چکیده این مقاله دو برگردان فارسی کتاب داستان پسامدرنیسیتی اثر مک‌هیل را ازمنظر رویکرد نقد و ارزیابی کیفیت ترجمه، به‌ویژه الگوی جولیان هاوس (1996)، بررسی می‌کند. ابتدا، کتاب اصلی معرفی می‌شود. سپس، الگوی جولیان هاوس معرفی و درضمن آن الگویی برساخته برای بررسی متن اصلی و ترجمة آن ارائه می‌شود و درنهایت، بخش‌هایی از کتاب اصلی و دو برگردان فارسی آن ازمنظر مؤلفه‌های رایج در ارزیابی نقد و کیفیت ترجمه در سطوح واژگانی، نحوی، و معنایی بررسی و تحلیل می‌شود. درپایان، جمع‌بندی می‌شود که یکی از برگردان‌های فارسی کتاب درمجموع به‌سبب پاره‌ای کژفهمی‌ها ترجمه‌ای چندان موفق از کار درنیامده است.

چکیده اگرچه نقد زیربنای رشد، توسعه، و بالندگی فردی و اجتماعی است، اما این امر به فرهنگ مسلط و فرایند منطقی جامعة علمی تبدیل نشده است. چنین وضعیتی دلایل گوناگونی دارد. یکی از این دلایل مفروضات زیربنایی یا پارادایم حاکم‌بر جامعة علمی است. بنابراین، هدف از نگارش این مقاله تحلیل فرهنگ نقد و تبیین این فرهنگ براساس سه پارادایم مسلط علمی، یعنی مدرنیسم، پست‌مدرنسیم، و آشوب و پیچیدگی است. بنابراین، از روش پژوهش استدلال استنتاجی استفاده شد. جامعة آماری دربرگیرندة کلیة کتاب‌ها، مقالات، مطالعات، و پژوهش‌های مرتبط با موضوع بود که حداکثر ممکن منابع به ‌روش نمونه‌گیری هدف‌مند برای نمونه انتخاب شدند. اطلاعات ازطریق سیاهة یادداشت‌برداری گردآوری و سپس به‌روش کلامی و تحلیل محتوای کیفی تحلیل شد. یافته‌ها نشان می‌دهد که مدرنیسم فقط نقد به‌منزلة قطعیت نظریه‌ای را ممکن می‌کند که برداشتی منفی، سطحی، و ناسازگار با روح نقد محسوب می‌شود. بنابراین، فرهنگ نقد در این پارادایم شکل نگرفته و نهادینه نخواهد شد. پست‌مدرنیسم نیز بستر یا فرصت چندانی برای نقد مهیا نمی‌کند. اما آشوب و پیچیدگی بستری بسیار مناسب برای شکل‌گیری، ترویج، و نهادینه‌شدن فرهنگ نقد است؛ زیرا، ویژگی‌ها و مفروضات آن تبیین مناسبی از مفهوم ویژگی‌ها و انواع سنت‌های نقد ارائه می‌کنند. بنابراین، شکل‌گیری، ترویج، و نهادینه‌سازی فرهنگ نقد نیازمند گذار پارادایمی از مدرنیسم و پست‌مدرنیسم به آشوب و پیچیدگی است.

چکیده در این مقاله، کتاب درآمدی بر تصوف، طریق باطنی اسلام اثر اریک ژئوفروی معرفی، تحلیل، و نقد شده است. نسخۀ موردبررسی ترجمۀ انگلیسیِ راجر گائتانی از اصل فرانسوی آن است.
ژئوفروی در این اثر معنویت باطنی اسلام را تبیین کرده است. او تصوف را از زوایای مختلف بررسی و ریشه‌های عرفان اسلامی را تا عصر حاضر بازنگری کرده و موردمداقه قرار داده است. نویسندۀ این کتاب تصوف را به‌منزلة ذره‌بینی به‌کار برده و معنویت واحدی را که در باطن اشکال مختلف اسلام وجود دارد رصد کرده است.
یکی از مزایای این کتاب نگاه تاریخی گسترده‌ای است که مهم‌ترین شیوخ صوفیه را از اولین روزهای شکل‌گیری تصوف تا عصر حاضر دربر می‌گیرد. ژئوفروی هم‌چنین مباحث، نظریه‌ها، و عملکردهایی را که موجب شکل‌گیری تصوف شده‌اند دقیق و منصفانه بررسی کرده است.
در این کتاب، جنبه‌های وحدت‌بخش و جهانیِ تصوف که می‌تواند با فرقه‌گرایی‌های افراطی مقابله کند برجسته شده است. ژئوفروی تلاش کرده است تا میان عرفای اولیه اسلام مانند ابن‌عربی، رومی، حلاج، و ... با عرفای معاصر تعادل برقرار کند.
در این مقاله، بر مهم‌ترین مسائل کتاب تأکید و پس ‌از تحلیل آن‌ها وجوه مثبت یا منفی‌شان نقد و بررسی شده است.

