چکیده ارزیابی ترجمه براساس الگوهای ترجمه‌شناختی معیاری برای توصیف کارکرد ترجمه در زبان مقصد با حفظ ادبیات و دریافت معنای زبان مبدأ است. اعتبار ترجمۀ یک اثر هم با آگاهی موشکافانه از کاستی‌ها و ویژگی‌های مثبت آن طبق اصول الگوهای ارزیابی ترجمه سنجیده و بازنمایی می‌شود. آنتوان برمن که مدار نظرگاه ترجمه‌شناسی وی بر متن مبدأ استوار است، از دوازده محور کژکارکردی میان زبان مقصد و مبدأ با نام گرایش‌های ریخت‌شکنانه یا «عوامل تحریف و تغییر» سخن به‌میان می‌آورد. طبق این نظریه، هرچه تعداد گرایش‌های تغییردهنده در فرایند ترجمه بیش‌تر باشد، به همان میزان مترجم متن اصلی را تحریف کرده است. در این پژوهش، با دیدگاه گرایش‌های ریخت‌شکنانۀ برمن مبنی‌بر احترام به متن بیگانه و دیگری، برگردان عربی رمان چشم‌هایش بزرگ علوی را با عنوان عیناها از احمد موسی بررسی شده است. تمرکز عمدۀ این پژوهش بررسی گرایش‌های غالب تغییر متن به‌قلم مترجم با ذکر شواهد و ترجمۀ پیش‌نهادی است. یافته‌های پژوهش شش گرایش از دوازده مؤلفۀ ریخت‌شکنانۀ برمن را تأیید می‌کند و نشان می‌دهد که مترجم برحسب ذوق خویش و ناآشنایی با دامنۀ اطلاق واژه‌ها در زبان فارسی در ترجمه تصرفاتی کرده و به متن مبدأ وفادار نبوده است.

چکیده این کتاب به بررسی موضوع مهمی از موضوعات عرصۀ نقد، درخصوص ژانرهای ادبی ازجمله کارکردهای ارتباطی، به‌‌منزلۀ ویژگی مکمل انواع ادبی پرداخته است. مؤلف کتاب، بسمه عروس، این مفهوم و پیوندش با مقامه و نیز میزان هم‌سانی آن با خوانش ارتباطی را موردمطالعه قرار داده است. ارزش ادبی مقامات و جایگاه برتر آن در مقایسه با سایر متون منثور را می‌توان از جملۀ دلایل انتخاب آن به‌‌مثابۀ مادۀ اولیۀ پژوهش یاد کرد. نویسندۀ کتاب برآن است که بُعد ارتباطی متفاوتی ضمن ژانرهای ادبی متداخل را به‌وسیلۀ مطالعۀ کتاب النمر و الثعلب سهل‌بن هارون بررسی کند؛ همان‌گونه‌که مؤلف مقامات «بدیع‌الزمان همذانی» و «ابوالقاسم حریری» را محور پژوهش قرار داده بود. این مقاله براساس رویکرد توصیفی ‌ـ تحلیلی خواهان بازبینی و نقد کتاب یادشده به‌منظور جلی‌ساختن اهمیت آن است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که این کتاب سعی در عیان‌کردن کارکردهای ارتباطی موجود در ژانرهای ادبی و میزان تأثیرگذاری آن در تغییر نگرش به ژانرها و هم‌چنین نقش آن در روند ارتباط‌مندی است. بسمه عروس نیز به‌منظور اجرای دیدگاه‌های نقدی جدید و قدیم و باهدف رونمایی از نقش بارز ارتباطی در خوانش متون منثور به ژانر مقامه، که حاوی راندمانی ارتباطی و محرک است، روی آورده است.

