش‌تری را در این حوزه ضروری کرده است. به همین علت، کوشش ناشر و مترجم در ارائۀ اثری تحلیلی که فرایند تحول ژانر هالیوود از کلاسیک به پساکلاسیک را بررسی کرده و ژانرهای فیلم را در زمینه‌های مختلف تاریخی، فرهنگی، سیاسی، و صنعتی تبیین و معرفی می‌‌کند ستودنی است. در این متن، نگارنده تلاش کرده است با ارائۀ برخی از عمده‌‌ترین مسائل نظریۀ ژانر در ارتباط با کتاب و شرحی مختصر از انواع کتاب‌‌های چاپ‌شده در حوزۀ ژانر، به اشکال‌های شکلی، ترجمه‌‌ای، و ویرایشی کتاب اشاره کند تا مواردی را که بایستۀ اصلاح‌اند نشان دهد.

چکیده این مقاله نقدی بر کتاب تاریخ اشکانیان در کتاب سال‌نامه، تاسیت است. با تطبیق نسخۀ انگلیسی اثر The Annals by Tacitus و ترجمة فارسی آن محتوا و ترجمۀ کتاب بررسی شده است. نادر میرسعیدیِ، مترجم این کتاب، از ترجمة انگلیسی متن مفصّل لاتین این اثر بخش‌های مربوط به تاریخ اشکانیان را برگزیده و به فارسی برگردانده است. نگارندگان مقاله تلاش کرده‌اند پس از معرفی متن اصلی کتاب و برخی ویرایش‌های مهم آن به زبان‌های غیرفارسی، ترجمة میرسعیدی و مقایسة آن را با ترجمة انگلیسی اثر بررسی کنند و با یادآوری ارزش کار میرسعیدی به برخی نکات مغفول‌مانده در ترجمه اشاره کنند. افزون‌براین، نگارندگانِ مقاله بخش‌هایی از تاریخ اشکانیان در کتاب سال‌نامه، تاسیت را که در ترجمة میرسعیدی وارد نشده است در نوشتار کنونی گنجانده‌اند. هرچند متنی که در ترجمة میرسعیدی از قلم افتاده است بیش‌تر مربوط به تاریخ معارضات گرجستان و ارمنستان است، ولی در این سرزمین‌ها خاندان‌های ایرانی و اشکانی ایفای نقش می‌کردند که تاریخ آن‌ها از تاریخ ایران اشکانی مستقل نبوده است.

چکیده یکی از نقش‌های خدابانوان که در آثار دورۀ اشکانی و ساسانی بسیار به‌کار رفته نقش «نیکه» است. این نقش در دورۀ اشکانی بر سکه‌ها و نقش‌برجسته‌های اشکانی به‌کار رفته است. دیدگاه‌های گوناگونی دربارۀ این نقش بیان شده است، چنان‌که برخی بر این باورند که اشکانیان با بهره‌بردن از شمایل‌نگاری یونانی ایزدان ایرانی را تجسم می‌بخشیدند و خدابانو «نیکه» را بازتابی از ایزدبانو «اشی» یا ایزد «ونند» در سکه‌های اشکانی قلمداد کرده‌اند. بااین‌حال، پادشاهی چون بلاش یکم هنگامی که بر اریکۀ پادشاهی نشست، در باززنده‌سازی فرهنگ و آیین‌های ایرانی تلاش بسیاری کرد و نیز کوشش او بر آن بود تا بازماندۀ گرایش‌های یونانی را در ایران از میان ببرد. نگارندگان در این مقاله پیشینۀ این نقش را مطرح می‌کنند و سپس، دیدگاه‌های بیان‌شده دربارۀ آن را بررسی می‌کنند و به این برایند می‌رسند که نقش خدابانو ‏نیکه در دورۀ اشکانی هم‌سانِ ایزدبانو اشی یا ایزد ونند نبوده است. ازهمین‌رو، بلاش یکم با هدف ایرانی‌گرایی و کنارگذاشتن نقش و نمادهای انیرانی هم‌راه با شور و شوق و تب‌وتاب ایران‌خواهی در دربار همایونی و نیز درمیان خاندان‌های بزرگ اشکانی نقش و نگارۀ خدابانو نیکه را نیز از سکه‌هایش زدود.