چکیده نقد و بررسی کتاب‌های آموزشی گامی مهم در برنامۀ درسی است. به‌همین‌منظور، پژوهش حاضر نقاط ضعف و قوت زبان انگلیسی پایۀ دهم را ارزیابی جامع کرده ‌است. بدین‌منظور، 400 دانش‌آموز و 40 معلم زبان انگلیسی پایۀ دهم از شهرهای همدان، مشهد، رشت، و اهواز با تکمیل پرسش‌نامۀ عبدالوهاب (2013) در این پژوهش شرکت کردند. برای اطمینان از روایی و پایایی ابزار پژوهش، ابتدا پرسش‌نامۀ یادشده به‌صورت آزمایشی در مقیاس محدود (100 دانش‌آموز و 30 معلم) به‌اجرا درآمد که ضریب هم‌سانی درونی پرسش‌نامه (آلفای کرونباخ برابر 86/0) و نیز روایی آن ازطریق تحلیل عاملی تأیید شد. طبق نتایج دبیران کتاب را به‌لحاظ موضوع و محتوا مناسب و ازنظر جنبه‌های ظاهر و شرایط اجتماعی و فرهنگی نسبتاً ضعیف ارزیابی کردند. دانش‌آموزان نیز این کتاب را ازلحاظ موضوع، محتوا، و جنبه‌های ظاهری مناسب ارزیابی کردند، اما ازلحاظ مهارت شنیداری و شرایط اجتماعی و فرهنگی نسبتاً ضعیف ارزیابی کردند. می‌توان نتیجه گرفت که این کتاب به‌لحاظ ویژگی‌های ظاهری، کارآمدبودن، اختصاص اهداف، محتوا، و مهارت‌های زبانی موفق بوده و توانسته ‌است تاحدودی نظر مثبت معلمان و دانش‌آموزان پایۀ دهم را به خود جلب کند.

چکیده پیوند ادبیات و موسیقی بیش از همه در حوزه‌هایِ موسیقیِ‌ آوازی و موسیقیِ شعر نمود پیدا کرده ‌است. آثارِ مکتوبِ جدید در حوزۀ ادبی ـ موسیقاییِ و پیوند شعر و موسیقیِ آوازی افزون‌بر «معادل‌یابی‌»هایِ متریک و ریتمیک اوزانِ شعرِ فارسی با موضوع‌های جدیدی مواجه شده که نقد ادبی از بررسیِ آن‌ها دور مانده ‌است. از‌سویِ‌دیگر، «موسیقیِ شعر» با بن‌مایۀ فرمالیستی، در دهه‌هایِ اخیر، معیارهایِ زیباشناسانه‌ای در نقد و بررسی شعرِ فارسی ارائه کرده و از اصطلاحات موسیقایی هم‌چون موزیکالیته، هارمونی، و ارکستراسیون بهره برده ‌است. حال‌‌آن‌که، نقد موسیقی دربارۀ آثارِ مکتوبِ «موسیقیِ شعر» تا حد بسیاری سکوت کرده ‌است. پیچیدگی و کمبود منابعِ نظریِ نقد و موانع روان‌شناختی و جامعه‌شناختی آن از دلایل انفعالِ نقد ادبی و موسیقایی در این حوزه‌ها بوده است. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد لفظ موسیقی در موسیقیِ شعر با تعریف موسیقی‌شناسان مغایر ‌است. این یافته‌ها هم‌چنین روشن می‌کند که بررسیِ آثارِ مکتوبِ «پیوند شعر و موسیقیِ آوازی» می‌تواند به رشد و توسعۀ دیدگاه‌هایِ تازۀ عروضی در حوزۀ نقد ادبی کمک شایانی کند. نتایج پژوهش حاضر به‌منزلة مطالعه‌ای بین‌رشته‌ای حاوی پیشنهادهایی برای شناخت و افزایشِ بهره‌هایِ متقابلِ نقد ادبی و نقد موسیقایی است که مهم‌ترین آن پیشنهاد تشکیل گروه مطالعاتی و برگزاریِ همایش‌هایی با محوریت «نقد شعر و موسیقی» است.