چکیده هنر نمایش‌نامه، ره‌آورد زندگی اجتماعی انسان، بیش از دیگر انواع هنر در ارتباط با انسان اجتماعی است و بر همین اساس ‌‌می‌توان ‌‌گره‌خوردگی آن را با مدنیت جدید بیش از دیگر مؤلفه‌ها موردتأکید قرار داد. نمایش‌نامه، در دورۀ جدید، چه به‌عنوان یک متن و چه به‌عنوان مجموعۀ روایتی که به‌وسیلۀ بازیگران در صحنه اجرا می‌‌‌شود، یکی از موضوعات مهم برای مباحث نقد است؛ تاجایی‌که کتب نقدی و تاریخی این نوع از هنر ‌‌گستره‌ای به‌وسعت قدیمی‌ترین انواع هنر را به‌خود اختصاص داده است. از ‌‌جدید‌ترین آثار از این ‌دست کتاب نشأة المسرح فی المشرق است که نویسنده‌‌‌اش پیدایش و سیر دگردیسی این هنر را در مشرق‌زمین و با تمرکز بر لبنان، سوریه، ترکیه، و ایران موردبررسی قرار داده است. این مقاله برآن است تا با اتخاذ شیوة توصیفی خوانشی نقدگونه از آن را ارائه دهد. نتایج به‌دست‌آمده نشان ‌‌می‌دهد که گرچه وجه نقدی کتاب موردنظر اندک است، نویسنده توانسته است با استفاده از ‌‌شیوه‌ای دقیق در بررسی سیر تحول و با بهره‌‌مندی از اسناد و منابع موثق اثرش را به‌‌منزلۀ یک کتاب تاریخی ‌ـ تحلیلی معرفی کند.

چکیده برخلاف بسیاری از مطالعات در حوزۀ نحو عربی، پژوهش‌های علی أبوالمکارم از جایگاه ویژه‌ای برخوردارند. او در آثارش سعی کرده است تا با مطالعه‌ای روش‌مند تاریخ نحو عربی را به‌شکلی کلی و جامع موردمطالعه قرار دهد. کتاب أصول التفکیر النحوی از مهم‌ترین این آثار است که مؤلف در آن از مشکلات پیش‌روی مطالعات نحو عربی سخن گفته و درپی آن بوده است تا با بازسازی روش‌های کلاسیک مطالعات نحو عربی عناصر سلبی و ایجابی آن را از هم بازشناسد. نویسنده در این مقاله با مطالعۀ این کتاب به این نتایج رسیده است: نویسنده، با باز‌شناسی قیاس لغوی و استقرایی از قیاس ارسطویی، عمده‌ترین مشکل آموزش نحو عربی را تأثیرپذیری از حکمت یونان دانسته و کوشیده است تا بهترین شیوه در آموزش نحو عربی را ارائه دهد که مناسب عصر حاضر نیز است. به‌نظر او، با رهایی از قواعد پیچیدۀ ناشی از سیطرۀ فلسفۀ ارسطو و بازگشت به روش طبیعی یادگیری نحو براساس رویکرد نحویان دوران استقرا زمینه را برای احیای قواعد آسان و طبیعی در یادگیری زبان مهیا می‌کند. این مقاله با روش توصیفی ‌ـ تحلیلی فصل‌ها و عناوین مختلف کتاب را موردمطالعه قرار می‌دهد.

چکیده کتاب أدب المقاومة (1970)، تألیف غالی شکری، نقد انواع ادبی مقاومت است و موضوع اصلی آن بر مدار نمودهای قهرمانی در آثار ادبی ملل می‌‌چرخد. این آثار گل‌چینی از رمان‌‌ها، ‌‌افسانه‌ها، نمایش‌نامه‌‌ها، و اشعارند. مقالة حاضر با روش توصیفی، تبیینی، و تحلیلی، و براساس رویکرد انتقادی تحلیلی به ارزیابی ساختاری و محتوایی کتاب أدب المقاومة توجه دارد. ‌‌شاخص‌های ارزیابی ساختاری کتاب شامل طرح جلد، عنوان کتاب، فهرست مطالب، زبان اثر، ‌‌صفحه‌آرایی، ‌‌کتاب‌نامه، ‌‌پانویس‌ها، و نمایة اطلاعات است. ارزیابی محتوایی نیز متوجه تحلیل شکری از نمودهای قهرمانی در ادبیات مقاومت ملل است. نتایج پژوهش نشان می‌‌‌دهد که عنوان، طرح جلد، و فهرست مطالب کتاب به بازنگری نیاز دارد. زبان کتاب سلیس و نگارش آن شیواست. محتوای کتاب بین ادبیات مقاومت ملل به‌شکل نامتوازن تقسیم شده است؛ 64.66% ظرفیت کتاب به ادبیات مقاومت عربی و 35.34% به ادبیات مقاومت سایر ملل اختصاص دارد. نویسنده به ادبیات مقاومت در مصر و فرانسه بیش از سایر ملل توجه دارد.
 