چکیده کارلتون استیونز کوون از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های باستان‌شناسیِ پیش از تاریخ ایران است که در حدود هفتاد سال پیش به نخستین پژوهش‌هایِ سازمان‌یافته در باستان‌شناسی ایران همت گماشت. برای سالیان متمادی باستان‌شناسان ایرانی آثار کوون را مطالعه کرده و استادان در کلاس درس آن‌ها را تدریس کرده‌اند. اکنون و پس از گذشت هفت دهه لزوم بازبینی کارهای کوون بیش از پیش احساس می‌شود. در این نوشتار این بازبینی از چندین نگاه انجام شده است: مبانی نظری کار میدانی، میزان تخصص‌گرایی (تطابق تخصص سرپرست با پژوهش)، ره‌یافت عملی کاوش، نحوۀ ثبت و ضبط مواد فرهنگی، و چگونگی آنالیز مواد فرهنگی. نتایج بازنگری کارهای میدانی کوون در ایران حاکی از این است که او در ره‌یافت‌های نظری و عملی خود ضعف‌های فراوانی داشت و بیش از آن‌که دغدغۀ انجام‌دادن صحیح کار میدانی باستان‌شناسی داشته باشد، بیش‌تر درپی کشف بقایای اسکلتی انسان نئاندرتال بوده است. ازدیگرسوی، نگاهی به کارنامۀ انتشاراتی کوون عقاید به‌غایت نژادپرستانه درکنار سابقۀ عضویت او در ارتش و آژانس اطلاعاتی ایالات متحده (سیا) در جنگ جهانی دوم و جنگ سرد و هم‌چنین پرسش‌های فراوان بی‌پاسخ دربارۀ چرایی انتخاب محوطه‌های موردکاوش قرارگرفته در ایران این فرض را قوّت می‌بخشد که باستان‌شناسی اولویت نخست کوون در ایران نبوده است.

چکیده  
نگارنده در این پژوهش علل التزام تغییر سرفصل‌های درسی رشتۀ باستان‌شناسی را در تمام مقاطع آن نه براساس سلایق، بلکه برمبنای الگو و مدل برنامه‌ریزی درسی مبتنی‌بر شایستگی بررسی و تبیین کرده است. برنامه‌های درسی در این رشته در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد بیش از سی سال است که بازبینی نشده است و برنامه‌های درسی دورۀ دکتری نیز از ابتدای تأسیس این مقطع به همین شکل بوده است. امروزه، در جهان برنامه‌های درسی براساس مهارت‌محوری تنظیم می‌شوند و عناصر بسیاری در تدوین این برنامه‌ها موردنظر قرار می‌گیرد. در این پژوهش با درنظرگرفتن مهارت‌های عمومی تعریف‌شده برای دانش‌آموختۀ باستان‌شناسی در شبکۀ اطلاعات شغلی آمریکا (O*NET) به‌منزلۀ شاخص تحلیل محتوای شایستگی آموزشی باستان‌شناسی در ایران میزان هم‌پوشانی برنامه‌های درسی با این مهارت‌های مرجع بازبینی شده است. هدف اصلی نیز تأکید بر لزوم بازبینی درس‌ها برمبنای رویکرد برنامه‌ریزی درسی مبتنی‌بر شایستگی است. گردآوری داده‌های موردنیاز در این پژوهش به‌صورت کتاب‌خانه‌ای و اسنادی و شیوۀ پردازش داده‌ها توصیفی و تحلیلی است.

چکیده پروفسور رابین دنل در باستان‌شناسی و دیرین‌انسان‌شناسی متخصصی بسیار برجسته در زمینۀ مطالعات آسیا شناخته می‌شود. کتاب موردبحث در این نوشتار استقرارهای پارینه‌سنگی آسیا از انتشارات کمبریج سنتزی هنرمندانه و قدرت‌مند از شواهد باستان‌شناسی پارینه‌سنگی، دیرین‌انسان‌شناسی، و دیرین‌اقلیم‌شناسی قارۀ کهن است. این کتاب دربردارندۀ ایده‌های مهم و نوآورانه‌ای است که نویسنده درطول حیات علمی خویش بدان‌ها دست یافته و بسیاری از آن‌ها را پیش از انتشار کتاب در نوشتارهای جداگانه‌ای پرورانده بود. برای نمونه، می‌توان به ایدۀ گسترش علف‌زارهای وسیع از شمال شرق آفریقا تا شرق آسیا اشاره کرد. برطبق نظر دنل، این کمربند علف‌زارها (ساوانا) موجب تسهیل در پراکنش گروه‌های انسانی و خروج برخی از آن‌ها از آفریقا شد. ایدۀ دیگر دنل در این کتاب احتمال گونه‌زایی و پیدایش انسان راست‌قامت از آسیاست که در نوع خود بسیار چالش‌برانگیز می‌نماید. قسمت عمدۀ کتاب درمورد تحولات اقلیمی و تطور و پراکنش گروه‌های انسانی در دوره‌های پلیئستوسن قدیم و میانی است. بیش‌تر اطلاعات کتاب درمورد ویژگی‌های گروه‌های انسانی و جانوری و نیز نوسانات اقلیمی در پهنه‌هایی است که محوطه‌های مهمی از دوران پارینه‌سنگی قدیم حاوی سنگ‌واره‌های انسانی دارند و نیز مطالعات دیرین‌اقلیم‌شناسی در آن‌ها به‌خوبی انجام شده است. این کتاب امروزه یکی از نخستین تلاش‌های جامع و موفقیت‌آمیز برای تعدیل دیدگاه آفریقامحوری در باستان‌شناسی پارینه‌سنگی قدیم در نظر گرفته می‌شود.