چکیده انقلاب اسلامی ایران به‌مثابۀ یک رویداد مجموعه‌ای در‌هم­تنیده از عوامل گوناگون و به‌مثابة یک جریان پیکری نامی از رخدادهایی بی­شمار به‌شمار می­آید. پرواضح است که برای مطالعۀ ابعاد گستردة چنین پدیده‌ای به مطالعات گسترده نیاز است. هدف از نگارش این مقاله شناخت وجوه مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی در قالب بررسی دورۀ دکتری بین­رشته­ای طراحی‌شده و در حال اجراست. از این ره‌گذر سؤال اصلی پژوهش حاضر آن است که رشتۀ مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی چگونه توانسته است به شناختی جامع از حوزۀ معرفتی سیاسی انقلاب اسلامی دست یابد؟ یافته‌های پژوهش براساس روش کیفی تحلیل و مطالعات اسنادی که جمع­آوری داده­های آن مبتنی‌بر ابزار فیش‌برداری بوده است نشان می‌دهد که قرار‌گرفتن مفهوم انقلاب اسلامی بر تقاطع چهار حوزۀ روش‌شناختی اندیشۀ سیاسی رهبران انقلاب اسلامی، جامعه­شناسی سیاسی جمهوری اسلامی ، آینده‌پژوهی انقلاب اسلامی، و بازتاب انقلاب اسلامی توانسته است به‌مثابۀ مدلی منسجم با کاربست چهار روش گوناگون و البته متقاطع به شناخت مناسب از بعد سیاسی انقلاب اسلامی دست یابد.

چکیده نقد امری طبیعی و انسانی است و از میل انسان به آزادی نشئت می­گیرد. فکر همان حرکت ذهنی از مبدأ کاری به‌سوی نتیجه و برعکس آن است و خودِ همین سبب می‌شود که راه رفته یا عمل انجام‌شده ارزیابی شود. در ادوار گذشته، همۀ متفکران کار نقد انجام می‌دادند و همین کار موجب پیشرفت و رشد دانش شده ­است. خودانتقادی در حوزه­‌های دینی و عرفانی هم جایگاه مهمی داشته ­است. درعین‌حال، تفکر انتقادی پدیده‌ای جدید است که به‌دنبال جزم­‌گرایی در غرب و به‌طور ویژه پس‌از مارکسیسم رخ داد. آن­چه در نقد مهم است این است که باید منتقد به مبانی تفکر نویسنده واقف باشد و نیز زمینه­‌های فکری جامعه­‌ای را که نویسنده در آن زندگی می­‌کند بشناسد تا بتواند نقاد خوبی باشد. مکتب فرانکفورت درزمینۀ تفکر انتقادی مبتکر و صاحب­‌نظر است و نویسندگان مشهور این حوزه صاحب­‌نظران در این مکتب بوده­‌اند. تفکر انتقادی بیش­تر به نقادی درونی براساس اهدافی که متن یا مؤسسه دارد تکیه می­‌کند. پیش­‌فرض در نقادی هم بسیار مهم است. درمجموع، نقد معیار و معیار نقد دو شاخص عمده برای نقادی درست است.

چکیده متون تاریخی و ادبی از لحظۀ گردآوری دست‏‌نویس‏‌ها تا انتشار اثر مراحل گوناگونی را پشت سر می‏‌گذارند. در این فرایند، مهم‏ترین و تأثیرگذارترین مرحله تصحیح متن است. در تصحیح، نخست دست‏‌نویس یا دست‏‌نویس‏‌های متن موردنظر ارزیابی می‏‌شود. این ارزیابی پایۀ اصلی فن تصحیح متن است و به میزانی که با روش‏‌های علمی و دقت‏‌نظر بیش‏تری توأم باشد، متن تصحیح‏‌شدۀ دقیق‏‌تر و اصیل‏‌تری عرضه خواهد شد. در این نوشته معیارهای سنجش اعتبار دست‏‌نویس‏‌های فارسی به‏ اعتبارِ کاتبان، مؤیّدان، زمان کتابت، تبار، و سبک دست‏‌نویس‏‌ها به پنج دستۀ کلی تقسیم‏ و هریک از این معیارها بازشناسی و سپس نقد و بررسی شده است. در پایان مشخص شده که هیچ‏یک از این معیارها به‏ تنهایی نمی‏‌تواند معیار سنجش قرار گیرد و بهترین روش برای سنجش اعتبار دست‏‌نویس‏‌ها استفادۀ تلفیقی از دو یا چند معیار براساس کمیت و کیفیت دست‏‌نویس‏‌هاست.