چکیده کتاب معانی الأبنیة فی العربیة یکی از آثار ارزش‌مند فاضل صالح السامرائی است که در آن در ادامۀ پروژۀ نوآورانۀ خود در زمینۀ رویکرد معنایی به صرف و نحو به تبیین معانی أبنیه و صیغه‌های مختلف صرفی پرداخته و معتقد است که هرگونه تغییر در أبنیه و صیغه‌های صرفی به تغییر معنی در آن‌ها منجر می‌شود و توجه به تنوع این معانی بر اهمیت زبان عربی و زیبایی‌های بیانی قرآن کریم می‌افزاید. سامرائی در این کتاب با رویکردی معناشناسانه به بررسی مباحث مربوط به اسم و فعل، مصادر، اسم زمان و مکان، اسم فاعل، اسم مفعول، صفت مشبهه، اسم آلت، انواع جمع، و اسم منسوب پرداخته است. در این پژوهش تلاش می‌شود تا با استفاده از روش توصیفی و شیوۀ تحلیل محتوا ابتدا به نقش و جایگاه فاضل صالح السامرائی در زمینۀ تجدید و نوآوری در علم صرف و تأکید بر پیوند میان ابنیۀ صرفی و معانی آن‌ها اشاره شود و سپس با نگاهی انتقادی به کتاب معانی الأبنیة فی العربیة میزان موفقیت وی در این زمینه و مهم‌ترین مزایا و کاستی‌های این کتاب موردتجزیه‌وتحلیل علمی قرار گیرد.

چکیده بررسی کتاب‌های درسی و دانشگاهی درجهت بهبود وضعیت آموزشی و با هدف بازنمایی ‌‌کاستی‌ها و نقاط پنهان این آثار صورت ‌‌می‌پذیرد. یکی از کتاب‌های انتشاریافته در حوزة ادبیات تطبیقی الأدب المقارن فی ایران و العالم العربی (1903-2012) از حیدر خضری است که در انتشارات سمت به‌چاپ رسیده است. این کتاب، از این نظر که به معرفی و بررسی مکاتب جدید ادبیات تطبیقی پرداخته، دارای اهمیت است. ازهمین‌رو، پژوهش حاضر به بررسی این کتاب در دو بخش شکلی و محتوایی می‌پردازد و در هر قسمت امتیازات و کاستی‌ها را موردبررسی قرار می‌دهد. ازجملۀ نتایج به‌دست‌آمده به این قرار است: این اثر به‌جهت شناساندن مکاتب و نظریه‌های جدید در حوزۀ ادبیات تطبیقی نسبت ‌به آثار مشابه گامی تازه برداشته و ضمن خودداری از تکرار مکررات دست به نوآوری زده است؛ اگرچه باتوجه‌به ماهیت آموزشی کتاب می‌توانست در تعریف و شناساندن چهارچوب و روش مکتب‌‌ها و نظریه‌‌های جدیدی هم‌چون تصویرشناسی، پسااستعماری، و آلمانی تعمق و درنگ بیش‌تری کند و روش و چگونگی پژوهش هر مکتب و شیوۀ انجام تطبیق برپایۀ آن را به خواننده بیاموزد.

چکیده دانش ‌‌نشانه‌شناسی یکی از ‌‌شاخه‌های نقد ادبی جدید در قرن بیستم است که به بررسی ‌‌نشانه‌ها و روابط میان آن‌ها در متون ادبی و کارکردشان در انتقال پیام میان صاحب اثر و خواننده ‌‌می‌پردازد. کتاب آلیات التأویل السّیمیائی، نوشتۀ موسی ربابعه نیز از جملۀ آثاری است که ‌‌می‌کوشد تا از ره‌گذر برخی ابزارهای ‌‌نشانه‌شناسی و با عبور از روساخت متن ‌‌نمونه‌هایی از ادب معاصر عربی به ‌‌لایه‌های زیرین و ژرف‌ساخت متن دست یابد. در پرتوِ اهمیت مسئله، مقالۀ حاضر ‌‌می‌کوشد به‌روش توصیفی ‌ـ تحلیلی و با رویکرد نقد محتوا، ضمن بررسی و بیان برخی از نقاط قوت این کتاب، نقاط ضعف و ‌‌کاستی‌های اثر موردنظر را تبیین کند. نتایج بررسی حاکی از این است که این اثر در سه فصل اول در مبحث استعاره و رمز به‌‌‌مثابۀ دو ابزار ‌‌نشانه‌شناسی تاحدود زیادی موفق عمل کرده است و با انتخاب ‌‌نمونه‌های شعری مناسب ‌‌تحلیل‌های خوبی ارائه داده است. اما ناهماهنگی عنوان کتاب با محتوا و نپرداختن مستقیم به همۀ شگردهای ‌‌نشانه‌شناسی ازجمله پارادوکس، نقاب، ‌‌حس‌آمیزی، هنجار‌‌گریزی، اسطوره، عدم رعایت توازن میان ‌‌فصل‌ها، و اشارۀ گذرا به‌‌ مقولۀ نقد ‌‌نشانه‌شناسی در رمان از ‌‌مهم‌ترین ‌‌کاستی‌های این کتاب است.

چکیده کتاب الشعریة العربیة ادونیس در زمرۀ آثار نقدی اوست که از تاریخ نشر آن قریب به سی سال می‌گذرد. این اثر باوجود حجم اندک مطالبی یک‌پارچه پیرامون سیر تحول شعر عربی در گذر تاریخ دارد. نویسنده در چهار فصل با نگاهی موشکافانه پیدایش شعر عربی را می‌‌کاود و از منظر ناقدان قدیم مبانی زیباشناختی آن را موردتحلیل قرار می‌‌دهد. این کتاب از جملۀ ‌‌تازه‌ترین آثار ترجمه‌شدۀ ادونیس به فارسی است که به‎‌قلم حسین ابویسانی و امید پورحسن با عنوان بوطیقای عربی در سال 1397 ش به‌چاپ رسید. بررسی و تحلیل متن عربی با برگردان فارسی این اثر با رویکرد نقد تقابلی ترجمه بیان‌‌گر این است که باوجود برخی لغزش‌‌ها در ‌‌واژه‌گزینی و سهوهای دستوری مترجمان در انتقال پیام و مضمون عبارات برگردان ارزنده‌‌ای ارائه ‌‌داده‌اند که روان و رسا جلوه می‌‌‌کند. ‌‌اعراب‌گذاری آیات و ابیات عربی، تنظیم فهرست منابع، و افزودن نمایه در بخش پایانی کتاب از ویژگی‌‌های مثبت این ترجمه به‌شمار می‌‌آید، اما در بخش محتوای ترجمه، عدم یک‌سان‌‌‌سازی برگردان اصطلاحات ادبی، عدم تناسب برخی ‌‌معادل‌ها با عناصر هم‌نشین، خطا در واژه‌‌گزینی، و حذف‌‌های نابه‌‌جا از آسیب‌‌های اصلی ترجمۀ یادشده است که رفع آن در چاپ‌‌های بعدی بر غنای این ترجمه خواهد افزود.

چکیده گرایش زیاد ناقدان ادبیات داستانی معاصر عرب به رویکردهای جدید نقد غربی به‌ویژه در دهۀ آخر قرن بیستم و نگرانی از قطع رابطۀ آنان با نقد قدیم عربی و نیاز مبرم کتاب‌خانه‌های عربی به آثاری دربارۀ نقدِ نقدِ داستان عبدالله ابوهیف ناقد سوری را بر آن داشت تا کتاب النقد الأدبی العربی الجدید فی القصّة والرّوایة والسّرد را به‌نگارش درآورد. این پژوهش که به دو روش بازخوانی اثر و رویکرد توصیفی ‌ـ تحلیلی کارکرد نقدی ابوهیف را بررسی کرده به این نتایج دست یافته است: شیوۀ ارائۀ فصول هشت‌‌گانۀ کتاب با قلمی بسیار شیوا نشان‌‌دهندۀ این است که از یک مهندسی ازپیش ‌تعیین‌‌‌شده برخوردار بوده و موضوعات محتوایی دارای یک تسلسل منطقی و قابل‌قبول است. داده‌‌ها و مثال‌‌های این کتاب در هر فصل بسیار زیاد است؛ درواقع، ابوهیف کتاب خود را به‌صورت یک ‌‌دایرۀ‌‌‌المعارف درآورده است. ‌‌علی‌رغم این‌که ابوهیف معیارهای نقدی مشخصی را برای نقد آثار نقدی در نظر نگرفته و این از ایرادات اساسی کتاب است، تحلیل‌‌‌های او از انواع گوناگون آثار نقدی استحکام بسیار خوب و قانع‌کنند‌ای دارد. استناد به حدود پانصد اثر از ناقدان کشورهای مختلف عربی ‌‌می‌تواند دلیل محکمی بر عدم تعصب او در به‌کاربردن شواهد نقدی باشد.