چکیده در مقالة حاضر به بررسی نوشتارهای انتقادی مرتبط با مسائل سیاسی ‌ـ‌ اجتماعی ایران پرداخته شده­ است. هدف تحقیقْ شناسایی میزان رعایت اصول نقد و ارزیابی علمی در مقالات انتقادی است. روش تحقیقْ تحلیل محتوا و جامعۀ آماری آن 123 مقاله، یعنی تمام مکتوبات انتقادی، است که در سه دهۀ گذشته در منابع مختلف به‌چاپ رسیده‌ و برای پژوهش‌گران دردسترس بوده‌اند. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در 7/56 درصد مقالات انتقادی هم به نقاط قوت و هم به نقاط ضعف آثار توجّه شده است و در مابقی آن‌ها یا فقط نقاط قوت و یا صرفاً نقاط ضعف مورد توجّه بوده ­است. در 8/65 درصد مقالات نیز بیش‌تر به نقد مؤلف (مثبت یا منفی) پرداخته شده ­است. هم‌چنین فقط در 2/‌14 درصد مقالات برای رفع کاستی‌های مطالعات پیشنهاد و راه‌کار ارائه شده ‌است. براین‌اساس می‌توان گفت تا رعایت شدن قواعد نقد علمی و بی‌طرفانه و پرهیز از قضاوت‌های جانب‌دارانه در نقد کتاب‌های مرتبط با تحوّلات سیاسی‌ ‌ـ‌ اجتماعی ایران و نیز در نقد سایر آثار هم‌چنان فاصلۀ زیادی وجود دارد.

چکیده روایت­‌شناسی رویکردی نو در مطالعۀ ادبیات داستانی است و درپی یافتن دستور زبان داستان، کشف زبان روایت، نظام حاکم بر انواع روایی، و ساختار آن­هاست. نظریۀ روایت در دهۀ اخیر در مطالعۀ انواع مختلف ادبی با اقبال قابل‌تأملی مواجه بوده ­است. جستار حاضر، با مطالعۀ موردی در الگوی ارائه‌شده در قالب 31 خویش­‌کاری و هفت کنش­‌گر ارائه‌شده در کتاب ریخت­‌شناسی قصه­‌های پریان اثر ولادیمیر پراپ، پژوهش‌های انجام‌شده را، اعم از پایان­‌نامه و مقاله، با رویکرد تحلیلی بررسی کرده است و آسیب­‌هایی را که از ره‌گذر کاربست این نظریه متوجۀ تحقیق­‌ها و پژوهش­‌های انجام‌شده بوده ­است، از نظرگاه تطابق یا عدم‌ تطابق نظریه با متن، عدم درک درست از روایت، و ... مطالعه کرده ‌است. حاصل پژوهش نشان می­‌دهد اگرچه نظریۀ پراپ در حوزۀ متون روایی با زیرساخت عامیانه (فولکلوریک) یکی از مهم­‌ترین تلاش­‌هایی است که تاکنون برای فهم کارکردها در ادبیات داستانی انجام گرفته­‌است، لازم است متناسب با متن و با توجه به مقتضیات جامعۀ موردمطالعه جرح‌وتعدیل­‌هایی در الگوی‌ ارائه‌شده صورت گیرد. حاصل سخن این‌که بومی­‌سازی این نظریه و نظریه­‌های مشابه در حوزۀ روایت‌شناسی از ضروریات پژوهش در متون داستانی‌ـ روایی است و بدون ‌توجه به این امر بسیاری از تحقیقات و پژوهش­‌های انجام‌شده ازنظرِ صحت یا سقمِ نتایج به‌دست‌آمده با تردید و ابهام­‌های متعددی همراه خواهد بود.

چکیده بسیاری از مکتوبات حوزۀ خلقیات ایرانیان، با تأکید بر تلازم میان ساختار استبدادی و ویژگی‌های خلقی جامعۀ ایرانی، معتقد است حاکمیت‏های استبدادی در طول تاریخ این سرزمین اسباب حاکمیت ارزش‌های خودمدار و شکل‌نگرفتن ویژگی‏های مقوم توسعه ازقبیل مسئولیت‌پذیری، مشارکت، روحیۀ جمعی، و دیگرخواهی را سبب شده ‏است. این پژوهش می‌کوشد دیدگاه رایج درحوزۀ متون مربوط به خلقیات ایرانیان را به‌نقد بکشد. برپایۀ یافته‏های تحقیق، به‌نظر می‏رسد باید به کارکرد نظریه‌های یادشده که حاکی از تلازم میان استبداد حاکمان و اخلاق ملت‌هاست به‌دیدۀ تردید نگریست. نتایج حاصله می‏تواند  دست‌مایه‏ای برای مطالعات حوزۀ فرهنگ و توسعه باشد.