چکیده نقد به‌مثابۀ فرایند جراحی متون ادبی درصدد پی‌جویی و رصدِ گرانیگاه‌های ضعف آثار علمی و به‌دنبال آن برجسته‌‌سازی نقاط قوت و ابراز وجوه ایجابی آن و درنهایت تضمین سلامت فرمی و محتوایی آثار علمی است. چنان‌که از معانی نقد در لغتِ عرب دانه‌برداشتنِ پرنده و منقارزدن او برای برداشتن دانه‌های سالم و کنارنهادن دانه‌‌های معیوب و فاسد است، دانش نحو نیز به‌عنوان یکی از مفاتیح مهم علوم زبانی سلاح راه‌بردی کاوش‌گران متون ادبی و همواره مطمح‌نظر اندیشمندان برای ارائۀ نقد و نگارش درباب تصنیفات علمی بوده است. کتاب موردنقد تلاشی است برای مستدل‌‌سازی برخی عناوین نحوی مطرح‌‌شده در کتاب مغنی الأدیب که خود نسخة نونگاشته‌ای از مغنی اللبیب ابن‌هشام انصاری است. این پژوهش برمبنای روش توصیفی ‌ـ تحلیلی صورت گرفته و نتایج آن حاکی از آن است که تقریباً اثری از نوگرایی در استدلال و ارائۀ رویکردی اجتهادی متقن و اقناعی در اثر یادشده به‌چشم نمی‌‌خورد. تقریراتی که وی تحت عنوان «انقلاب نحوی» از آن یاد کرده عموماً یا عاری از صحت بوده یا نقل و جانب‌داری از یکی از آرای مشهور پیشینیان آن هم بدون ذکر رأی آن‌هاست یا انتساب برخی از این آرا به خود تحت عنوان استدلال جدید و ابداع نحوی نویسنده است. ریتم کتاب نیز کند، یک‌نواخت، و ملال‌‌آور است و جلوة جاذبی از لحاظ نگارش و پردازش شکلی ندارد. کتاب ثورة نحویة عموماً یک اثر شبه‌‌علمیِ غیرمستند و بدون پشتوانه‌‌سازی است که کاملاً از نظام ارجاع و احاله به‌دور بوده و درواقع نسخة ناپایدار و ضعیف‌شده‌ای از منابع مهم موجود در این زمینه است.
 

چکیده زبان عربی هم به‌علت ویژگی‌های منحصربه‌فردی که دارد و هم به‌سبب ورود مفاهیم و حوزه‌‌های معنایی جدیدی به آن که با نزول قرآن کریم صورت گرفت، از همان آغاز، موردتوجه علمای حوزة معنی‌شناسی قرار گرفت. درمیان زبان‌شناسان و نحویان معاصر، فاضل سامرائی آثاری به‌رشتة تحریر درآورده که یکی از این آثار کتاب الجملة العربیة و المعنى است. در این پژوهش با بررسی دو بعد شکلی و محتوایی این اثر بیش‌ازپیش معرفی و بررسی می‌‌شود. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌‌دهد این اثر با رویکرد‌های اسلامی سازگار است و نشان از تسلط نویسنده بر منابع اصیل دارد. سامرائی در فهم معنی جملات عربی از سبک معنی‌شناسی ساخت‌گرا استفاده کرده و با استفاده از قرینۀ سیاق و مقام از مکتب زبان‌شناسی نقش‌گرا نیز بهره جسته‌ است. هرچند وی نتوانست مانند تمام حسان که نظریة هم‌بستگی قرینه‌‌ها را مطرح کرد به نقش ارتباط قرینه‌‌ها در کنار هم بپردازد و در معنی‌شناسی رویکردی جامع ارائه دهد، با اشاره به نقش هریک از قرینه‌‌ها در جای خود توفیقاتی را به‌دست آورد. اثر وی از جنبة شکلی فاقد ابزار‌های مقدماتی و آموزشی است که در این پژوهش درکنار ذکر نقاط قوت و کاستی‌‌‌های اثر به ارائة پیش‌نهادهایی پرادخته شده است.

چکیده نقد و تحلیل انتقادی تولیدات علمی نقاط قوت و ضعف نویسندگان را برجسته می‌کند و تقویت نقاط قوت و اجتناب از نقاط ضعف را به‌دنبال خواهد داشت. رسیدن به کمال مطلوب در تدوین منابع دانشگاهی پس از نقدهای صریح و سازنده میسر است. در این نوشتار کتاب البحث العلمی؛ أسسۀ، مناهجۀ و أساسیبۀ، إجراءاتۀ، اثر ربحی مصطفی علیان، با استفاده از روش توصیفی‌ ـ تحلیلی موردنقد و بررسی قرار گرفته است. نتایج به‌دست‌آمده از بررسی این کتاب نشان می‌دهد که کتاب حاضر، علی‌رغم برخی نکات قوت از قبیل استفاده از منابع فراوان و متنوع، استفاده از تمرین‌ها، جدول‌ها، و نمودارها که در تبیین و آموزش مفاهیم نقش مؤثری داشته است، متأسفانه نواقص شکلی و محتوایی فراوانی دارد. مهم‌ترین نواقص شکلی عبارت‌اند از رعایت‌نکردن دقیق قواعد عمومی نگارش، خطاهای لغوی، رعایت‌نکردن قواعد صرف و نحو، خطاهای تعبیری و انشایی ناشی از عدم استعمال درست واژه‌ها و ترکیب‌ها، فقدان جامعیت صوری ناشی از فقدان مقدمۀ روش‌مند، و فقدان خاتمه در پایان فصل‌ها و پایان کتاب. مهم‌ترین نواقص محتوایی هم شامل تکراری‌بودن موضوع، تنظیم و فصل‌بندی ناقص، بررسی سطحی و شتاب‌زده، تکیه بر تدوین و جمع‌آوری، و درنتیجه فقدان نقد و نوآوری است.

چکیده نقد علم ارزیابی و سنجش میزان اعتبار علمی یک اثر است که مانند سایر رشته‌های علمی قواعد و اصول خاص خود را دارد. نقد است که به یک اثر اعتبار می‌بخشد و نقاط ضعف و قوت آن را آشکار می‌‌کند. کتاب عزف علی وتر النص الشعری، اثر عمر محمد الطالب، ازجمله آثاری است که سعی تا به‌دور از طرح مباحث نظری و پرداختن به موضوع‌های مختلف نقد ادبی از طریق تحلیل متون به موضوع برسد. این مقاله سعی دارد در بخش ساختار با روش توصیف و در بخش بررسی محتوا با روش توصیف و تحلیل به‌دور از هرگونه پیش‌داوری یا اعمال نظر شخصی به ارزیابی کتاب بپردازد و نقاط قوت و ضعف آن را مشخص کند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌‌دهد کتاب حاضر در بخش تحلیل متون هدف نویسنده را محقق ساخته و درحد بالایی موفق است، اما در بخش ساختاری کاستی‌هایی مشاهده می‌‌شود که لازم است نویسندۀ محترم و ناشر در رفع آن اقدام کنند.

چکیده در مطالعات ترجمۀ زبان عربی، کتاب‌های با موضوع نظریات ترجمه کم‌‌شمار است و به تألیف کتاب‌های جدید و بررسی منابع موجود در این زمینه نیاز مبرمی هست که کتاب دراسات فی نظریة الترجمة فی ضوء الخبرات باللغة العربیة، نوشتۀ محمد کیتسو، ترجمه به عربی از جمال‌الدین سید محمد، از همین جمله است. علاوه‌بر موضوع، اهمیت دیگر کتاب آن است که نگارندۀ آن مترجم عربی ‌ـ بوسنیایی و نگاه غرب‌محور، به‌ویژه در فصل چهارم کتاب، بسیار کم‌رنگ‌‌تر از کتاب‌های دیگر در نظریات ترجمه است. نوشتۀ حاضر به روش توصیفی ‌ـ تحلیلی به بررسی اثر کیتسو پرداخته و کوشیده است تا این کتاب را از نظر شکل، محتوا، و مطابقت با سرفصل‌‌های رشتۀ زبان و ادبیات عربی ارزیابی کند که از جملۀ مهم‌‌ترین نتایج این مقاله است: اهمیت موضوع و رویکرد کتاب و نکات مثبتی هم‌چون طرح بیش‌تر مباحث مهم نظریۀ ترجمه در مقایسه با دیگر منابع نظریات ترجمه، توجه به مسائل ترجمه از زبان عربی یا ترجمه به زبان عربی، کم‌رنگ‌بودن دیدگاه اروپامحور، و استفاده از منابع فراوان از نقاط قوت کتاب است؛ تکرار بی‌کم‌وکاست برخی مطالب، نداشتن ویژگی‌های آموزشی مانند تمرین و منابع پیش‌نهادی، عدم اشاره به مباحث مهمی چون ارزیابی کیفیت ترجمه، تحلیل گفتمان، ترجمۀ ماشینی، و رابطۀ آموزش زبان و ترجمه از انتقادات وارد بر کتاب است.