چکیده کتب درسی ویژگی‌‌ها و ابعاد گوناگونی دارد که داوری دربارة کیفیت آن مستلزم ارزیابی همه‌جانبه و نقد و بررسی آن از جوانب مختلف است. درهمین‌راستا، مطالعۀ حاضر با هدف ارائة معیارهایی برای ارزیابی نقادانۀ کتب درسی دانشگاهی ازمنظر اصول طراحی پیام‌‌های آموزشی انجام شد. پژوهش حاضر با روش کیفی از نوع مطالعۀ کتاب‌خانه‌‌ای انجام شد که به‌صورت استقرایی منابع علمی، ازقبیل کتب و مقالات منتشرشده در موضوع موردبررسی، مطالعه و سپس موارد مطرح‌شده طبقه‌بندی و معیارهای جدید برای ارزیابی نقادانۀ کتب درسی ارائه شد. جامعۀ پژوهش حاضر را کلیۀ منابع اطلاعاتی، کتب، و مقالات نمایه‌شده در مجلات معتبر داخلی و خارجی‌ای تشکیل می‌داد که در سال‌های 1380 تا 1396 و 2000 تا 2017 چاپ شده بودند. هم‌چنین نمونه‌گیری، در پژوهش حاضر، به‌روش غیرتصادفی از نوع هدف‌مند انجام شد. نتایج نشان داد که در نقد کتب درسی ‌ـ ‌دانشگاهی علاوه‌بر توجه به بُعد ظاهری، ساختاری، محتوایی، و نگارشی دو بُعد دیگر وجود دارد که اهمیت بالایی دارد و آن عبارت است از بُعد پژوهشی و بُعد آموزشی. درنهایت، می‌توان نتیجه گرفت که اگر بعد آموزشی و پژوهشی در نقد کتب درسی ـ ‌دانشگاهی که نخستین هدف آن انتقال یک پیام آموزشی است نادیده گرفته شود نقد اثر موردنظر ابتر مانده و به غایت مقصود نرسیده است.

چکیده ارزیابی انتقادی، به‏‏‌منزلة فرایندی فعال و سازمان‏‌دهی‏‌شده، طی چند دهۀ اخیر، به فعالیتی ضروری برای درک بهتر متون علمی و شفاف‏‌سازی اهداف، نکات برجسته، و نتایج و هم‏چنین پویایی مطالعات بدل گشته‏ است. این فعالیت اما اغلب با خرده‏‌گیری، ایرادجویی‏‌های تلخ، و گاه سوگیری‏‌های تند هم‌راه می‏‌شود که تأثیرگذاری آن را تا حد زیادی کاهش می‏‌دهد. ارزیابی انتقادی یکی از مؤلفه‏‌ها یا کارکردهای تفکر انتقادی است. تفکر انتقادی، بیش از آن‏که به‏‌معنای جست‏وجوی ایرادها باشد، درپیِِ نگاه به موضوع از زاویۀ متفاوت است. متأسفانه، یکی از مشکلات رایج ارزیابی انتقادی تمرکز بیش‌ ‌از‌اندازه بر فرایندهای منطقیِ نقد و جداسازی منطق از عواطف است. در این مطالعه می‏‌کوشیم امکان ارائة رویکردی شناختی‌-عاطفی به نقد را بررسی کنیم و به این سؤال پاسخ دهیم که در فعالیت شناختی و ناخوشایند نقد تا چه حد می‏توان مؤلفه‏‌های عاطفی را در نظر گرفت؟ ضرورت توجه به مؤلفه‏‌های عاطفی و ارزشی در حینِ فرایند نقد چیست؟ و در‌این‌میان چگونه می‏‌توان میان تفکر انتقادی و تفکر مراقبتی ارتباط برقرار کرد؟ در پاسخ به این سؤالات، ضمن توصیف تفکر انتقادی و مراقبتی و مؤلفه‏‌های آن، ایدۀ نقد مراقبتی را مطرح خواهیم ساخت.