چکیده نقد کتاب‌‌های درسی از اهمیت و جایگاه والایی برخوردار است. کتاب صرف 2، نوشتۀ احمد پاشازانوس، عضو هیئت‌علمی زبان و ادبیات عربی دانشگاه بین‌‌المللی امام خمینی (ره) قزوین، ضمن پرداختن به مسائلی درمورد اسم سعی کرده است تا با آوردن تمرین‌هایی در پایان هر درس برای مخاطب این امکان را فراهم کند که مطالب ارائه‌شده در دروس را به‌صورت عملی در تمرین‌ها برای خود حلاجی کند و موردواکاوی قرار دهد. این کتاب در ادامۀ کتاب الصرف 1 از همین نویسنده است. نوشتار حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی و با اتکا به رویکرد تحلیل توصیفی دو سطح شکل و محتوای این کتاب را موردنقد و بررسی قرار می‌‌دهد. در این مقاله به تمام نقاط قوت و ضعف کتاب در دو حیطۀ شکل و محتوا و اشتباهات مؤلف با ارائۀ مستندات و نمونه‌‌های کتاب اشاره شده است و درآخر به‌صورت کلی می‌‌توان این کتاب را یک بستۀ علمی نامید که به‌روش قیاسی (ذکر قاعده، سپس ارائۀ شاهدمثال) سعی در ارائۀ محتوای صرفی دارد و نقش معنی و تفاوت‌‌های ظریف معنایی موجود در قالب‌‌های مختلف صرفی در آن کم‌رنگ است.

چکیده محمد خاقانی اصفهانی در کتاب التطورات النحویة فی اللغة العربیة من البدایة حتی الآن با به‌خدمت‌گرفتن سبک‌شناسی آماری درصدد است تا به مطالعة درزمانی زبان عربی بپردازد و ‌‌صورت‌های زبانی پربسامد را به‌منظور اعمال در ‌‌برنامه‌های آموزشی استخراج کند. این مقاله ضمن معرفی و بررسی شکلی و محتوایی کتاب مزبور به این مسئله اذعان دارد که اولاً ضرورتی برای مطالعة درزمانی زبان عربی از طریق آماری وجود ندارد، زیرا به دلایل معینی، زبان عربی کلاسیک درطول تاریخ از تغییر مصمون مانده است و ازسوی‌دیگر، با استفاده از راه‌‌‌حل‌های میان‌بر استدلالی هم‌چون «اعتماد به تجربه و متن‌خوانی»، «توجه به کارکردهای معنایی صورت‌های زبانی» و راه‌حل‌های میان‌بر آماری با جامعة آماری وسیع‌تر مانند «شمارش شاهدمثال‌های هر موضوع نحوی در ‌‌کتاب‌هایی مانند جامع‌الدروس و شرح قطر الندی وبل الصدی یا ‌‌موسوعه‌هایی که شواهد نحوی را جمع‌آوری ‌‌کرده‌اند، ‌‌می‌توان ‌‌صورت‌های زبانی پربسامد را استخراج کرد و برخلاف تصریح نویسندة محترم، درصد بسامد یک صورت زبانی، که خود یک متغیر سبکی محسوب می‌شود و در متون مختلف با سبک‌های متفاوت در نوسان است، به‌تنهایی نمی‌تواند اعمال‌شدنی در امر آموزش باشد.

چکیده کتاب تحلیل النصوص الأدبیة؛ قراءات سردیة فی النثر و الشعر، اثری در ‌‌حوزۀ نقد ادبی است که در آن چند شعر و داستان کوتاه از ادیبان معاصر عرب نقد شده است. در ‌‌تحلیل‌های کتاب صرفاً به ‌‌نظریه‌های نقدی تکیه نشده، بلکه تحلیلی ‌‌زیبایی‌شناسانه از متون نیز ارائه شده است. بااین‌حال، ‌‌کاستی‌هایی در آرای نظری و ‌‌خوانش‌های کتاب دیده ‌‌می‌شود که شایستۀ نقد است؛ به‌ویژه این‌که این ‌‌کاستی‌ها در بسیاری از ‌‌مقاله‌ها دیده ‌‌می‌شود. در ‌‌مقالۀ حاضر، کتاب در سطح ساختار و محتوا نقد شده است. برای نقد این کتاب، منابع نظری اصلی مرتبط با مباحث مطرح‌شده در آن به‌شکلی دقیق و چندباره قرائت شده و با استناد به آن، محتوای کتاب نقد شده ‌است. ارجاع‌ندادن به منابع اصلی، عدم ذکر نام لاتین اصطلاحات نقد، استفاده‌نکردن از ‌‌پانویس‌های توضیحی یا استفادۀ نادرست از آن و ناهمگونی ساختاری متون روایی برگزیده بارزترین ‌‌اِشکال‌های ساختاری کتاب‌اند. تقلیل ‌‌مکتب‌های نقدی و مفهوم خوانش و تعمیم رویکردهای کلاسیک نقد روان‌کاوانه و ‌‌جامعه‌شناختی بر تمامی ‌‌نظریه‌های این دو حوزه و ‌‌ارائۀ ‌‌خوانش‌هایی نامنسجم و تأثری مهم‌ترین ایرادهای محتوای کتاب است که ‌‌نمونه‌های آن در بیان آرای پراکنده، ‌‌‌‌کلی‌گویی‌ها، ‌‌‌‌بدیهی‌گویی‌ها، و عدم استناد به منابع معتبر نظری دیده ‌‌می‌شود.

چکیده نقش بی‌بدیل تاریخ‌نگاران ادبی در اثبات حوادث ادبی و نیز برجسته‌کردن نقش ادیبان انکارناپذیر است و اگر نتوان آن را برترین وسیله دانست، می‌توان آن ‌را دست‌کم یکی از بهترین وسایل در ابراز و نمایاندن نقش بی‌همتای ادبیات در ساخت، بافت‌های اجتماعی، و فرهنگ‌افزایی جامعه شمرد. کتاب الشعر والشعراء فی العصر العباسی یکی از آثار پرفروغ نویسندة پرتوان و ناقد مایه‌ور و با بصیرت مصطفی شکعۀ است که به‌سبب شیوة منتقدانة مؤلف بسیار اثرگذار به‌نظر می‌آید. آن‌چه بیش‌تر از همه مشهود است، نقاط قوت کتاب بود که بر کاستی‌ها یا ضعف‌های اندک و احتمالی آن غالب بود. از بهترین یافته‌های این پژوهشواره این که شکعۀ با اشراف و تمرکز بر شعر و شعرای این دورة بسیار پراهمیت ادبی و نقد بسیار ژرف و نیز نمودارکردن ادبیت برخی از شاعرانی که در دیگر کتب هم‌سان یا بسیار کم‌رنگ جلوه داشتند یا بی‌فروغ بودند، نقش اثرگذار خود را به‌درستی ایفا کرده ‌است. فصل‌ها نیز براساس همین رویکرد ویژه و نوآورانة نویسنده، که در کتاب‌های هم‌موضوع با آن یافت نمی‌شود یا اندک است، تنظیم شده است و ‌موازنه‌های او نیز نشان از احاطه و ژرف‌نگری‌اش دارد. شاید نقطه ضعف کتاب بیش‌تر موارد شکلی اندک بوده وگاه نیز مفهومی است.

چکیده به‌دلیل محدودۀ زمانی‌ای ‌که دراصطلاح به آن دورۀ معاصر می‌گویند، تولیدات شعری فراوان، و عدۀ بسیار شاعران در کشورهای عربی و شاعران عربی‌سرا در دیگر کشورهای جهان بسیار دشوار است که بتوان رویکرد‌های شعر معاصر را در قالب یک کتاب و در قالب اندیشه‌های یک نویسندۀ پژوهش‌گر مشاهده کرد. محقق و منتقد معاصر احسان عباس برپایۀ دیدگاه‌های خویش بعضی از رویکردهای شعر معاصر را در قالب کتابی عرضه داشته است و به تحلیل و نقد آن رویکردها پرداخته و سعی داشته است تا در آن تحلیل‌ها بیش‌تر دیدگاه‌های نقدی خویش را عرضه و سپس نمونه‌هایی را ذکر کند. خوانندۀ ژرف‌نگر با بررسی این رویکردها با سؤال‌هایی روبه‌رو می‌شود، ازجمله این‌که چرا مؤلف محترم همین پنج رویکرد را مطرح ساخته و چرا در تحلیل هریک دچار یک‌نواختی شده و مطالب زیر عنوان‌های فرعی دسته‌بندی نشده ‌است؟ در این نوشتار، با شیوۀ توصیفی ـ تحلیلی به سؤالات ذکرشده پاسخ داده شده است. نتیجۀ حاصل این است ‌که این کتاب در حیطۀ رویکردهای شعر عربی معاصر جامعیت ندارد، ولی به‌وسیلۀ آن زمینه‌ای برای پژوهش در این مسیر فراهم شده است و درصورت رفع نارسایی‌های ذکرشده، برای استفادۀ دانشجویان تحصیلات تکمیلی مفید است.